24 верасня ў Нью-Ёрку «Вольны тэатр» прадставіў сваю пастаноўку «KS6: Small Forward», у якой баскетбалістка Кацярына Сныціна грае саму сябе. Паміж спектаклямі Кацярына знайшла час, каб адказаць на пытанні «Белсату».
– Каця, як гэта – быць у Нью-Ёрку, на Манхэтэне на сваім спектаклі і граць саму сябе?
– Яны ўзялі наш фотаздымак для анонсу ўсяго свайго сезону, і ты проста ідзеш па Нью-Ёрку і на будынку бачыш свой твар... Я проста дзыгала вакол гэтага постэра на вуліцы. Я проста не магла паверыць, што гэта са мной адбываецца. Гэта неверагодна – быць тут.
– Як прайшла прэм'ера? Што гэта было – нервы, стрэс або такі адрэналін, што не заўважаеш нічога?
– Мабыць, гэта было ўсё разам. Я сядзела за кулісамі, рыхтавалася, і ў мяне ўнутры ўсё пачынала біцца. Усё клакоча, і я разумею, што гэта тыя пачуцці, якія ў мяне калісьці былі перад важнымі баскетбольнымі матчамі. Апошнія некалькі гадоў яны ў мяне ўжо адсутнічалі – з-за перабору, з-за таго, як доўга я ў баскетболе – і вось яны вярнуліся перад спектаклем, і я такая: о, файна, прышпільна.
Як мінімум, дзеля такіх момантаў варта было займацца чымсьці новым для сябе. Гэта цяжка. Я не думала, што мне будзе так цяжка, але яно таго варта.
Акрамя таго, мне хацелася рабіць нешта для нашага пратэсту, для беларусаў. Атрымалася так, што ў гэтым адным праекце «Вольнага тэатру» ўвасобіліся ўсе мае нерэалізаваныя ідэі.
– Вось ты кажаш, «зрабіць нешта для беларусаў», а што дакладна ў гэтым праекце для беларусаў?
– Я зыходжу з таго, што казалі мне беларусы пасля спектакляў. Яны падыходзілі да мяне са слязамі на вачах і казалі:
,,«Каця, дзякуй. Мы хоць і былі ў гэты час у Менску... Тут кадры пратэстаў, тут кадры збіцця... Мы праз усё гэта самыя прайшлі чатыры гады таму, але, зразумела, што за гэты час эмоцыі адыходзяць трохі... Дзякуй, што ты нас вярнула ў гэты час.
Ты туды назад вяртаешся, але гэта не дрэнныя ўспаміны, а ўспаміны, якія даюць злосць для барацьбы, злосць, якая дапамагае табе акумуляваць энергію для працягу сваёй дзейнасці».
Калі людзі так кажуць, я разумею, што гэта тое, чаго мне хацелася. Гэта афігенна, што дзякуючы гэтаму спектаклю ў людзей узнікаюць такія эмоцыі.
Мой сябар мастак сказаў, што ўжо цягам некалькіх месяцаў ён нічога не рабіў у падтрымку пратэстаў. Ён таксама сказаў «дзякуй» за спектакль:
«Я цяпер буду думаць над новымі ідэямі, таму што мне хочацца зноў з новымі сіламі нешта рабіць. Ты мяне вярнула ў гэты наш крывавы перыяд».
Я радая, што мы «Вольным тэатрам» змаглі даць такі штуршок людзям.
– Зразумела, што беларусы, якія прыходзяць на спектакль, так рэагуюць... Камяк падступае да горла, яны пачынаюць плакаць. А амерыканскія гледачы, ці яны разумеюць, што адбываецца?
– Я выходзіла ў лобі і мела зносіны з амерыканцамі, там былі і людзі з Коста-Рыкі, французы былі. Спектакль зроблены так, што яны разумеюць кантэкст. Разумеюць, што адбылося і адбываецца ў нашай краіне, пачынаючы з 20-га года. Мікалаю Халезіну, Наталлі Калядзе і ўсёй здымачнай групе, ды ўсяму прадакшану, – у іх атрымалася зрабіць так, каб тое, што адбываецца ў мяне за спінай (таму што я не бачу большасці відэа), дапамагло зразумець людзям, якія гэта глядзяць, пра што я распавядаю.
– Акрамя таго, на крэслы гледачам былі пакладзеныя ўлёткі з фотаздымкамі беларускіх палітвязняў. Гэта традыцыйны для «Вольнага тэатру» спосаб наблізіць гледача да нейкай праблемы... Вы таксама кажаце пра гэта.
– Так, таму што гэта вельмі актуальная праблема для нас. Спектакль – гэта выдатная магчымасць, каб папрасіць людзей аб дапамозе. Літаральна ў два клікі ты можаш дапамагчы сям'і палітвязня, ты можаш напісаць яму ліст. Трэба адаптаваць яго сучаснаму свету, дзе ў чалавека губляецца цікавасць да ўсяго пасля пяці хвілінаў. Мы тут, мы дыхаем гэтым паветрам свабоды, але цяпер у Беларусі больш за 1300 палітвязняў і тысячы іх сваякоў, якім патрэбная наша падтрымка.
– У гэтым спектаклі твая асабістая гісторыя. Але ці ўсё ж ён пра цябе, ці пра кожнага з беларусаў?
– Калі мы пачыналі працу над спектаклем, я меркавала, ды што яны там напішуць у сцэнары... Ды гуляла за нацыянальную каманду, потым сышла, ды падтрымлівала беларусаў. Што яшчэ можна пра мяне такога напісаць, каб гэта было цікава людзям?
Але калі я пачала чытаць сцэнар і працаваць над ім, я зразумела, што гэта мне мая гісторыя здавалася такой простай, але на самой справе шмат хто ў ёй можа знайсці нешта для сябе. Гэта прымусіць іх паглядзець на сябе.
Я ў прынцыпе нічога незвычайнага не рабіла з 20-га года ў параўнанні з іншымі людзьмі, якія тады таксама ўдзельнічалі ў пратэсце, і мне здавалася, што тут няма нічога цікавага, але гісторыя расказана так, што ты проста жывеш сваё жыццё. Жывеш яго сумленна, як і многія іншыя беларусы, якія не змаглі застацца ў хаце пасля прэзідэнцкіх выбараў ды выйшлі на вуліцу.
Мне хочацца, каб яны на сябе паглядзелі ў гэты момант і зразумелі, як шмат яны зрабілі ў свой час ды працягваюць рабіць цяпер, проста таму, што яны не апускаюць рукі ці не здаюцца гэтаму беларускаму рэжыму. Гэта значыць, мне так падаецца, што мая гісторыя – гэта гісторыя звычайнага беларуса.
– Ці Беларусь не адпускае?
– На жаль, не. Ні ў добрым, ні ў дрэнным сэнсе. І не адпусціць, мне падаецца. Мяне, прынамсі, дакладна не адпусціць. Я не бачу варыянту, калі я проста перастаю чытаць беларускія навіны, перастаю думаць пра тое, што адбываецца з людзьмі ў маёй краіне ці з беларусамі-уцекачамі. Я для сябе не бачу такога развіцця падзей, што я проста пачынаю жыць сваё жыццё, адарваная ад гэтага.
,,Я не жадаю вяртацца ў тое сваё жыццё, якое ў мяне было да 20-га года, калі я не звяртала ўвагі на тое, што адбываецца ў маёй краіне. Я больш так не хачу.
– Гэта значыць можна сказаць, што гэты спектакль – гэта таксама і сігнал для рэжыму, што ў 20-м нічога не скончылася? Прэм'ера прайшла падчас Генасамблеі ААН, на спектакль прыйшла Святлана Ціханоўская, заходзіла да цябе ў грымёрку…
– Мяркую, яны пра гэта ведаюць. Пра гэта кажуць рэпрэсіі, якія працягваюцца па сённяшні дзень. Пра гэта кажа колькасць арыштаваных асобаў. Штодня, штогадзіну яны разумеюць, што нічога не скончылася, яно там клакоча, ка вулкан. Яны гэта адчуваюць, яны гэта ведаюць, яны памятаюць, таму што для мяне, як і для мільёнаў беларусаў, нічога не скончылася. Проста я і беларусы ўнутры краіны – мы ў крыху розных сітуацыях, у нас розныя магчымасці.
Я маю магчымасць пра гэта казаць, распавядаць пра нашу сітуацыю свету, у іх няма магчымасці нават надзець белую майку і чырвоныя нагавіцы.
– Каця, я ведаю, што квіткі яшчэ ёсць, іх можна набыць. Мабыць, напрыканцы нашай размовы варта запрасіць беларусаў прыйсці на спектакль.
– Беларусы, мы Вас чакаем, прыходзьце! Мне здаецца, што гэта афігенна файна зроблены спектакль. Я абяцаю вам, што я на ім раблю свой максімум як акторка і як баскетбалістка. Як бы гэта парадаксальна не гучала, але ў гэтай крывавай гісторыі вы знойдзеце, дзе кайфануць, у якім моманце пасмяяцца, у якім месцы нават пагуляць са мной у баскетбол, таму я запрашаю ўсіх беларусаў. Бярыце з сабой сяброў-амерыканцаў і да сустрэчы.
– Дзякуй, Каця, за гэты спектакль! За тое, што ты робіш, што разам з «Вольным тэатрам» нагадваеш усяму свету пра Беларусь і нашы праблемы. Дзякуй за гэтую размову!
Сяргей Падсасонны, Алена Голуб / МВ belsat.eu
