ЗША ў шалёным тэмпе спрабуюць скончыць вайну ва Украіне, ужо рыхтуюцца першыя перамовы паміж Вашынгтонам і Масквою. Беларусь як суўдзельніца канфлікту і найбліжэйшая хаўрусніца Крамлю, пэўна, будзе абмяркоўвацца падчас сустрэчаў, і «Белсат» разам з экспертамі паспрабаваў разабрацца, ці будзе пачуты голас беларусаў.
18 лютага ў Саудаўскай Аравіі адбудуцца першыя за доўгі час расейска-амерыканскія перамовы. Як пацвердзілі ў Дзярждэпартаменце, ЗША будуць рэпрэзентаваць кіраўнік ведамства Маркаў Руб'ёў, а таксама дарадца прэзідэнта Доналда Трампа ў нацыянальнай бяспецы Майк Ўолц і пасланнік Белага дому на Блізкім Усходзе Стыў Ўіткаф.
Ад Расеі на сустрэчы будуць міністр замежных справаў Сяргей Лаўроў і памочнік Уладзіміра Пуціна Юрый Ушакоў. Як сцвярджае спікер Крамля Дзмітрый Пяскоў, галоўная тэма перамоваў – «узнаўленне ўсяго комплексу расейска-амерыканскіх стасункаў», а таксама «рыхтаванне да імаверных перамоваў наконт украінскага ўрэгулявання і сустрэчы прэзідэнтаў Уладзіміра Пуціна і Доналда Трампа».
Лаўроў паведаміў, што ляціць у Эр-Рыяд, каб «паслухаць нашых суразмоўцаў»:
«Мы заўсёды, калі выпраўляемся на перамовы паводле прапановаў нашых партнёраў, мы найперш жадаем іх паслухаць. Мы паслухаем нашых амерыканскіх суразмоўцаў і, натуральна, будзем гатовыя адрэагаваць. Потым даложым нашым кіраўнікам, якія будуць вызначаць далейшыя крокі».
І Трамп, і Пуцін раней казалі, што хочуць дамагчыся трывалага міру, а не часовага спынення агню ці замарожвання канфлікту. Цяжка ўявіць, што такі трывалы мір з пункту гледжання Крамлю магчымы без абмеркавання сфераў уплыву ў рэгіёне. У гэтым кантэксце Беларусь як суўдзельніца вайны і галоўная хаўрусніца Расеі проста не можа не абмяркоўвацца падчас мірных перамоваў. Аднак пра ўдзел нашай краіны – прадстаўнікоў цяперашніх уладаў або дэмакратычных сілаў – не ідзецца. ЗША не хочуць бачыць за сталом перамоваў палітыкаў з Еўразвязу, што ўжо казаць пра Беларусь?
«За сталом перамоваў могуць сядзець украінцы, расейцы і, натуральна, амерыканцы», – заявіў адмысловы прадстаўнік прэзідэнта ЗША Кіт Келаг на Мюнхенскай канферэнцыі бяспекі, адзначыўшы, што Вашынгтон «не хоча ўвязвацца ў групавую дыскусію».
На пытанне, ці азначае гэта, што еўрапейцаў на перамовах не будзе, чыноўнік адказаў: «Я прытрымліваюся рэалізму. Думаю, гэтага не адбудзецца». Келаг пры гэтым запэўніў, што інтарэсы ЕЗ будуць улічаныя.
Кіраўнік Агенцтва еўраатлантычнай супрацы Валер Кавалеўскі сказаў «Белсату», што запланаваная сустрэча ў Саудаўскай Аравіі, падобна, толькі «першая спроба пачаць наўпроставую размову паміж бакамі». Аналітык мяркуе, што на перамовах «у вузкім складзе» крамсаць рэгіён на сферы ўплыву не будуць:
«Адная з умоваў гэтага мірнага працэсу з пункту гледжання еўрапейцаў – тое, што не можа абмяркоўвацца архітэктура бяспекі ў Еўропе, што першыя перамовы мусяць быць прысвечаныя менавіта заканчэнню вайны паміж Расеяй і Украінай. Пытанне таго, як будзе выглядаць вось гэтая пасляваенная рэгіянальная архітэктура бяспекі, мусіць быць вынесенае ў асобную лінію абмеркавання».
Кавалеўскі падкрэсліў, што дамоўленасці толькі паміж Масквой і Вашынгтонам могуць не задаволіць іншых актараў, і таму імаверная ўгода Пуціна і Трампа будзе нежыццяздольнай. Гэтую тэзу фактычна пацвердзіў прэзідэнт Уладзімір Зяленскі. Ён сказаў журналістам, што Украіна не будзе браць удзелу ў перамовах у Эр-Рыядзе, а таму іх вынікаў не прызнае:
«Украіна расцэньвае якія-кольвек перамовы аб Украіне без Украіны такімі, што не маюць выніку. Мы не можам прызнаваць якіх-кольвек рэчаў або якіх-кольвек дамоўленасцяў пра нас без нас. І мы не будзем такіх дамоўленасцяў прызнаваць».
Суразмоўца «Белсату» мяркуе, што Еўропа «дацісне» і не дасць без свайго ўдзелу падзяліць рэгіён:
«Еўропа ўжо гэта перажыла. Нямеччына і краіны Усходняй Еўропы ведаюць, што такое сферы ўплыву Расеі, якім чынам гэта выяўляецца на практыцы, якім чынам краіны страчваюць свой суверэнітэт. Таму цяперашні фармат у Саудаўскай Аравіі, імаверна, пасуе для таго, каб толькі запусціць размову».
Кавалеўскі даводзіць, што размова пра архітэктуру бяспекі мае адбыцца пазней і шырокім колам:
,,«Гэта можа быць нейкая канферэнцыя, такая вельмі грунтоўная і вельмі сур'ёзная, яна мусіць быць шматбаковай, яна не можа складацца толькі з буйных дзяржаваў, якія зрабілі ўнёсак у перамогу ці заканчэнне вайны паміж Расеяй і Украінай. То бок гэта ўсё-такі мае быць вельмі інклюзіўны фармат, дзе будзе браць удзел таксама і Беларусь».
Аналітык зазначыў, што «вымушаны прызнаць»: на такой канферэнцыі Беларусь будзе рэпрэзентаваная цяперашнімі ўладамі.
«Гэта не выключае, што дэмакратычныя сілы таксама змогуць пэўным чынам паўдзельнічаць. Звычайна ў такіх канферэнцыях ёсць трэк грамадзянскай супольнасці, ёсць экспертны трэк, праз які таксама можна даводзіць пэўныя ідэі, пэўныя інтарэсы, прапановы», – разважае Кавалеўскі.
Ён, зрэшты, прызнаў пагрозу таго, што лёс Беларусі вызначаць без беларусаў:
,,«Мы бачым, што за апошнія чатыры з паловай года ў Расеі атрымалася вельмі шмат зрабіць, каб падпарадкаваць сабе Беларусь яшчэ больш, сітуацыя ідзе ў вельмі кепскім кірунку. І пакуль што я не бачу ніякага нават жадання ці волі з боку нашых партнёраў на Захадзе нейкім чынам супрацьдзейнічаць гэтаму».
Можа, нешта зварухнецца праз пазіцыю Украіны, не выключае эксперт. На Мюнхенскай канферэнцыі бяспекі Зяленскі не аднойчы згадваў нашую краіну і нават прапанаваў Захаду выцягнуць Беларусь з расейскіх лапаў і правесці «бяспечную лінію ў Еўропе» ў тым ліку ўздоўж беларускай усходняй мяжы.
«Зяленскі расказаў, наколькі негатыўным на сённяшні дзень ёсць кантэкст у Беларусі, што гэта пагроза, і гэтая пагроза можа яшчэ вырасці. Сказаў і пра тое, якім чынам Беларусь можа судзейнічаць рэгіянальнаму міру і бяспецы, калі казаў пра тое, што вось гэтая мяжа паміж вайной і мірам мусіць праходзіць уздоўж усходняй, а не заходняй мяжы Беларусі. Украіна асэнсавала важнасць таго, каб статус-кво ў Беларусі быў зменены, каб Беларусь захавала незалежнасць, аднавіла суверэнітэт, стала дэмакратычнай», – падсумаваў Валер Кавалеўскі.
У тым, што Беларусь будзе часткаю ўгоды для сканчэння вайны, не сумняецца кандыдатка гістарычных навук Роза Турарбекава. Яна пэўная, што Менск на гэтыя перамовы не паклічуць, але звяртае ўвагу на паведамленні пра перамовы ЗША з Беларуссю.
«Гэтыя перамовы ўлучаюць пытанні бяспекі, а пытанні бяспекі – гэта, натуральна, усё, што датычыць Украіны. Таму гэта будзе такі асобны перамоўны трэк, які будзе далучацца да галоўнага трэку. У гэтым сэнсе мы назіраем пачатак перамоваў паміж ЗША і афіцыйным Менскам, я маю на ўвазе адміністрацыю Лукашэнкі», – сказала «Белсату» экспертка.
Палітычны аналітык Вадзім Мажэйка не ўважае, што буйныя гульцы адным махам падзеляць Еўропу на сферы ўплыву, як гэта было на Ялцінскай канферэнцыі ў 1945 годзе, цяпер для гэтага спатрэбіцца цэлы шэраг перамоваў.
«Пакуль пачынаюцца перамовы асобна з Расеяй, асобна з Украінай, яны пакуль не ў адным пакоі. Спачатку – так, потым – у шырэйшым фармаце, куды будзе інтэграваная Еўропа, і вельмі важна, каб там тады ўздымалася пытанне Беларусі і каб Беларусь была рэпрэзентаваная дэмакратычнымі палітыкамі, а не рэжымам. Або прынамсі не толькі рэжымам», – адзначыў Мажэйка ў размове з «Белсатам».
Паводле яго, пакуль заўчасна казаць, што беларусаў слухаць не будуць, а краіну канчаткова аддадуць у распараджэнне Крамля:
,,«Пакуль я не бачу прычынаў для нейкага алармізму. Так, пачынаецца перамоўны працэс, ён будзе паступовым. Тэма Беларусі ўжо там гучыць. І важна, каб усе прыклалі намаганні, каб беларусы былі залучаныя ў перамоўны працэс. Паступова, калі прыйдзе да пытання агульнай рэгіянальнай бяспекі, каб сапраўды было так, як сказаў Зяленскі пра Беларусь на правільным баку Еўропы. Гэта тое, што стратэгічна важна для беларускай бяспекі і незалежнасці».
Гэтага аптымізму не падзяляе палітычны аглядальнік Сяргей Навумчык. Ён заявіў «Белсату», што Захад даўно ўжо здаў Беларусь:
,,«Баюся падацца чорным песімістам, але тыя прыгожыя словы, што кажуць еўрапейскія лідары на самітах на адрас Святланы Ціханоўскай, на адрас Беларусі, на вялікі жаль – толькі словы. Баюся, што Захад даўно ўжо здаў Беларусь, пагадзіўся з тым, што Беларусь уваходзіць у зону інтарэсаў Масквы».
Аналітык мяркуе, што Захад нічога не зрабіў бы нават пры адкрытай пагрозе анексіі Беларусі Расеяй. І ўсё таму, што ў свой час краіна адмовілася ад ядравай зброі:
«Тое, што яны аддалі Беларусь у зону інтарэсаў Масквы, – гэта абсалютна дакладна, і гэта адбылося з таго моманту, калі Беларусь пагадзілася вывесці ядравую зброю. Вось тады, напачатку 90-х гадоў, калі мы пагадзіліся без усялякіх умоваў вывесці ядравую зброю, Захад згубіў усялякі інтарэс да Беларусі».
Сцяпан Кубік, Алесь Наваборскі, Руслан Ігнатовіч belsat.eu
