Фестываль беларускага кіно «Bulbamovie» пройдзе сёлета ў Варшаве ў дзясяты раз. У фармат фестывалю вяртаецца нацыянальны конкурс незалежнага беларускага кіно з уручэннем грашовых прызоў і Залатых Бульбін. Заяўкі на конкурс ужо прымаюцца. Стваральнік і нязменны дырэктар «Bulbamovie» Януш Гаўрылюк распавёў «Белсату», як удалося пашырыць фармат кінафэсту і якіх яшчэ сюрпрызаў чакаць у лістападзе.
«Сапраўды, мы плануем у гэтым годзе зрабіць на "Bulbamovie" паўнавартасны конкурс беларускага маладога кіно, пераможцу ў якім вызначыць беларуска-польскае экспертнае журы. Лаўрэаты атрымаюць Залатыя Бульбы і грашовыя прызы за найлепшы ігравы і найлепшы дакументальныя фільмы», – апавядае Януш Гаўрылюк.
Каардынаваць нацыянальны конкурс будзе прадзюсар і кінаэксперт Мікалай Лаўранюк, які раней мадэраваў нацыянальны конкурс на менскім фестывалі «Лістапад».
«Bulbamovie» падтрымала польскае міністэрства
Фестываль «Bulbamovie» нарадзіўся ў 2011 годзе, а конкурс незалежнага беларускага кіно з уручэннем Бульбаў за лепшыя фільмы ладзіўся ў межах фестывалю з 2012-га аж да 2016 года. Чатыры гады запар грошы на правядзенне нацыянальнага конкурсу давала польскае МЗС. З 2017-га да 2020-га фестываль «Bulbamovie» не праводзіўся. А пасля яго вяртання ў 2021 годзе найлепшыя фільмы ў межах прагляду вызначалі арганізатары – «Filmoteka Narodowa».
Летась, як кажа Януш Гаўрылюк, праз фінансавыя цяжкасці пераможца (Таццяна Свірэпа, «Беларусь 23.34») нават не атрымала грашовага прызу. Але сёлета мае быць па-іншаму.
Сёлета дырэктар фестывалю разам з «Фільматэкай» падалі ў Міністэрства культуры і нацыянальнай спадчыны Польшчы заяўку на грант для арганізацыі чарговага кінафестывалю беларускага кіно. І гэтая заяўка была задаволеная. Гэта значыць «Bulbamovie 2024» будзе фінансавацца не з бюджэту польскай «Фільматэкі», а будзе мець свой невялікі, але асобны бюджэт.
Акурат гэтыя грошы з польскага Міністэрства культуры дазволяць зладзіць на дзясятым па ліку кінафестывалі нацыянальны конкурс беларускіх фільмаў «Bulbamovie 2024» – з аўтарытэтным журы і Залатымі Бульбінамі для пераможцаў. Прынамсі чакаецца, што будзе менавіта так.
«Гэта троху абсурдна і прыкольна, бо такі фестываль мусіла б, канешне, фінансаваць беларускае Міністэрства культуры, – кажа са смехам Януш Гаўрылюк. – Але ведаеш, гэты факт, што мы атрымалі грошы ад польскага Мінкульту, добра сведчыць пра палякаў. Шчыра кажучы, я не ведаю ніводнай нацыі, якая столькі зрабіла і робіць для беларусаў.
У 2011 годзе, каля я рабіў першы фестываль, нас падтрымала міністэрства замежных справаў Польшчы. А цяпер яшчэ лепей – міністэрства культуры. Лепей, бо МЗС у многіх асацыюецца з палітыкай. А Мінкульт – гэта як мае быць. Іншая справа, што дапамагае міністэрства культуры не той дзяржавы, якая павінна была б. Але хто ў курсе – той усё разумее».
Януш Гаўрылюк упэўнены, што грошы ад польскага Міністэрства культуры – гэта выдатная інвестыцыя ў будучыню польска-беларускіх стасункаў, бо сітуацыя ў Беларусі рана ці позна зменіцца.
«Людзі баяцца паказваць фільмы»
Як будуць выглядаць Залатыя Бульбіны для пераможцаў кінафестывалю, дырэктар «Bulbamovie» сам пакуль не ведае. Магчыма, галоўныя прызы будуць копіяй тых самых Бульбінаў, якія ствараў для першых фестываляў беластоцкі мастак і скульптар Януш Талуць.
«Назву мы вярнулі, а ці будуць гэтыя Бульбы выглядаць як сапраўдныя статуэткі, я не ведаю. Усё яшчэ ў працэсе, і я не магу сказаць дакладна, што гэта будзе», – кажа Януш Гаўрылюк.
Паводле задумы арганізатараў, журы кінафестывалю мае быць беларуска-польскім. Але з беларускай часткай не ўсё так проста, зазначае Януш Гаўрылюк. Бо многія з беларускіх кіношнікаў проста не хочуць «свяціцца». Нават тады, калі знаходзяцца за межамі Беларусі.
«І гэта вялікая праблема. З людзьмі, якія нібыта тут, але ў той жа час – і не тут. Бо думаюць, што змогуць яшчэ ціхенька прыехаць у Беларусь. Але і там іх няма. Складаная сітуацыя, і яна тычыцца таксама фільмаў на конкурс. Людзі баяцца паказваць фільмы, зробленыя ў Беларусі, на "Bulbamovie"», – распавядае Януш Гаўрылюк.
З ягоных словаў, некаторыя аўтары баяцца паказаць свой фільм у Варшаве нават пад псеўданімам.
«А гэта быў бы добры выхад у сённяшняй сітуацыі, – зазначае Гаўрылюк, – і мы гатовыя паказваць такія стужкі, змяніўшы сапраўднае імя аўтара на мянушку».
Ён нагадвае, што старонка фестывалю ў «Фэйсбуку» была прызнаная беларускімі ўладамі «экстрэмісцкай».
«Не хачу быць у гэтым інтэрв'ю песімістам, але пачаў ужо складаць праграму кінафестывалю. Летась я наракаў, што атрымліваецца такі больш эмігранцкі фестываль. Дык вось, прайшоў год, і аказваецца, што эмігранцкага кіно таксама амаль няма», – дадае наш суразмоўца.
Януш Гаўрылюк здзіўлены, чаму, нягледзячы на розныя еўрапейскія гранты, якія меліся падтрымаць творцаў і беларускую культуры, за чатыры гады на эміграцыі так і не паўстаў ніводны дакументальны ці ігравы беларускі фільм.
Што пакажуць на «Bulbamovie 2024»
Тым не менш, цягам трох тыдняў пасля абвяшчэння прыёму заявак на Нацыянальны конкурс «Bulbamovie 2024» арганізатары атрымалі ўжо пяць конкурсных стужак. І гэта толькі пачатак. «Часу да 22 лістапада яшчэ троху маем», – пасміхаецца Януш.
Летась на конкурсны прагляд беларускага кіно ў межах фестывалю беларусы даслалі амаль паўсотні стужак.
Што датычыць праграмных паказаў, то ўжо вядома, што гледачы «Bulbamovie» пабачаць у лістападзе стужку «Радзіма» («Motherland») Ганны Бадзякі і Аляксандра Міхалковіча, якая ў 2023 годзе ўзяла гран-пры беларускага конкурсу на фестывалі «Паўночнае ззянне», прыз FIPRESCI на кінафестывалі goEast, а таксама стала намінантам Еўрапейскай кінапрэміі.
Цалкам магчыма, што на экране «Ілюзіёну» пакажуць і новую стужку Мары Тамковіч «Пад шэрым небам», прэмʼера якой адбылася сёлета на кінафестывалі «Tribeka» ў Нью-Ёрку.
І запланаваны ўжо адзін (як мінімум) сюрпрыз, як абяцае Януш Гаўрылюк. Ім стане сустрэча з адным вядомым кінарэжысёрам і ягоным фільмам.
«На жаль, на сёлетнім "Bulbamovie" не будзе дакументальных фільмаў ад «Белсату». Ігравых – тым больш», – канстатуе Януш Гаўрылюк.
Нагадаем, год таму на «Бульбамуві» адбылася і прайшла з аншлагам прэмʼера двух эпізодаў серыялу «Працэсы».
«Прыйшоў час на мастацтва, і мастацтва пераможа»
Януш Гаўрылюк упэўнены, што «Bulbamovie 2024» будзе не горшы за папярэднія фестывалі.
«А можа, і лепшы, – усміхаецца, – бо – дзясяты ж!»
Януш прызнаецца, што вельмі хоча зрабіць так, каб сёлетні кінафестываль стаўся святам не толькі для беларусаў, але і для палякаў.
«Бо апошнія тры гады 80-90 % гледачоў – гэта былі эмігранты з Беларусі. Але цяпер я хачу ўзяцца за тое, каб зацікавіць палякаў. Мы ж робім адну справу, і калі робім яе ў Варшаве, то тут велізарны патэнцыял. Я помню, як у 2011 годзе палякі ішлі натоўпамі на беларускія фільмы ў кінатэатр "Luna", дзе праходзіў першы «Бульбамуві». Таму сёлета, калі маем больш рэсурсаў, паспрабуем паказаць сябе шырэй. Ёсць такі план», – дзеліцца Януш Гаўрылюк.
Ён падкрэслівае, што «Bulbamovie» адыходзіць ад палітычнай і пратэставай тэматыкі, якой прысвяціў тры гады.
«Быў такі час. І мы паказвалі тое, што кранала беларусаў і што яны самі здымалі. Але прыйшоў іншы час. І мы засяроджваемся ўласна на кіно. Прыйшоў час на мастацтва, і мастацтва тут пераможа», – перакананы Януш Гаўрылюк.
Фестываль беларускіх фільмаў «Bulbamovie» пройдзе сёлета ў Варшаве з 22 да 24 лістапада. На нацыянальны конкурс, які мае на мэце падтрыманне і пошук новых імёнаў беларускага кінематографу, прымаюцца беларускія ігравыя, дакументальныя ці гібрыдныя каротка- і сярэднеметражныя стужкі (да 60 хвілін). Даслаць заяўку можна да 22 кастрычніка.
Зміцер Міраш, «Белсат»
