Парад на Дзень перамогі ў Маскве традыцыйна наведваюць лідары або высокія прадстаўнікі іншых краінаў. У 2025 годзе сітуацыя з наведваннем параду як мінімум дзіўная: некалькі кіраўнікоў дзяржаваў адмовіліся, некалькі пад пытаннем.
На парад у Маскву 9 траўня 2025 года збіраецца Аляксандр Лукашэнка. Ён атрымаў запрашэнне ад Уладзіміра Пуціна падчас візіту ў Валгаград 29 красавіка – тады ж, калі блытана апраўдваўся наконт выкарыстання чырвона-зялёнай стужкі замест расейскай «георгіеўскай».
Паводле расейскіх уладаў, удзел у парадзе возьмуць:
• прэм’ер-міністр Арменіі Нікол Пашыньян,
• прэзідэнт Казахстану Касым-Жамарт Такаеў,
• прэзідэнт Кыргызстану Садыр Жапараў,
• прэзідэнт Таджикістану Эмамалі Рахмон,
• прэзідэнт Туркмэністану Сердар Бердымухамедаў,
• прэзідэнт Узбекістану Шаўкат Мірзіёеў,
• прэзідэнт Бразіліі Лула да Сіўва,
• кіраўнік Кітаю Сі Цзінь Пін,
• часткова прызнаны прэзідэнт Венесуэлы Нікаляс Мадура,
• прэзідэнт часткова прызнанай Палестыны Махмуд Абас,
• абвешчаны ў міжнародны вышук прэзідэнт Рэспублікі Сербскай у складзе Босніі і Герцагавіны Міларад Додзік,
• прэзідэнты Буркіна-Фасо, Гвінеі-Бісаў, Егіпту, Зімбабвэ, Кубы, Манголіі, М’янмы, Рэспублікі Конга, Экватарыяльнай Гвінеі, Эфіопіі і кіраўнік В’етнаму,
• прадстаўнікі Індыі, Нікарагуа і Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікі, як кажуць у Крамлі, «на дастаткова высокім узроўні».
Ад удзелу ў апошні момант адмовіліся прэзідэнт Азербайджану Ільхам Аліеў (спаслаўся на ўдзел у мерапрыемствах, прысвечаных ягонаму бацьку) і прэзідэнт Лаосу Тхонглюн Сісуліт (у яго, кажуць, ковід).
Пад пытаннем удзел яшчэ двух еўрапейскіх кіраўнікоў. Прэзідэнт Сербіі Александар Вучыч скардзіўся на ціск праз свае планы наведаць парад, 3 траўня раптам захварэў, паправіўся, паляцеў у Маскву, завіс у Баку праз адсутнасць дазволу на пералёт ад Літвы і Латвіі, але ўсё ж даляцеў і 7 траўня на Чырвонай плошчы расказаў, што за ўдзел у парадзе яго могуць чакаць «наступствы». У час звароту ён выглядаў здаровым. Прэм’ер-міністр Славаччыны Робэрт Фіца яшчэ шукае маршрут у Маскву, пісала «Reuters» вечарам 8 траўня. У першыя дні траўня ён таксама хварэў. Невядома таксама, ці наведае парад амбасадар Злучаных Штатаў – яго запрашалі.
Што значыць для Пуціна ўдзел ці няўдзел замежных кіраўнікоў у парадзе?
Палітычны аглядальнік радыё «Свабода» Валер Карбалевіч кажа «Белсату», што для Пуціна, безумоўна, вельмі важная прысутнасць на Чырвонай плошчы як мага большай колькасці кіраўнікоў дзяржаваў і ўрадаў:
,,«Расея фактычна ўступіла ў востры канфлікт з Захадам, аб’явіла сябе авангардам барацьбы сусветнай большасці супраць Захаду – і трэба было б неяк даказаць, што сусветная большасць на баку Расеі. Тым больш, з пачаткам вайны Расея апынулася ў міжнароднай ізаляцыі».
Прынцыпова важная не толькі колькасць, але і «якасць» прадстаўніцтва на парадзе, працягвае Карбалевіч. Атрымалася «не вельмі».
Афіцыйныя асобы Расеі, заўважае суразмоўца, спрабуюць перабольшыць колькасць кіраўнікоў дзяржаваў: кажуць пра 29, але ў гэта ўключаюць кіраўнікоў дзяржаваў з «сумнеўным суверэнітэтам», як то часткова прызнаных Абхазіі і Паўднёвай Асеціі; прадстаўніка Рэспублікі Сербскай, які кіруе толькі часткай федэрацыі, а выдаецца за кіраўніка цэлай дзяржавы; кіраўнік часткова прызнанай Палестыны, які не кантралюе частку тэрыторыі. Таксама пішуць пра восем кіраўнікоў дзяржаваў СНД, тады як Карбалевіч налічыў толькі сем.
З другога боку, кіраўнікі Кітаю і Бразіліі – лідары буйных дзяржаваў, чыю прысутнасць можна лічыць буйным поспехам расейскай дыпламатыі, адзначае Карбалевіч. Што да астатніх краінаў, Карбалевіч называе іх лаяльнымі з даўніх часоў або такімі, у супрацы з якімі зацікаўленая Расея. З Афрыкі Расея магла б нават запрасіць больш кіраўнікоў.
У 2005 годзе на парадзе ў Маскве было куды больш кіраўнікоў дзяржаваў – аж 53, згадвае Карбалевіч. І тады на Чырвонай плошчы былі кіраўнікі ЗША, Францыі, Нямеччыны, Японіі. Сёлетні парад прайграе таму ў прадстаўнічасці.
Ці можа Пуцін пакрыўдзіцца на тых, хто не прыехаў – напрыклад, папсаваць стасункі з Азербайджанам праз адмову Аліева? Карбалевіч сумняецца, што гэта выкліча канфлікт, хоць заўважае, што ў Аліева «дзіўная адмазка». У мінулыя разы той жа Аліеў таксама адмаўляўся, апошні раз быў на парадзе ў Маскве 9 траўня 2015 года. Але ў Пуціна «асадачак застанецца», прагназуе суразмоўца.
***
9 траўня ў Маскве будуць адзначаць перамогу ў Вялікай айчыннай вайне, еўрапейскай частцы Другой сусветнай вайны. У Еўропе гэта адзначаюць 8 траўня як Дзень перамогі ў Еўропе – Другая сусветная вайна працягвалася пасля капітуляцыі нацысцкай Нямеччыны і скончылася капітуляцыяй Японіі 2 верасня 1945 года. У бальшыні краінаў, якія адзначаюць перамогу ў той вайне, падкрэсліваюць памяць пра ахвяраў і злачынцаў пад лозунгамі накшталт «Ніколі зноў». У Расеі і з нядаўняга часу ў Беларусі перамогу менавіта святкуюць – часам бравурна і пад лозунгамі кшталту «Можам паўтарыць».
Парад у Маскве стартуе 9 траўня а 10-й раніцы паводле маскоўскага часу. На трыбуны доступ паводле індывідуальных запрашэнняў. У парадзе будзе ўдзельнічаць вайсковая тэхніка – ад гістарычнага танку «Т-34» да сучаснай артылерыйскай устаноўкі 2С43 «Мальва». Па Чырвонай плошчы плануюць прайсці парадныя разлікі з Азербайджану, Беларусі, В’етнаму, Егіпту, Казахстану, Кітаю, Кыргызстану, Лаосу, Манголіі, М’янмы, Таджыкістану, Туркменістану і Узбекістану.
Алесь Наваборскі belsat.eu
