Законапраект, які ўнеслі ў Сенат ЗША, утрымлівае тры ідэі для легалізацыі беларусаў і апісанне сітуацыі ў краіне, праз якую беларусам трэба дапамагчы.
Кангрэс Злучаных Штатаў апублікаваў законапраект, які прадугледжвае падтрыманне грамадзянаў Беларусі і Расеі, якім давялося з'ехаць з дому праз рэпрэсіі і вайну. Яго пакуль толькі вынеслі на разгляд у Сенат ЗША. Калі праект прымуць ці адхіляць, невядома. Але вядома, што менавіта прапануюць і як бачаць сітуацыю ў Беларусі аўтары прапановаў. «Белсат» пераказвае, што ў гэтым праекце.
Што агулам у акце пра Беларусь
Праект завецца «Акт аб інвестыцыях у дэмакратычнае кіраванне адносна Беларусі і Расеі падчас выгнання». Такая хітрая фармулёўка можа быць выкліканая любоўю амерыканскіх заканадаўцаў да прыгожых скаротаў: «Belarus and Russia Investments in Democratic Governance during Exile Act» скарочана будзе BRIDGE, то бок «мост».
Акт датычыць беларусаў і расейцаў. Прычым у секцыі азначэнняў падкрэсліваецца, што «беларуская асоба ў выгнанні» – гэта беларус, які не можа вярнуцца ў Беларусь праз пагрозу пераследу як вынік ягонай прадэмакратычнай актыўнасці. «Расейская асоба ў выгнанні» – гэта той, хто не можа вярнуцца ў Расею праз прадэмакратычную актыўнасць пасля 24 лютага 2022 года.
У акце ёсць таксама спецыяльны раздзел (секцыя 8) пра тое, што ЗША маюць перадухіляць незаконныя зняволенні, у тым ліку адстойваць вызваленне палітычных вязняў у Расеі і Беларусі, украінскіх закладнікаў у расейскіх і беларускіх турмах, «крэатыўна працаваць з саюзнікамі і партнёрамі», каб паскорыць іхнае вызваленне.
У дачыненні Беларусі Кангрэсу прапануюць прызнаць (у секцыі 12) наступнае.
• Святлана Ціханоўская ёсць «відавочнаю пераможцаю» прэзідэнцкіх выбараў 2020 года, на якіх беларусы паказалі прыхільнасць да дэмакратыі праз рэкордную яўку.
• Аляксандр Лукашэнка брутальна расправіўся з тысячамі мірных пратэстоўцаў, якія выйшлі супраць сфальсіфікаваных ягоным рэжымам выбараў. Былі незаконна затрыманыя больш за 35 тысячаў чалавек, шмат каго з іх катавалі.
• Рэжым Лукашэнкі працягвае несправядліва ўтрымліваць у няволі больш за 1500 асобаў, у тым ліку апазіцыйных лідараў Віктара Бабарыку, Сяргея Ціханоўскага і Марыю Калеснікаву; журналістаў радыё «Свабода» Андрэя Кузнечыка і Ігара Лосіка, а таксама ягоную жонку Дар’ю Лосік (звесткі пра апошнюю ў праекце састарэлі: яе вызвалілі з калоніі 24 ліпеня, але яна, падобна, застаецца ў Беларусі, а звестак пра ейны цяперашні стан няшмат).
• Рэжым Лукашэнкі падтрымаў і паспрыяў незаконнай вайне Расеі супраць Украіны, у тым ліку дазволіў расейскім войскам запускаць балістычныя ракеты і наносіць наступальныя ўдары па Украіне з тэрыторыі Беларусі з мэтай уварвання ва Украіну і забойства грамадзянаў Украіны.
• Рэжым Лукашэнкі праводзіць палітыку прымусу беларускіх дэмакратычных актывістаў вяртацца ў Менск для аднаўлення дакументаў, жыццёва неабходных для захавання іхнага статусу жыхарства ў бяспечнай трэцяй краіне, паддаўшы гэтых беларусаў рызыцы затрымання і катаванняў.
Што з гэтым прапануюць рабіць
Калі сцісла, ідэі тры: прызнаваць пратэрмінаваныя беларускія пашпарты дзейнымі для ўезду і выезду з ЗША; зняць нявызначанасць з наданнем беларусам часовай абароны ў ЗША; апрацоўваць заяўкі беларусаў на візы ў ЗША праз спецыяльныя працэдуры для «бяздомных нацыяў».
Пашпарты грамадзянаў Беларусі прапануюць прызнаваць сапраўднымі для паездак у ЗША і з ЗША, нават калі іх тэрмін дзеяння скончыўся. Калі законапраект ухваляць, то (згодна з секцыяй 14, раздзел B) дзяржаўны сакратар будзе мець 90 дзён, каб у кансультацыях з сакратаром дзяржаўнай бяспекі (то бок міністр замежных справаў у кансультацыях з міністрам унутраных справаў) распрацаваць працэс прызнання пратэрмінаваных беларускіх пашпартоў. Іх маюць прызнаваць дзейнымі, пакуль дзяржаўны сакратар не зацвердзіць, што грамадзянам Беларусі ў выгнанні бяспечна вяртацца на радзіму для аднаўлення дакументаў.
Акрамя таго, у законапраекце прапануюць спраўдзіць, ці трапляюць беларусы пад дзейныя крытэры для надання статусу часовай абароны ў ЗША. Калі законапраект прымуць, сакратар дзяржаўнай бяспекі будзе мець 60 дзён, каб спраўдзіць і паведаміць, ці беларусы трапляюць пад крытэры з гэтага закону, а калі не, паведаміць, ці мае ён намер надаваць беларусам часовую абарону. У тым законе часовую абарону даюць у тым ліку грамадзянам краінаў, у якіх склаліся «экстраардынарныя і часовыя ўмовы, якія не дазваляюць грамадзянам бяспечна вярнуцца ў сваю дзяржаву».
Таксама прапануюць залучыць беларусаў у спіс «бяздомных нацыяў» (секцыя 14, раздзел А). Гэта не даслоўна асобы без вызначанага месца жыхарства, а грамадзяне краінаў, спецыяльна вызначаных Кангрэсам. Цяпер гэта эрытрэйцы, іранцы, расейцы, лівійцы, самалійцы, суданцы, паўднёвасуданцы, сірыйцы, украінцы, венесуэльцы і еменцы – але яшчэ не беларусы.
Крытэраў «бяздомнасці» народаў няма, але ёсць апісанне «бяздомнага заяўніка на візу». У Кіраўніцтве замежных справаў ёсць адмысловы раздзел 9 FAM 504.4–8(E)(1), у якім пералічаныя краіны, дзе грамадзяне могуць застацца «бяздомнымі» і дзе ЗША не маюць консульскага прадстаўніцтва або дзе сітуацыя з бяспекаю «настолькі хісткая і нявызначаная», што абмежаваны консульскі персанал не ўпаўнаважаны разглядаць заявак на візы.
Для такіх выпадкаў апісана, што рабіць, калі заяўнік фізічна перабывае:
• у ЗША – большасці заяўнікаў, якія легальна застаюцца ў Штатах з дзейным статусам, можна падаваць заяўку на змену статусу праз Дэпартамент унутранай бяспекі згодна з гэтым законам;
• у трэцяй краіне – нават калі заяўнік там стала не жыве, але можа легальна заставацца ў гэтай краіне дастаткова доўга для разгляду заявы («час, які звычайна сыходзіць на апрацоўку заявы»), консульства можа прыняць ад яго заяву на візу;
• у роднай краіне, дзе заяўнік «бяздомны», – заяўкі апрацоўваюцца ў спецыяльна вызначаных месцах. Напрыклад, для расейцаў гэта Варшава, Алматы і Ташкент, для ўкраінцаў – Франкфурт і Варшава.
Асобна адзначаецца (у секцыі 13), што Кангрэс ЗША мае працаваць з Еўрапейскаю камісіяй ды іншымі еўрапейскімі ўрадавымі інстытутамі, каб тыя падавалі юрыдычную дакументацыю, што дазволіць міжнародныя паездкі «адпаведным чынам правераным беларускім асобам у выгнанні, якія сутыкаюцца з рэальнаю пагрозаю пераследу ў Беларусі».
Алесь Наваборскі belsat.eu
