Больш за 230 навукоўцаў выступілі з адкрытым зваротам супраць расейскай агрэсіі
Больш за 230 навукоўцаў з Беларусі, Польшчы, Літвы, Украіны і Расеі выступілі з адкрытым зваротам супраць расейскай агрэсіі і падзелу сфер уплыву ва Усходняй Еўропе.
Аўтарытэтныя гісторыкі і навукоўцы з пяці краінаў падпісалі адкрыты зварот да людзей добрай волі, у якім папярэджваюць, што вяртанне да неаімперскага мыслення ў тэрмінах «сфер уплыву» можа прывесці да трагедыі, якую Еўропа і свет перажылі 80 гадоў таму, і заклікаюць паважаць існыя тэрытарыяльныя межы Украіны і іншых краінаў рэгіёну.
«Цяперашні міжнародны палітычны крызіс, выкліканы канцэнтрацыяй расейскіх войскаў на расейска-ўкраінскай мяжы, пагроза вайны і парушэнне суверэнітэту Украіны, выклікае найбольшую трывогу ў нас, гісторыкаў з Польшчы, Беларусі, Літвы, Расеі і Украіны. Неаімперская мова расейскай дыпламатыі, якая выкарыстоўвае тэрміны «сферы ўплыву» як нібыта слушную катэгорыю ў арганізацыі міжнародных адносін, для нас непрымальная», – гаворыцца ў тэксце звароту.
Навукоўцы прыводзяць аналогію з падзеямі, якія прывялі да пачатку Другой сусветнай вайны і яе трагічных наступстваў: гібелі дзясяткаў мільёнаў людзей, прымусовай міграцыі, масавых дэпартацыяў і выгнання мірнага насельніцтва, а затым і заняволення краінаў, якія апынуліся ў савецкай «сферы ўплыву».
«Нагадаем, што размежаванне сфер інтарэсаў ва Усходняй Еўропе было ключавой фармулёўкай г.зв. сакрэтнага дадатковага пратаколу аб мяжы сфер інтарэсаў Нямеччыны і СССР да пакту Рыбентропа-Молатава ад 23 жніўня 1939 г., які даваў магчымасць супрацы паміж Савецкім Саюзам і Трэцім рэйхам і іх ваеннай агрэсіі і акупацыі Польшчы, а потым Літвы, Латвіі і Эстоніі», – падкрэсліваецца ў звароце.
Гісторыкі перакананыя: прапановы прэзідэнта РФ Уладзіміра Пуціна па размежаванні сфер уплыву небяспечныя не толькі для суверэнітэту Украіны ці іншых краін былога т.зв. Усходняга блоку і былых савецкіх рэспублік, якім Крэмль выстаўляе патрабаванні, якія абмяжоўваюць іх свабоду прымаць рашэнні аб палітычных і ваенных саюзах. Яны таксама прадстаўляюць небяспеку для іншых суседніх з Расеяй краін, а таксама скандынаўскіх дзяржаваў: Фінляндыі і Швецыі. Такая пазіцыя падрывае прынцыпы мірнага суіснавання дзяржаў і народаў, выпрацаваныя ў другой палове ХХ стагоддзя ў рамках Рады Еўропы і Арганізацыі па бяспецы і супрацы ў Еўропе, а таксама дэмакратычныя каштоўнасці, якія сталі часткай ідэнтычнасці сучасных еўрапейцаў.
«Мы цэнім усе дзеянні незалежнай і суверэннай Украіны, якія вядуць да стварэння сістэмы дэмакратыі і грамадзянскіх свабодаў у гэтай краіне. Украінскія пераўтварэнні апошніх гадоў таксама ўказалі шлях іншым народам, якія змагаюцца за права на самавызначэнне ў рамках дэмакратычных сістэм. Яны таксама з’яўляюцца выклікам для кіроўных груп у аўтарытарных сістэмах, якія баяцца распаўсюджвання каштоўнасцяў, характэрных для адкрытых грамадзянскіх супольнасцяў», – кажуць падпісанты звароту.
Разам з тым, яны выказваюць удзячнасць тым расейцам, чые дзеянні і крытычныя ацэнкі вядуць да ўрэгулявання складанага мінулага Савецкага Саюзу. Менавіта гэтыя людзі ствараюць аснову для развіцця агульнай мірнай будучыні, добрасуседскіх адносін і сяброўства паміж народамі.
«Наша мэта – не крытыкаваць іншыя грамадствы і іх патрыятычныя каштоўнасці, калі яны не заснаваныя на пагардзе да правоў іншых нацый або агрэсіі супраць іншых краін. Наша мэта – паважаць межы і права на самавызначэнне, пратэставаць супраць спроб адной краіны сілай навязаць палітычныя рашэнні іншым краінам.
Нягледзячы на ўсе рознагалоссі, якія вынікаюць са складанай гісторыі Цэнтральнай і Усходняй Еўропы і вопыту, які падзяляе нацыі, якія прадстаўлены падпісаўшымі гэты зварот, мы хацелі б папрасіць усіх людзей добрай волі ў Польшчы, Беларусі, Літве, Расеі і Украіне паважаць існыя межы і падтрымліваць тэрытарыяльнае адзінства Украіны з Крымам і Данбасам. У той жа час, мы хочам паважаць суверэнітэт існых дзяржаў як аснову для падтрымання трывалага свету.
Як гісторыкі, мы разумеем, што вяртанне да мыслення ў тэрмінах «сфер уплыву» можа прывесці да трагедыі, якую Еўропа і свет перажылі восемдзесят гадоў таму», – гаворыцца ў звароце.
З боку беларусаў зварот падпісалі доктар гістарычных навук Аляксандр Смалянчук, доктар гістарычных навук Генадзь Сагановіч, прафесар Ірына Раманава, прафесар, доктар гісторыі Юры Гардзееў, прафесар, доктар гістарычных навук Аляксандр Калбаска, кандыдат гістарычны навук Іна Соркіна, кандыдат гістарычных навук Аляксандр Казакоў, кандыдат гістарычны навук Вадзім Аніпяркоў, кандыдат гістарычных навук Ірына Ганецкая, магістр гісторыі Цімафей Акудовіч, магістр філалогіі, рэдактар Андрэй Дынько, кандыдат гістарычных навук Алесь Жлутка, кандыдат сацыялагічных навук Аляксей Ластоўскі, магістр паліталогіі Аляксандр Лагвінец, кандыдат гістарычных навук Алесь Пашкевіч, магістр гісторыі Андрэй Радаман, кандыдат гістарычных навук Аляксандр Радзюк, кандыдат гуманітарных навук Пётр Рудкоўскі, кандыдат гістарычных навук Генадзь Семянчук, кандыдат гістарычных навук Анастасія Скеп’ян, кандыдат гістарычных навук Аляксей Шаланда, магістр гісторыі Сяргей Харэўскі, кандыдат гістарычных навук Анатоль Вялікі і іншыя.
