Беларусь абвяшчала, што адвядзе вучэнні «Захад-2025» ад мяжы з Польшчаю. Раней Польшча запланавала ўласныя вучэнні ў адказ на «Захад». Прэзідэнт краіны кажа «Белсату»: калі Беларусь адвядзе вучэнні, гэта добра, але польскія вучэнні ўсё адно будуць.
Міністр абароны Польшчы Владыслаў Касіняк-Камыш пацвердзіў, што польскія вучэнні NATO «Жалезны абаронца» («Żelazny Obrońca») ладзяцца амаль адначасова з расейска-беларускімі вучэннямі «Захад-2025», каб прадэманстраваць моц Альянсу і Польскага войска.
Прэзідэнт Польшчы Анджэй Дуда падрабязней расказаў «Белсату» пра гэтыя вучэнні на саміце NATO ў Гаазе. Ён пацвердзіў: «Жалезны абаронца» – сапраўды адказ на «Захад».
Міністр абароны паведаміў прэзідэнту, што на вучэнні разасланыя запрашэнні ўсім сябрам NATO. Прысутнічаць дакладна будуць войскі Злучаных Штатаў, бо амерыканцы і так дыслакаваныя ў Польшчы, але Дуда чакае і іншых – бачыць вялікую зацікаўленасць саюзнікаў і высокую імавернасць шырокага ўдзелу чальцоў NATO ў вучэннях.
,,«Няма ніякіх сумневаў, што правядзенне такіх вучэнняў, як „Захад-2025“, мае вялікае значэнне, – адзначыў Дуда. – Варта памятаць, што пасля папярэдніх вучэнняў „Захад“ Расея напала на Украіну. Мы ўсе гэта ўсведамляем, таму цяпер трэба выразна дэманстраваць нашую гатовасць, сілу, тое, што мы не недаацэньваем пагрозу, што мы рашучыя і тут стаім ды гатовыя абараняць сваю тэрыторыю. Таму гэта мае фундаментальнае значэнне».
Маштабныя беларуска-расейскія вучэнні «Захад-2025», запланаваныя на верасень, спачатку меліся правесці пад заходнімі межамі Беларусі. У канцы траўня Міністэрства абароны Беларусі раптам паабяцала, што «асноўныя манеўры» супольных з Расеяй вайсковых вучэнняў «Захад-2025» адсунуць ад межаў краінаў NATO ўглыб тэрыторыі Беларусі. Да таго ж «будуць зніжаныя параметры вучэнняў».
Беларускія дэмакратычныя сілы папярэджвалі іншыя краіны, што любыя магчымыя маштабныя вайсковыя вучэнні на тэрыторыі Беларусі і любыя такія вучэнні Узброеных сілаў Расеі на тэрыторыі Беларусі ствараюць і павялічваюць пагрозу суверэнітэту і незалежнасці Беларусі.
Міністр замежных справаў Польшчы Радослаў Сікорскі дзень раней адзначыў у каментары «Белсату»: Польшча мае сігналы, што вучэнні «Захад-2025» нібыта перанесеныя далей ад польскай мяжы, але не ведае, наколькі гэта праўда. Ён дадаў: Уладзімір Пуцін «аказаўся даволі ўмелым тактыкам, які ведаў, як выкарыстоўваць памылкі Захаду, але кепскім стратэгам, бо Расея плаціць велізарныя сумы за вайну, у якой не можа перамагчы».
Прэзідэнт Польшчы разважае:
,,«Калі рашэнне будзе такім, што вучэнні сапраўды будуць аддаленыя ад мяжы Польшчы, а значыць, і мяжы Паўночнаатлантычнага альянсу і Еўрапейскага Звязу, і калі іх маштаб будзе зменшаны, гэта вельмі добра. Гэта будзе сведчыць, што на гэты момант з боку Расеі і Беларусі няма агрэсіўных намераў. І, безумоўна, мы прымем гэта з задавальненнем. Але незалежна ад гэтага мы ўсё роўна зарганізуем свае вучэнні і прадэманструем сваю гатовасць да абароны».
Прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі выказваў здагадку: Аляксандр Лукашэнка «баіцца, што мы ва Украіне будзем лічыць, быццам прысутнасць кантынгенту на вучэннях – гэта рыхтаванне да наступальных дзеянняў». Прэм'ер-міністр Літвы Гінтаўтас Палуцкас заявіў, што беларуска-расейскія вайсковыя вучэнні «Захад-2025» не нясуць дадатковых пагрозаў Літве, а выведныя службы NATO цяпер не бачаць пагрозаў у гэтых вучэннях.
Генеральны сакратар NATO Марк Рутэ казаў «Белсату», што не баіцца нападу Расеі падчас гэтых вучэнняў ці пасля іх: «Наш Альянс настолькі моцны сёння, што калі Расея паспрабуе штосьці зрабіць, яны ведаюць: нашая рэакцыя будзе разбуральная. Таму гэта будзе вельмі-вельмі неразумна з боку Уладзіміра Пуціна і ягонага памагатага ў Беларусі, у Менску, зрабіць штосьці супраць нас».
На фоне расейскай пагрозы дзяржавы NATO ўхвалілі падвышэнне выдаткаў на абарону да як мінімум 5 % ВУП з краіны: да 2035 года ўсе чальцы NATO падвысяць выдаткі беспасярэдне на абарону да прынамсі 3,5 % ВУП, а таксама падвысяць да прынамсі 1,5 % ВУП выдаткі на справы вакол бяспекі, у тым ліку на крытычную інфраструктуру, абарону сетак сувязі, грамадзянскую абарону і ўстойлівасць, інавацыі і ўзмацненне вайскова-прамысловага комплексу.
На падвышэнні выдаткаў на абарону настойвалі ў тым ліку Злучаныя Штаты. Дуда расказаў, што прапаноўваў супольнае падвышэнне выдаткаў ужо больш за год, у тым ліку лабіяваў гэта перад спікерамі палатаў Кангрэсу ЗША і прэзідэнтамі ЗША – Джо Байдэну і тады яшчэ мінуламу прэзідэнту і кандыдату на новы тэрмін Доналду Трампу. З Трампам на гэтую тэму размаўляў яшчэ ў 2017-м, калі саюзнікі абяцалі імкнуцца да 2 % ВУП на абарону, а не ўсе гэтае абяцанне выконвалі. Акрамя таго, Дуда цягам апошняга года рассылаў лісты кіраўнікам іншых дзяржаваў і генеральнаму сакратару NATO. У ЗША ідэяй зацікавіліся – Дуда вельмі ўдзячны Трампу за падтрыманне ініцыятывы, лідарства і фарсаванне ініцыятывы.
«У Польшчы ды іншых краінах усходняга флангу нікому не трэба тлумачыць, якая цяпер сітуацыя, – кажа Дуда. – Сапраўды існуе рэальная пагроза з боку расейскага імперыялізму, які вярнуўся. Расея зноў імкнецца падпарадкаваць сабе народы, устанаўліваць сваю сферу ўплыву, вяртацца да часу імперыі, а пазней Савецкага Саюзу. Сёння мы бачым гэтую небяспеку, і таму нам трэба паставіцца да яе вельмі сур’ёзна».
Польшча яшчэ ў 2023 годзе пастанавіла даваць на абарону больш за 4 % ВУП, летась выдала рэкордныя для NATO 4,12 % – амаль $ 35 млрд, або палову ўсяго ВУП Беларусі, а сёлета плануе выдаткаваць на абарону каля 4,7 % ВУП. Дуда ўносіў у польскі Сейм праект закону, які замацуе ў Канстытуцыі мінімум 4 % ВУП на абарону. Ён растлумачыў, што на завяршэнне свайго другога прэзідэнцкага тэрміну хоча зрабіць «апошні акт адказнасці за бяспеку Польшчы» і гарантаваць, што трымаць такія выдаткі на абарону будзе абавязаны «кожны ўрад незалежна ад палітычнай арыентацыі або складу кааліцыі». Ён не выключае, што праект будзе адхілены парламенцкаю бальшынёю (супраць яго выказвалася нават апазіцыйная скрайне правая «Канфедэрацыя»), але заклікае яго ўхваліць, бо «гэта добрая і разумная ідэя, якая ў значна большай ступені гарантуе бяспеку, чым тое, што маем цяпер».
Як нагадаў Дуда, палякі добра ведаюць, што значыць страта свабоды, акупацыя і чужое панаванне, таму хочуць быць у бяспецы і не хочуць, «каб нашым дзецям і ўнукам давялося жыць так, як жылі нашыя бацькі і дзяды».
,,«Мы аднавілі сваю суверэннасць і незалежнасць цалкам у 1989 годзе ды цяпер выразна і ясна кажам: ніколі зноў! – заявіў прэзідэнт Польшчы. – Ніколі зноў не жадаем быць падпарадкаванымі, ніколі зноў не жадаем страціць сваю незалежнасць».
«Я казаў, што цяпер не баюся расейскай агрэсіі супраць іншых краінаў, бо, паводле маёй інфармацыі і на мой погляд, Расея моцна вычарпаная агрэсіяй супраць Украіны і тымі велізарнымі стратамі, якія яна там зазнала, – дадаў пазней Дуда. – Аднак трэба памятаць, што расейская вайсковая прамысловасць пераключаная на ваенны лад. І калі Расея захавае гэты стан, яна будзе здольная хутка аднавіць ваенны патэнцыял, а можа нават павялічыць яго ў параўнанні з тым, які ён быў на момант нападу на Украіну».
Дуда таксама адзначыў: на саміце NATO ўсе лідары «выразна выказаліся, што Украіне патрэбная дапамога», паабяцалі Украіне падтрыманне і шырокую дапамогу. Сам ён настойвае, што «Расея не можа выйграць гэтай вайны», а будучыня Украіны – «у нашай агульнай трансатлантычнай супольнасці».
Алесь Сіліч, Сяргей Пеляса, Алесь Наваборскі belsat.eu