Як правільна здавацца ў палон – і што яшчэ могуць зрабіць беларусы, каб не ваяваць з Украінаю
Украінскае вайсковае кіраўніцтва лічыць высокай імавернасць уцягвання беларускай арміі ў расейскую агрэсію супраць Украіны. Але пры гэтым патэнцыял і баявы дух беларускага войска, як і ўвогуле жаданне беларусаў ваяваць, ацэньваюцца вельмі нізка. Разбіраемся, што рабіць у такой сітуацыі беларусам, якія ваяваць з Украінай не хочуць.
Ці будзе напад?
З 24 лютага рэжым Аляксандра Лукашэнкі зрабіўся суўдзельнікам пуцінскай агрэсіі супраць Украіны. З тэрыторыі Беларусі наносяцца ракетныя і авіяцыйныя ўдары, адсюль разгортваецца і наземны наступ расейскіх войскаў. Але пакуль беларуская армія беспасярэдне ў вайне не ўдзельнічае. На тле ж вывазу з Кіеву беларускіх дыпламатаў і рэфінансавання Масквою доўгу рэжыму ў Менску з’явіліся заявы пра магчымае ўварванне беларускіх войскаў ва Украіну. У прыватнасці, ва ўкраінскім Генштабе не выключаюць наступу Беларусі на валынскім кірунку.
«Українська правда» са спасылкаю на крыніцы ў выведцы паведамляе, што ў найбліжэйшыя пару дзён Беларусь уступіць у вайну з Украінаю на баку Расеі. Крыніца выдання адзначае, што беларусы нідзе не ваявалі і не маюць ні баявога досведу, ні зразумелых ім прычынаў для вайны з Украінай, і крыніца лічыць, што «беларускія вайскоўцы зробяцца гарматным мясам на тэрыторыі Украіны».
Беларусы не хочуць ваяваць
Намесніца міністра абароны Украіны Ганна Маляр таксама сцвярджае, што беларускія вайскоўцы не хочуць браць удзелу ў расейскай агрэсіі супраць Украіны.
«Сярод іх ужо спее страх і нежаданне выконваць гэтае распараджэнне, калі яно будзе, бо яны ўжо бачаць, што тут адбываецца. У іх патроху разбураецца міф пра непераможную расейскую армію. Яны ўжо пачынаюць разумець, што насамрэч выкананне такога загаду – гэта здзяйсненне ваеннага злачынства», – сказала Маляр.
А дарадца кіраўніка Офісу прэзідэнта Украіны Аляксей Арэстовіч заявіў, што ў Беларусі «больш як 60 % вайскоўцаў ставяцца да магчымай аперацыі супраць Украіны надзвычай адмоўна». На ягоную думку, калі іх нават прымусяць удзельнічаць у вайне супраць Украіны, то беларусы не будуць «дэманстраваць тут узораў вайсковай доблесці»: «або яны застануцца нейтральныя, або вельмі дрэнна будуць ваяваць, або ўвогуле пяройдуць на наш бок».
Дый, паводле звестак брытанскага даследчага цэнтру Chatham House, беларусы не падтрымліваюць магчымага далучэння беларускага войска да вайны супраць Украіны на баку Расеі. За ўдзел беларускіх вайскоўцаў выказаліся ўсяго 3 % апытаных гараджанаў.
У сваю чаргу аўтар тэлеграм-каналу «Белорусский порядок» не выключае варыянту «баязлівага заходу на паўшышачкі» дзеля нібыта абароны Чарнобыльскай АЭС і мяжы ад дыверсантаў.
«На чым грунтуецца гэтая пазіцыя [украінскіх уладаў пра магчымы напад з боку рэжыму Лукашэнкі. – Рэд. Belsat.eu] не паведамляецца, але крыніца занадта сурʼёзная, каб ігнараваць. Ніякай рацыі ўвязвацца ў вайну супраць «калектыўнага Захаду», вядома, няма. Наступствы будуць катастрафічныя. У тым ліку і для самога рэжыму. Але яшчэ раз паўтару: пра гэта загаварылі занадта сурʼёзныя людзі з украінскага боку», – адзначае ў сваю чаргу кіраўнік «Belarus security blog» Андрэй Паротнікаў.
«Не быць суўдзельнікам злачынства Лукашэнкі»
«Марыянеткавы ўрад Лукашэнкі і камандаванне Узброеных сілаў ужо зрабіліся суўдзельнікамі нападу на Украіну і трапяць на лаву падсудных. Але кожны салдат і афіцэр, які ступіць на ўкраінскую зямлю, будзе таксама пераследавацца ў адпаведнасці з міжнароднымі і нацыянальнымі нормамі аб адказнасці за ўдзел у нападніцкіх баявых дзеяннях. Напрыклад, за парушэнне законаў і звычаяў вайны іх чакае пазбаўленне волі на тэрмін ад 5 да 15 гадоў», – заявіў у каментары «Белсату» кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення Павел Латушка.
Ён падкрэсліў, што «кожны вайсковец мае магчымасць не быць суўдзельнікам злачынства Лукашэнкі і ягонага рэжыму і захаваць не толькі сумленне, але і жыццё».
Распіваць алкаголь падчас службы?
Але як не стаць суўдзельнікам вайны? Ужо з самага пачатку пуцінска-лукашэнкаўскай агрэсіі з’явілася інфармацыя пра масавы выезд з Беларусі мужчынаў прызыўнога веку. Ва ўмовах закрытых межаў з Еўразвязам беларусы спрабуюць выехаць у Грузію, Казахстан ды іншыя постсавецкія краіны. Гэтак, паводле крыніцы «Белсату», толькі з БДУІР «за два дні звольніліся 7 выкладчыкаў, і шмат студэнтаў-хлопцаў звалілі за мяжу».
Але што рабіць вайскоўцам-кантрактнікам, якіх найперш і могуць паслаць на вайну ва Украіну? Тым больш, што ў Крымінальным кодэксе Беларусі ёсць каля 30 артыкулаў, якія прадугледжваюць адказнасць грамадзянаў за ўхіленне ад прызыву на вайсковую службу і за «злачынствы супраць вайсковай службы».
Гэтак, беларусаў могуць пакараць за нез’яўленне на зборы, непадпарадкаванне, невыкананне загаду, самаволку, дэзерцірства, наўмыснае пашкоджанне ці страту вайсковай маёмасці і гэтак далей. Напрыклад, непадпарадкаванне ў ваенны час або ў баявой абстаноўцы караецца пазбаўленнем волі на тэрмін да 7 гадоў. А за «дэзерцірства, здзейсненае ў ваенны час або ў баявой абстаноўцы», пагражае ад 8 да 15 гадоў зняволення.
Напрыклад, сайт Міністэрства абароны Беларусі кажа і пра легальныя нагоды разарвання кантракту з вайскоўцамі. Сярод іншага, звольніць вайскоўцаў могуць, калі яны:
- распіваюць алкаголь у службовы час або на месцы вайсковай службы;
- прыходзяць або застаюцца на месцы вайсковай службы п’яныя;
- кіруюць транспартным сродкам п’яныя;
- з’яўляюцца п’яныя ў грамадскім месцы.
«Лепш сесці ў турму, чым быць забітым»
У цэлым, як заявіў «Белсату» Міхаіл Кірылюк, юрыст, сябра Каардынацыйнай рады, адказны за пытанні юстыцыі Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, «разважаць пра тое, які спосаб з юрыдычнай казуістыкі спрацуе ў гэтым канкрэтным выпадку, калі ў Беларусі закон не выконваецца найперш прадстаўнікамі ўлады, напэўна, мае мала сэнсу».
«Я б усімі магчымымі спосабамі спрабаваў запэўніць у тым, што паводле стану майго здароўя гэта [служба ў войску. – Рэд. Belsat.eu] немагчымая. Ну а ў выпадку няўдачы можна на нейкае парушэнне пайсці, умоўна – вітрыну ў краме пабіць. Галоўнае пры гэтым, каб злачынства не асацыявалася са спробаю пазбегнуць службы ў войску або палітычнай пазіцыяй, – тады больш шанцаў, што ў турме да вас не будуць ужываць гвалт», – падкрэсліў юрыст.
На ягоную думку, «лепш сесці ў турму, чым быць забітым, ці ісці забіваць нявінных людзей і потым стаць ваенным злачынцам без тэрміну даўнасці».
На гэта ж намякнуў і сакратар Рады нацыянальнай бяспекі і абароны Украіны Аляксей Данілаў, які заявіў, што «калі хаця б адзін беларускі жаўнер перасячэ мяжу з Украінай, ён будзе знішчаны».
«Вайскоўцы прысягаюць не Лукашэнку»
Свае рэкамендацыі дзеля ўхілення ад вайны падрыхтавала і ініцыятыва «Сумленныя людзі». Пры гэтым яе прадстаўнікі падкрэсліваюць, што ўхіленне ад выправы на вайну з Украінаю не ёсць парушэннем прысягі, бо «вайскоўцы прысягаюць не Лукашэнку і не міністру абароны Хрэніну, а народу Беларусі», які супраць вайны з Украінаю.
«Сумленныя людзі» адзначаюць, што працаўнікі ваенкаматаў вялікія лайдакі і не будуць шукаць тых, хто ўхіляецца ад прызыву. Таму яны раяць проста зʼехаць са сталага месца жыхарства (да знаёмых, арандаваць кватэру), папрасіць сяброў набыць новую сім-карту і плаціць паўсюль гатоўкаю, змяніць вонкавы выгляд (адгадаваць або згаліць бараду, схаваць ці набіць татуіроўку).
Таксама ёсць варыянт пакінуць краіну, дадае Міхаіл Кірылюк.
Як здавацца ў палон?
Для тых жа, хто не здолее пазбегнуць мабілізацыі на вайну, ва Украіне распрацавалі адмысловую інструкцыю, як здавацца ў палон:
- Паведаміць праз Telegram @defenseua_com пра свой намер перайсці на бок Украіны.
- Паведаміць прыкладны час і месца пераходу, колькасць вайскоўцаў, якія плануюць перайсці на бок Украіны, наяўнасць зброі, даць надзейную кантактную інфармацыю.
- У памежных раёнах з Украінай вайскоўцы РФ і Беларусі могуць перасякаць мяжу паасобку або невялікімі арганізаванымі групамі ў раёне найбліжэйшага памежнага пункту, маючы пры сабе дакументы, якія пацвярджаюць асобу і прыналежнасць да Узброеных сілаў.
- Пасля перасячэння ўкраінскай мяжы вайскоўцы з Расеі ды Беларусі могуць таксама заявіць пра намер пераехаць ва Украіну – прадстаўнікам улады або мясцовым жыхарам.
- Перш як увайсці ў населены пункт і звязацца з мірным насельніцтвам, трэба пакінуць зброю за яго межамі.
У выпадку кантакту з украінскімі вайскоўцамі, паліцыянтамі або спецслужбамі, неабходна:
- Выкінуць зброю.
- Стаць прама.
- Падняць угору рукі або белы сцяг.
- Гучна крыкнуць: «Я ЗДАЮСЯ!»
- Паведаміць, што вы грамадзянін Беларусі ці Расеі.
- Далей неабходна павольна, без рэзкіх рухаў і рыўкоў, выконваць усе ўказанні ўкраінскіх вайскоўцаў.
Украінскі бок абяцае выконваць Жэнеўскую канвенцыю пра абыходжанне з ваеннапалоннымі, амністыю для тых, хто добраахвотна склаў зброю і здаў вайсковую тэхніку, і магчымасць падаць заяўку на палітычны прытулак в Украіне. Таксама палонным дадуць магчымасць патэлефанаваць родным і блізкім.
«Кожны, хто стаў на бок Украіны, абавязаны даць украінскім вайскоўцам наступную інфармацыю: прозвішча, званне, дату нараджэння і асабісты нумар або іншыя раўназначныя звесткі. Інфармацыю аб пазіцыях, узбраенні і колькасці войскаў. Абавязковая наяўнасць дакументу, які ідэнтыфікуе асобу», – гаворыцца ў інструкцыі.
Таксама вайскоўцы з Расеі ці Беларусі могуць уступіць у Міжнародны легіён тэрытарыяльнай абароны Украіны. Напрыклад, працягваецца набор беларускіх добраахвотнікаў у батальён імя Кастуся Каліноўскага, які змагаецца ва Украіне «за нашу і вашу свабоду».
ПС belsat.eu
