Камуніст Сяргей Сыранкоў узгадаў ідэю, што ўжо не аднойчы агучвалася ў Менску, пра касаванне выбараў прэзідэнта і абранне кіраўніка дзяржавы на Усебеларускім народным сходзе. Чаму ён загаварыў пра гэта і ці пойдуць цяперашнія ўлады шляхам СССР ці Кітаю?
«Імаверна, у перспектыве не выключаныя змены ў Канстытуцыі, што дазволяць дэлегатам Усебеларускага народнага сходу вызначацца ў тым ліку і з кіраўніком дзяржавы», – заявіў першы сакратар Камуністычнай партыі Беларусі, былы кандыдат на прэзідэнцтва Сяргей Сыранкоў у эфіры дзяржаўнага тэлебачання.
Ён сцвярджае, што «размовы пра гэта ідуць на дыялогавых пляцоўках і падчас адзіных дзён інфармавання». Сыранкоў назваў натуральную дэмакратычную працэдуру – прэзідэнцкія выбары – коламі пекла:
«Грамадзяне задаюць пытанне: навошта нам праходзіць гэтыя колы пекла, калі ёсць цудоўны досвед Кітаю?»
Пры гэтым палітык, які заклікаў на апошніх «выбарах» галасаваць за Аляксандра Лукашэнку, прапанаваў пераняць досвед не Кітаю, а СССР і з'ездаў КПСС.
Сам Лукашэнка яшчэ ў 2022 годзе шкадаваў, што ў Канстытуцыю не ўнеслі выбараў прэзідэнта на УНС: маўляў, дарма «праявілі слабасць».
Палітычны аглядальнік радыё «Свабода» Валер Карбалевіч сумняваецца, што цяперашняя заява «апазіцыянера» Сыранкова – пачатак скаардынаванай кампаніі.
«Чыноўнікі ці людзі, якія лічаць сябе палітыкамі, гавораць тое, каб угадаць, што хоча Лукашэнка, каб патрапіць у ягоныя погляды, уяўленні, намеры і нават угадаць гэтыя намеры. Паколькі Лукашэнка пару раз узгадваў гэтую тэму і казаў, што добра было б, каб прэзідэнта выбіраў Усебеларускі народны сход, то чыноўнікі гэта пачулі і таму раз-пораз пра гэта ўзгадваюць. Лукашэнка пачуе і гэта яму спадабаецца – тут логіка такая», – адзначыў Карбалевіч у каментары «Белсату».
Палітычны аглядальнік мяркуе, што цяперашнія ўлады на касаванне наўпроставых выбараў прэзідэнта не наважацца. Прынамсі, пакуль не бачна прыкметаў, што да гэтага рыхтуюцца. А паклапаціцца трэба акурат загадзя, бо такі крок вымагае змянення Канстытуцыі і, адпаведна, новага рэферэндуму:
«Гэта, я думаю, непапулярная ідэя, таму наўрад ці варта ўладам цяпер дражніць, што называецца, гусей і пачынаць гэтую кампанію».
Суразмоўца «Белсату» не бачыць рацыі для Лукашэнкі ў тым, каб распачынаць зараз усю гэтую вялікую кампанію, бо ніхто не ведае, што здарыцца за пяць гадоў, пакуль надыдзе час новых выбараў. Лукашэнка можа, напрыклад, і не дажыць да 2030 года, кажа Карбалевіч. «А клапаціцца пра тое, хто будзе выбраны наступным прэзідэнтам, – ці варта Лукашэнку зараз задумвацца пра гэта?» – разважае аналітык.
Дый у абранні праз УНС багата хібаў, зазначае эксперт:
,,«Праблема ў тым, што чалавек, выбраны на Усебеларускім народным сходзе, будзе мець зусім іншую легітымнасць, чым прэзідэнт, выбраны ўсенародна. І гэта разумеюць усе: і грамадства, і эліта. І будзе адпаведнае стаўленне да яго чынавенства».
Гісторык, палітычны аглядальнік Аляксандр Фрыдман у каментары «Белсату» заклікаў не перабольшваць значэння заявы камуніста, бо пакуль касаванне наўпроставых выбараў выглядае як тэорыя:
«Магчыма, яны жадаюць паглядзець рэакцыю грамадства: ці будзе там нейкае абурэнне, ці будзе гэта ўспрынятае спакойна. Ёсць імавернасць, што такі праект у іх сапраўды існуе, таму гэта і паўтараецца. Аднак мы толькі ў 2025 годзе, Лукашэнку толькі нядаўна "абралі", і пакуль не выглядае так, каб ён збіраўся сыходзіць са сваёй пасады».
Паводле нашага суразмоўцы, у наменклатуры сапраўды можа абмяркоўвацца гэтае «ноу-хау», і Лукашэнка гэтых размоваў не забараняе, а Сыранкоў мог проста папіярыцца. Дазволена ж.
«Для такіх асобаў, з палітычнага пункту гледжання досыць маргінальных, як Сыранкоў, гэта магчымасць звярнуць на сябе ўвагу. Мы б увогуле не ўзгадвалі яго. А вось цяпер ён, адзін з прадстаўнікоў улады, выйшаў з такім тэзісам і яго абмяркоўваюць», – падкрэсліў Фрыдман.
Пры гэтым, як мяркуе аналітык, выбары прэзідэнта праз УНС насамрэч могуць зрабіцца страховачным варыянтам на выпадак транзіту ўлады. Для Лукашэнкі важны імідж «усенародна абранага», таму яму і малююць фантастычныя лічбы. А вось іншага кандыдата можна будзе прасунуць на найвышэйшую дзяржаўную пасаду «міжсабойчыкам» – дэлегатамі сходу.
«Калі праводзіць выбары без Лукашэнкі, і абірае ўсё-ткі народ, і ёсць пэўны выбар з шэрагу кандыдатаў, тады могуць быць пэўныя цяжкасці, бо ці можна ўсё заўсёды кантраляваць на сто адсоткаў?» – разважае эксперт.
Да таго ж абраны на ўсеагульных выбарах прэзідэнт (у выпадку, калі Лукашэнка вызваліць крэсла да сваёй смерці) можа «адбіцца ад рук» і пры канфлікце спасылацца на галасаванне: маўляў, я абраны народам. А прызначаны паводле савецкай ці кітайскай працэдуры кіраўнік дзяржавы «на сто адсоткаў будзе кантралявацца Лукашэнкам», мяркуе Аляксандр Фрыдман.
«У Лукашэнкі траўма ад выбараў 2020-га. Гэта вялікі стрэс, выпрабаванне, ён іх баіцца. Выбары заўжды вядуць да нейкіх выступаў, мабілізацыі грамадства, пратэстаў, і яму прасцей і бяспечней за ўсё было б увогуле адмяніць і прызначаць яго, як у Кітаі, як у дыктатарскіх таталітарных краінах, сваім вузкім колам», – гэтак ідэю з касаваннем наўпроставых выбараў пракаментаваў «Белсату» старэйшы дарадца Святланы Ціханоўскай Франак Вячорка.
Ён мяркуе, што беларусы «такога варыянту не прымуць», а ўся пабудаваная Лукашэнкам сістэма рассыплецца пасля сыходу палітыка, што б цяпер улады ні прыдумлялі і ні змянялі.
Вячорка пры гэтым адзначыў: паколькі сапраўдных выбараў у Беларусі і так няма, то і не варта сур'ёзна ставіцца да фінту з УНС:
,,«Выбары дэ-факта ўжо і так адмянілі, ужо шмат гадоў ніякіх выбараў у Беларусі няма, і галасоў ніхто не лічыць. Яны проста спрабуюць узаконіць тое, што ёсць. Нічога нават падобнага да канкурэнтных выбараў яны праводзіць не будуць ужо ніколі пры Лукашэнку, гэта факт. Мы бачылі, што адбылося ў студзені: абсалютная імітацыя. Далей будзе толькі горш: усё большае звальванне ў таталітарызм, і нейкай адлігі пры Лукашэнку не адбудзецца».
Сцяпан Кубік, Макар Мыш, Ян Федаровіч belsat.eu
