Гучнае адкрыццё заводу ў 2013-м і яго банкруцтва ў 2023-м. Але вінаватых у марнатраўстве няма
Вярхоўны суд Беларусі абвясціў пра завяршэнне справаў аб банкруцтве шэрагу прадпрыемстваў. Банкрутам прызнаны і Асіповіцкі вагонабудаўнічы завод. Цягам апошніх гадоў прадпрыемства імкнуліся прадаць, але пакупнікоў на некалькіх аўкцыёнах так і не знайшлося. Незалежныя эканамісты кажуць, што кароткая гісторыя гэтага заводу – яскравы прыклад негаспадарлівасці і марнавання бюджэтных сродкаў.
29 сакавіка эканамічны суд Магілёўскай вобласці прызнаў банкрутам закрытае акцыянернае таварыства «Асіповіцкі вагонабудаўнічы завод». Праз два тыдні пасля прыняцця гэтай пастановы інфармацыю распаўсюдзіў Вярхоўны суд.
Амбітныя планы чыноўнікаў, што так і не зрэалізаваліся
Асіповіцкі вагонабудаўнічы завод узнік на базе Асіповіцкага вагоннага дэпо. У 2008 годзе ўрад Беларусі заключыў дамову з расейскай кампаніяй «Гранд Экспресс» наконт будаўніцтва заводу, што будзе выпускаць чыгуначныя вагоны. Чыноўнікі пераконвалі, што завод, які каштуе 160 мільёнаў долараў, зможа выпускаць 2,5 тысячы грузавых вагонаў і 2 тысячы танк-кантэйнераў за год. У 2011-м Еўразійскі банк развіцця выдаў крэдыт на 63,5 мільёна долараў пад гарантыю ўраду Беларусі.
Будаўніцтва заводу скончылі ў 2013 годзе. Але заяўленай колькасці вагонаў завод ніколі не выпускаў. Ужо ў 2016 годзе Эканамічны суд распачаў вядзенне ў справе вагоннага заводу аб эканамічнай неплатаздольнасці. Такім чынам, меней чым 10-гадовая гісторыя прадпрыемства, якое, меркавалася, будзе прыбытковым, завяршылася банкруцтвам і стратамі. Генпракуратура ад імя Беларускай чыгункі звярнулася ў суд з пазовам да былых уладальнікаў і кіраўнікоў АВЗ. Пацярпелы бок патрабуе 23 мільёны еўраў і 16,2 мільёна рублёў. Страты цяпер мусіць кампенсаваць Мінфін, а значыць, беларускія падаткаплатнікі.
Беларускія ўлады абвінавацілі ў тым, што завод стаў банкрутам, топ-менеджараў, але да адказнасці ніхто з кіраўніцтва заводу не быў прыцягнуты.
Калі зважаць, як прымаюць пастановы ў Беларусі, выпадак з Асіповіцкім заводам – класічная сітуацыя, распавядае ў размове з «Белсатам» Яраслаў Кот, дарадца Асацыяцыі беларускага бізнесу за мяжой. Загады паступаюць зверху, няма самастойнага прыняцця пастановаў і, адпаведна, адказнасці.
«Тут увогуле два віды праблемаў. Першае – некампетэнтныя кіраўнікі, якія не здольныя ацаніць і ўзгадняюць нейкімі карумпаванымі спосабамі розныя захады. А па-другое – гэта ўсё частка схемаў дзеля вывядзення грошай з бюджэту. Яны атрымліваюць датацыю на развіццё, грошы дзеляць і выводзяць», – кажа эканаміст.
Паводле эксперта, стварэнне вагонаў – гэта не бізнес накшталт харчовага. Рынак гэтай прадукцыяй даволі хутка напаўняецца і попыт на яе падае. Калі стварылі ды прадалі 2 тысячы вагонаў і яны працуюць – трэба шукаць новыя рынкі збыту. А ва ўмовах санкцыяў гэта стала складаным, кажа Яраслаў Кот. У краінах СНД няма інстытуту рэпутацыі, а існуе інстытут сувязяў, што ёсць карупцыяй. Увогуле, стварыць нескладана, а вось прадаць – гэта сапраўды праблема. Захоўванне на складах таксама патрабуе шмат сродкаў, часам лепей проста прадаць нават танней, чым захоўваць.
Вінаватыя чыноўнікі, але да адказнасці іх не прыцягнулі
Суразмоўца «Белсату» кажа, што ў сітуацыі з прадпрыемствам віна цалкам на плячах чыноўнікаў, якія проста не мусілі прымаць удзелу ў такіх рэчах.
«Прычым тут чыноўнікі? Яны даюць гарантыі ад імя дзяржавы, але ў іх няма кампетэнцыі, няма экспертызы. Ніхто з іх ніколі не займаўся бізнесам, тым больш, у СНД дзяржаўныя структуры манапалізавалі чыгунку і ніхто фактычна ў СНД не ўяўляе, як працуе чыгуначны бізнес. На Захадзе існуюць прыватныя кампаніі, якія набываюць частку чыгункі, маюць свае ўчасткі і маршруты. Але гэта рынак і канкурэнцыя. У нас жа гэта проста пытанні чыноўнікаў, сувязяў, вывад сродкаў з бюджэту», – кажа Яраслаў Кот.
Эканаміст дадае, што чыноўнікі ўвогуле не мусяць удзельнічаць у такіх пастановах і не мусяць мець паўнамоцтваў узгаднення і выдавання гарантыяў пры стварэнні прадпрыемстваў.
«Калі ж яны распараджаюцца грашыма з бюджэту, дык на якой падставе яны не пытаюць у нас і даюць гарантыі? І гэта не толькі праблема чыноўнікаў, але і праблема сістэмы», – звяртае ўвагу эканаміст.
Яраслаў Кот зазначае: каб такое не паўтаралася – трэба дэцэнтралізаваць эканоміку. Трэба даць магчымасць менавіта мясцовым уладам прымаць пастановы, а ўлады, у сваю чаргу, мусяць выбірацца. Толькі тады яны будуць працаваць дзеля карысці людзей, у інтарэсах выбарнікаў. Цяпер жа, кажа Яраслаў Кот, чыноўнікі ў Беларусі не ўмеюць дапамагаць людзям. Яны выконваюць загады, спушчаныя зверху.
Алена Аляксандрава belsat.eu
