Былы падпалкоўнік узброеных сілаў РБ Віктар Л., які ўсё жыццё галасаваў за Лукашэнку, у шчырай размове з «Белсатам» распавядае, чаму на выбарах у 2020 годзе не аддаў за яго свой голас і выходзіў у афіцэрскай форме на маршы пратэсту.
З падпалкоўнікам у адстаўцы і былым палітвязнем Віктарам Л. (імя змененае з прычынаў бяспекі) сустракаемся каля Драматычнага тэатру ў цэнтры Варшавы. Ідзе насустрач, троху кульгаючы. Але выпраўка навідавоку: былы вайсковец. Байка, заплечнік і галаўны ўбор аднога аліўкавага колеру – «мілітары». Цвёрды і кароткі поціск рукі. Нягледзячы на дробны дождж, Віктар прапануе размаўляць на свежым паветры.
«Мне падабалася, я служыў. Быў цалкам на сваім месцы»
Віктару 52 гады. У 2020 годзе ён выходзіў на мірныя маршы ў вайсковай форме падпалкоўніка. Яго затрымлівалі, кідалі на Акрэсціна, а потым завялі крымінальную справу і асудзілі на два гады калоніі. Як і многіх беларускіх афіцэраў, якія не праявілі халуйскай лаяльнасці ў дачыненні так званага галоўнакамандуючага, Віктара пазбавілі вайсковага звання. Але цяпер на гэта ён толькі пасміхаецца, бо ў 2020 годзе набыў нешта іншае – штосьці такое, чаго ніякім указам Лукашэнкі ўжо не адбярэш.
«Ведаеце, я ўвесь час быў за Лукашэнку. Супраць яго прагаласаваў толькі аднойчы – у 2020-м. Чаму? Бо пачаў думаць! Калі пайшоў на пенсію – пачаў думаць. Ужо не памятаю, якія канкрэтна падзеі на мяне паўплывалі, але акурат так яно і было. Я доўга думаў. І пра кашалёк свой, і пра ўсё на свеце. Усё гэта кінуў на шалі і сказаў сабе: не! Я б не дараваў сабе, калі б у 2020-м прагаласаваў за яго», – кажа мужчына.
Дзяцінства і юнацтва Віктар правёў у адным беларускім мястэчку. Жыў як усе – «стандартным савецкім жыццём». З маленства марыў стаць вайскоўцам. Пасля школы спрабаваў паступіць у вайсковую вучэльню, але праз блытаніну з дакументамі яго не ўзялі. Скончыў з чырвоным дыпломам ПТВ і паспрабаваў яшчэ раз. Гэтым разам паехаў у Расею, дзе дзіцячыя мары пра вайсковую форму пачалі спраўджвацца. На пачатку 1990-х скончыў адную вельмі аўтарытэтную вайскова-камандную вучэльню і маладым афіцэрам вярнуўся ў Беларусь. Савецкага Саюзу ўжо не было.
«Прыехалі ў Менск. Хоць маглі ўвогуле нікуды не ехаць і не служыць, бо Саюз разваліўся – мы былі нічые. Але мы тады былі вельмі дысцыплінаваныя, не разумелі, што лёгка было і саскочыць. Можа, і жыццё склалася б тады зусім інакш. Але з іншага боку, мы ж чатыры гады адвучыліся – дык чаму б не паслужыць? І прызнаюся: я ніколі ў жыцці не пашкадаваў, што не звярнуў з гэтага шляху і не саскочыў тады. Мне падабалася, я служыў. Быў на сваім месцы, можна так сказаць. Быў цалкам на сваім месцы», – запэўнівае былы вайсковец.
«Асабіста ведаю Караева, ён бы не дадумаўся да такога»
«Служыў і атрымліваў чарговыя званні ў падраздзяленнях, у якіх марыў служыць, абсалютна не задумваючыся пра кар'еру. Яна і так ішла ўгару. Усё ішло само сабой», - так падсумоўвае сваю вайсковую кар'еру Віктар.
Пайшоў у адстаўку ў 2010-м пры пагонах падпалкоўніка. А праз 10 гадоў, пры гэтых жа пагонах, выйшаў на вуліцу, каб падтрымаць беларускі пратэст.
«Усё пачалося са збівання людзей. З гэтай жэсці і дзічы ўсёй. І я проста не змог – я выходзіў на пратэсты, і выходзіў у падпалкоўніцкай форме. Адзін я ў афіцэрскай форме выходзіў у тым раёне. І гэтым, відаць, асабіста абразіў некаторых начальнікаў і наагул увесь той павучатнік. Яны затаілі злосць і чакалі моманту, пакуль мяне можна будзе прыхлопнуць. Што б я ні рабіў далей – рана ці позна апынуўся б у турме. Яшчэ тады мой лёс быў перадвызначаны», – разважае былы палітвязень.
Чалавек, які 20 гадоў аддаў узброеным сілам РБ і шмат чаго пабачыў у прафесійным жыцці, прызнаецца, што ў жніўні 2020-га яго «проста трэсла». Ён абсалютна ўпэўнены, што толькі «адзін чалавек» мог даць загад на збіванне і забіванне беларусаў. Лукашэнка.
,,Які б ні быў міністр унутраных справаў, ён усё роўна разумее, што гэта дзіка і незаконна. Хай сабе Юрый Караеў. Я асабіста ведаю Караева, і добра ведаю – ён бы не дадумаўся да такога. Дадумацца да гэтага мог толькі чалавек, які цалкам адарваўся ад зямлі і які быў упэўнены, што можа зрабіць з беларусамі што хочаш. А беларусы ўзялі і яму: сыходзь! У мяне ўвогуле планка ўпала, калі шчыра», – прызнаецца падпалкоўнік у адстаўцы.
«Як я мог так думаць? Не ведаю…»
«Так, мяне трэсла, калі я пабачыў дзяўчатак 15-гадовых і хлопцаў з адбітым нутром. Ці пʼянчужка выйшаў па цыгарэты, а яго на горкі яблык збіваюць… Я ўсё разумею, я сам стаяў са шчытом калісьці, у 1990-х. Процістаянне было, мы выконвалі задачу. Цяпер з пачуццём сораму згадваю пра гэта. Але не было з нашага боку агрэсіі, не было гэтай дзічы. Мне дзіўна цяпер, чаму так, але тады думаў: ёсць нейкія нюансы, але ж ён хоча як лепей для краіны. Тыпу лес сякуць – трэскі ляцяць. Як я мог так думаць? Не ведаю. Цяпер лічу так: ёсць закон – рабі паводле закону. Што гэта значыць – «часам не да закону»? Што гэта значыць, што ты не падсудны пасля прэзідэнцкага тэрміну?..» – працягвае Віктар.
Менск 2020 года. Восень. «Ланцугі вакол, амапаўцы шыхтуюцца, шэраг аўтазакаў, страшна ісці было проста…» – быў уражаны Віктар, калі спрабаваў дабрацца да месца пачатку аднаго з шэсцяў. Не дабраўся: шэсць амапаўцаў узялі яго на Нямізе, 15 содняў правёў на Акрэсціна.
Пра пратэставага падпалкоўніка не забыліся, і пасля пачатку расейскага ўварвання ва Украіну, якое былы вайсковец перажываў вельмі балюча, прыйшлі да яго.
«Гэтая вайна была для мяне такім самым шокам, як і 2020 год. Не верылася, што такое можа здарыцца. Я яшчэ збіраўся паехаць за мяжу на заробкі, а тут візы перасталі даваць беларусам. І так было, што я на эмоцыях пазваніў аднакашніку свайму і кажу, што не еду працаваць – еду да вас. "Да вас" – то бок ва Украіну. Ваяваць. І літаральна на наступны дзень да мяне прыйшлі. Пазней адзін з працаўнікоў гаворыць мне: што ж ты праз тэлефон такое кажаш? А я сапраўды не разумеў, што гэта можа быць нагодай для ўсёй справы. Эмоцыі зашкальвалі. Разумееце?..» – пытаецца Віктар.
На судзе ён адмовіўся ад дачы паказанняў.
«У турме сустракаў сваіх падначаленых – ніхто мне не дапамог»
Віктар прызнаецца, што ў турме сустракаў сваіх былых падначаленых, якім раней аддаваў загады.
«Многіх сустракаў. Ніхто не дапамог, ніхто нічога не параіў, не падказаў. Не, кплівасці з іх боку таксама не было. Не радаваліся яны гэтаму, дакладна. Нармальныя хлопцы… Але і не дапамагалі. Служаць гэтай сістэме. Барані Бог, хто пабачыць – запішуць у здраднікі. Усе вельмі баяліся. Мяне гэта троху абразіла…» – успамінае былы палітвязень.
Ён прызнаецца, што на зоне сутыкаўся з «таемна паважлівым стаўленнем» з боку тых працаўнікоў, хто ўжо ведаў, з кім мае дачыненне. Тым не менш, штрафнога ізалятару пазбегчы не ўдалося – трапляў туды некалькі разоў.
Віктар разважае пра асаблівасць светапогляду людзей у пагонах і пра запозненае ўсведамленне імі адказнасці за свае дзеянні.
«Я з сябе ведаю: ставіцца задача – ты яе выконваеш і не думаеш, якімі сродкамі і якая можа быць адказнасць. Толькі потым прыходзіць разуменне: не, не так гэта трэба было рабіць, гэта ненармальна.
,,Я ўпэўнены, што многія амапаўцы прыйшлі да такіх высноваў. І даішнікі, і мянты да гэтага прыйшлі. Ну робяць людзі і толькі потым разумеюць, што не трэба было так рабіць…» – мяркуе былы вайсковец.
«Думаеце, што вось цяпер частка амапаўцаў і міліцыянтаў пасыпае сабе галаву попелам: што ж мы такога нарабілі?» – пытаемся.
«Адназначна, большасць з іх так і думае. Яны ж не дурныя. Яны разумеюць, што Лукашэнка і Пуцін не вечныя. Як толькі хтосьці з іх сыдзе са сцэны – здарыцца калапс. Бо сістэма – і там, і там – заточаная пад аднаго чалавека, а ўлада трымаецца на штыках. Лукашэнку няма чаго губляць – яго чакае лёс Кадафі, і ён пойдзе па трупах.
Але калі яго не стане – ніхто не захоча ўзваліць на сябе ягоную ношу. Хіба што Вальфовіч (Аляксандр Вальфовіч – дзяржсакратар Савету бяспекі РБ), у якога і так рукі ў крыві. Але маналіту ўлады ўжо не будзе. Бо чыноўнікі таксама пад штыкамі ходзяць – з'явяцца розныя кланы. Маналіту не будзе. І ўсё заваліцца як картачны домік», – прарочыць падпалкоўнік у адстаўцы.
«Тыя, хто ўзяў удзел у гэтай вайне – гэта ўжо разбэшчаныя людзі»
Ён таксама дзеліцца сваім меркаваннем наконт маналітнасці і баяздольнасці беларускай арміі. На ягоную думку, у выпадку, калі б Беларусь уступіла ў вайну, яе армія «пасыпалася б» – і гэта быў бы «апошні дзень Лукашэнкі». Кожны звычайны прызыўнік, як мяркуе наш суразмоўца, добра разумее, што адбываецца, а значыць – «за што паміраць увогуле?».
Больш за тое, Віктар лічыць, што ўзброеныя сілы РБ не змаглі б абараніць лукашэнкаўскі рэжым, калі б у Беларусь увайшлі звонку «адэкватныя сілы», напрыклад – полк Каліноўскага.
«Я думаю, пасыпалася б усё. На 85-95 %. Можа быць, хтосьці на ўзроўні ад палкоўніка да генерала са страху рабіў бы яшчэ нейкія спробы супрацьдзеяння. Але я не кажу «супрацьстаяння», кажу – «супрацьдзеяння». Пра супрацьстаянне і гаворкі няма. Будуць рабіць выгляд, што нешта спрабуюць рабіць. А на нізавым узроўні – камандзіры ўзводаў, ротаў, батальёнаў – усе маюць семʼі і хочуць жыць. Гэта быў бы пройгрыш!» – лічыць былы вайсковец.
«Увогуле, сілавікі цяпер стаяць на абароне не радзімы і не народу, а толькі аднаго чалавека на вяршыні ўлады. І пастановы ва ўсіх сферах, ад эканомікі да вонкавай палітыкі, прымаюцца выключна ў інтарэсах захавання ўлады гэтага чалавека і далёка не заўсёды супадаюць з інтарэсамі краіны і беларускага народу. Гэта яскрава праяўляецца ў стасунках з Расеяй, калі суверэнітэтам Беларусі ахвяруюць толькі дзеля аднаго - захавання ўлады Лукашэнкі», – дадае Віктар.
І пра магчымае спыненне агню і замірэнне ва Украіне. Былы беларускі вайсковец і палітвязень мяркуе, што Пуцін наўрад ці зацікаўлены ў хуткім спыненні ваенных дзеянняў. Бо, па-першае, баіцца даць Украіне перадышку, а па-другое, не ведае, куды пасля гэтага дзець сваю армію, якая «ўжо не армія, а бандфармаванне».
«Пуцін сапсаваў людзей! Ніколі ні ў водным войску не было такога, каб параненых адпраўляць на штурмы, каб інвалідаў на штурмы закідваць. А тут менавіта так і было. І тыя, хто ўзяў удзел у гэтай вайне, – гэта ўжо разбэшчаныя людзі, для якіх абсалютна не існуе межаў паміж дабром і злом. Уявіце сабе, уся гэтая армада вернецца ў свае родныя хаты. Што тады будзе?..» – пытанне гучыць як рытарычнае.
Віктар выйшаў на свабоду ў 2024 годзе. Сцвярджае, што на зоне схуднеў на 40 кілаграмаў. Па вызваленні больш за паўгода пражыў у Беларусі, хоць прызнаецца, што, з розных прычынаў, «быў там на мяжы зрыву». Пастанавіў з'язджаць з краіны. У Варшаве мужчына займаецца актыўнай рэабілітацыяй, спрабуе паправіць здароўе, якое падарвала турма, і з аптымізмам глядзіць у будучыню.
«Цяпер я гэтак жа шчыра і глыбока ненавіджу гэты рэжым, як шчыра служыў яму раней», – падагульняе былы вайсковец.
Зміцер Міраш belsat.eu
