Гэта было ў Баранавічах. Не ў стане абараніць мужчыну, якога тантон-макуты ў балаклавах увалаклі ў аўтазак, пратэстоўцы, што засталіся, сцягнулі балаклаву з аднаго з тых, хто нападаў. І ён застаўся голым.
Не, з вопраткай было ўсё нармальна. Гэты тантон-макут быў экіпіраваны ані не горш за ўсіх астатніх. Проста пасля таго, як з яго зцягнулі балаклаву, ён спалохаўся. Спалохаўся, што яго пазнаюць. Што яго фота распаўсюдзяць ў інтэрнэце. Што яго блізкія спытаюць у яго:
– Дык ты кат? А дзе ты быў з 9 па 12 жніўня? А табе далі пастраляць гумовымі кулямі? А колькі табе плацяць за стральбу па жывых мішэнях?
Ён паспрабаваў нацягнуць балаклаву назад – гэта значыць, вядома, не на зад, а на спалоханы твар, па якім ніхто не збіраўся біць – і нават калі б збіраліся, то балаклава відавочна не абараніла б яго. Але не паспяваў. Тыя, каго яшчэ хвіліну таму ён гэтак адважна расштурхоўваў, выбіраючы сабе мэту ямчэй, цяпер атачалі яго і крычалі:
– Здымай яго, здымай!
І ён ня стаў нацягваць балаклаву – і ўцёк. Хоць, верагодна, нехта ўсё-ткі паспеў яго сфатаграфаваць. Яны не баяцца нас. Яны баяцца саміх сябе. Яны баяцца, што іх пазнаюць іх жа блізкія. Не, вядома, іх ніхто не будзе біць у побыце – мы, беларусы, як вядома, – цалкам мірныя людзі. Але проста як жыць у доме, дзе ў кожным пад’ездзе каго-небудзь стукнулі дубінкай, адвезлі на Акрэсціна, звольнілі з працы? Як жыць, калі цябе ненавідзяць?
Адзін з так званых «кантралёраў», якія ахоўвалі мой спакой падчас майго знаходжання ў «амерыканцы», у вольны ад службы ў СІЗА КДБ РБ № 1 час трымаў кіёск на адным з менскіх рынкаў. Ён прадаваў там дзіцячыя калыскі. І аднойчы мы з ім сустрэліся. І апазналі адзін аднаго.
Побач з ім стаяла жанчына – імаверна, яго жонка. Яна адчыняла дзверы ў кіёск, а ён паслухмяна ківаў галавой. І раптам жонка злавіла мой погляд, накіраваны на яе мужа. Паглядзела на мяне, потым на яго. І пра нешта яго спытала. Ён – вялізнага росту, здаровы, дужы малады мужык – пачырванеў і пачаў нешта ёй казаць, не адводзячы пры гэтым погляду ад мяне. І ў яго поглядзе чыталася:
– Слухай, сыдзі ад нас… прашу… Мы ж цябе не катавалі…
І я пайшоў. Таму што ў тыя часы мяне сапраўды не катавалі.
Больш я яго не бачыў. А цяпер і кіёск той ужо зачынены. Магчыма, гаспадар яго перабазаваў кудысьці на іншы рынак. А можа, яму заробак у «амерыканцы» павысілі: працы, як я разумею, стала значна больш.
А я ўспомніў тады іншае. Адзіны раз за час майго знаходжання ў «амерыканцы» мяне паспрабавалі прымусіць бегам прамчацца па лесвіцах з двара ў следчае ўпраўленне КДБ, на допыт. Верагодна, гэта было ўзгоднена з начальствам, таму што два кантралёры прыйшлі суправаджаць мяне ў балаклавах.
– Хутчэй, хутчэй! – крычалі яны.
Бегаю па лесвіцах я з цяжкасцю. Але рукі ў кайданках вывернутыя за спіну, і цябе фактычна штурхаюць у спіну… увогуле, мяне даштурхалі да кабінета, у якім сядзеў мой следчы, маёр Бацвянкоў. Малады, усмешлівы, ён нават збялеў, убачыўшы, як маё задыхальнае цела ўвалілі да яго ў кабінет…
Допыт не адбыўся. Бацвянкоў нават не адважыўся запрасіць майго адваката.
А забіраць мяне прыйшлі ўжо двое іншых кантралёраў. Без балаклаваў. І звярталіся са мной цалкам ветліва. Але ў камеру зазірнуў праз дзве гадзіны начальнік СІЗА палкоўнік Арлоў. Проста так. Пераканацца, што са мной усё ў парадку. Ён-та па пасадзе не насіў балаклаву.
А тых дваіх, вядома, я магу апазнаць. Надта ж характэрны рост быў у аднаго з іх. Высокі, здаровы быў мужык.
Да чаго я пішу. У нас няма зброі. Мы здольныя толькі на мірны пратэст. Але мы мусім памятаць: галоўнае іх адрозненне ад нас – зусім не дубінка. Галоўнае адрозненне іх – балаклава, якая ператварае чалавека ў звера. І вось з ёй мы можам змагацца. Хочуць выконваць загад? Хай робяць гэта з адкрытым тварам.
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
