Суіцыд займае другое месца сярод прычынаў падлеткавай смяротнасці ў Беларусі, але што наконт тэндэнцыяў? Дзеці сталі забіваць сябе часцей ці радзей? Адказ на гэтыя пытанні традыцыйна залежыць ад таго, як лічыць.
На канферэнцыі «Ахова здароўя ў Беларусі» нядаўна прагучала інфармацыя, што трыццаць гадоў таму ў Беларусі агулам было ў некалькі разоў больш суіцыдаў, чым цяпер. Але менавіта падлеткавых самазабойстваў у першае паўгоддзе 2024 года было на 50 % больш, чым у аналагічны перыяд папярэдняга, 2023 года. Гэта, дарэчы, стала вядома дзякуючы арганізацыі былых сілавікоў BelPol – самі чыноўнікі страшную лічбу не агучвалі публічна.
Пры гэтым у навучальных установах Беларусі рэгулярна ладзіцца месячнік прафілактыкі суіцыду, падчас якога дарослыя фактычна расказваюць падлеткам і вымушаюць іх у рознай форме паўтараць, што жыць – гэта крута.
,,На жаль, я таксама ведаю з досведу шматлікіх знаёмых, што калі ў школе з кагосьці з дзяцей пачынаюць здзекавацца іншыя дзеці, настаўніцы і настаўнікі часта не імкнуцца штосьці з гэтым зрабіць. Гісторыяў пра тое, як самі дарослыя прыніжаюць дзяцей у школе, таксама дастаткова.
Як стасуюцца жыццярадасныя расповеды падчас месячніку і «жорсткія рэаліі школьнага жыцця» па-за ягонымі мерапрыемствамі? Даволі проста: месячнік – частка запланаваных актыўнасцяў, гэта такая рэч у сабе, якая зусім не мусіць неяк уплываць на навакольную рэчаіснасць. Прадуктыўнасць месячніка вымяраецца тым, ці былі праведзеныя ўсе запланаваныя мерапрыемствы і як шмат дзяцей іх наведала. А тое, што гэта ўсё не працуе, і дзеці працягваюць сябе забіваць... Пра гэта настаўніцы і настаўнікі могуць масава і не ведаць. Афіцыйна пагаршэнне статыстыкі, як мы бачым, хаваецца, страшныя лічбы публікуюць збольшага так званыя экстрэмісцкія каналы, за падпіску на якія ў Беларусі можна трапіць у турму.
Дзеля справядлівасці трэба адзначыць, што гэта не выключна беларуская праблема – ва ўсім Еўразвязе суіцыд таксама ёсць другой паводле маштабаў прычынаю падлеткавай смяротнасці. У беларускіх чыноўнікаў гэта выклікае, мяркую, вялікую палёгку – калі і ў Еўразвязе такая карціна, дык можна выдыхнуць, рэжым Лукашэнкі ўсё робіць правільна. Але не, мы проста ўсе робім нешта няправільна!
Калі беларускія падлеткі сталі часцей сябе забіваць, мы дакладна нешта робім няправільна. І пад гэтым «мы» я маю на ўвазе ўсіх нас – і тых, хто ў Беларусі, і тых хто па-за яе межамі; і тых, хто прымае рашэнні на дзяржаўным узроўні, і тых, каго прынята называць простымі людзьмі; і тых, хто мае дзяцей, і тых, хто не мае. Мы, дарослыя, як супольнасць нешта робім няправільна.
І першае, што варта было б з гэтым зрабіць, – прызнаць праблему на найвышэйшым узроўні. Прызнаць, што мы памыляемся і нам трэба штосьці змяняць.
Разгубленасць дарослых перад вялікай падлеткавай бядой добра паказаная ў новым нашумелым брытанскім серыяле «Падлеткавы ўзрост». Бяда там іншая – паводле сюжэту ціхі хлопец, аматар кніжак па гісторыі, забіў дзяўчыну, якая вучылася з ім у адной школе. На працягу ўсіх чатырох серыяў мы бачым дарослых людзей, якія жывуць быццам у асобным ад падлеткаў свеце. Калі б я хацела вобразна перадаць важныя ідэі гэтага серыялу, я б доўга думала над дэталямі, але адно ведаю дакладна: дарослыя і падлеткі там былі б у асабістых вялікіх бурбалках розных колераў. Адзін колер для дарослых, іншы – для падлеткаў.
Але я не хачу надаваць шмат увагі сюжэту серыялу – у гэтым кантэксце важная не сюжэтная лінія, а сам факт, што такі серыял з’явіўся. І што ён стаў дужа папулярны за лічаныя дні, бо паказвае вельмі страшную праўду, якая звычайна быццам бы замоўчваецца – мы жывем у паралельных светах. І калі мы адпрацоўваем з дзецьмі праграму добрага мацярынства і бацькоўства, якой бачым яе мы самі, гэта не значыць, што мы іх разумеем. І гэта датычыць любых стасункаў паміж дарослымі і дзецьмі. Мы ж часта як ставімся да іх? Як да людзей, якім трэба дыктаваць правілы. Шмат у чым гэта апраўдана, але з такой патэрналісцкай пазіцыі часта не відаць іхны, дзіцячы свет ва ўсёй яго разнастайнасці.
І крый божа, каб я лічыла, што ведаю, як спыніць эпідэмію падлеткавых самазабойстваў у Беларусі, Еўразвязе і ўвогуле ўсім свеце! Натуральна, я гэтага не ведаю і не збіраюся маралізаваць з намёкам, што вы вось мяне паслухайце і зрабіце правільна. Я не ведаю дакладна, як правільна! Але я ведаю, што тое, што мы робім цяпер, не працуе. І адказнасць за гэта – толькі на нас.
