Легалізавацца ў Літве для некаторых беларусаў цяпер зрабілася настолькі складаным кўэстам, што прывяло да другой хвалі міграцыі: беларусы, якія ўцяклі пасля рэпрэсій, пераязджаюць з Літвы ў іншыя краіны. «Белсат» паразмаўляў з тымі, хто з'ехаў з Літвы ці ўжо сядзіць на валізах, – пра плюсы і мінусы жыцця ў краіне і прычыны пераезду.
«Плаціш як у Швейцарыі, але жывеш у Літве»
Ганна і Сяргей (імёны змененыя) рэлакаваліся паводле працы ў Вільню ў 2022 годзе, на той момант гэта здавалася добрым рашэннем – блізка да дому, таму бацькі змогуць прыязджаць. Але з таго моманту яны так і не пабачыліся з бацькамі, а блізкасць да мяжы толькі дадае нагодаў для стрэсу.
«Літоўская мова ні на што не падобная, вучыць яе і інтэгравацца вельмі цяжка. Але з улікам усяго мы ўжо нават і не плануем. Хутка чакаем, што наш офіс пачне набіраць супрацоўнікаў у Варшаве і мы таксама туды трапім.
За гэты час многія знаёмыя з’ехалі ў Польшчу, нават праца праз B2B без аніякіх сацыяльных гарантыяў нікога не спыняе. Мы часта прыязджаем у Варшаву па працы і зайздросцім беларусам там, бо заўсёды шмат магчымасцяў.
Кошты ў Літве быццам у Швейцарыі, але ты жывеш не ў Швейцарыі і гэтыя кошты не адпавядаюць ні якасці, ні сэрвісу Швейцарыі. Вось апошні прыклад: у калегаў з Беларусі, дзе санкцыі, мой аб’ектыў зараз таннейшы, чым у Вільне – 1600 долараў супраць 2100 еўраў. Літоўцы з Польшчы ўсё прывозяць, проста накручваюць цэны ў пару разоў. Затое калі выязджаеш на вандроўкі, ужо не пужаешся цэнаў – яны такія самыя».
«Сказалі, я магу быць шпіёнам і таму ўяўляю пагрозу для бяспекі»
Былы вайсковец Пётр (імя зменена на просьбу героя) з'ехаў жыць у Польшчу ў 2019 годзе, а ў 2022 годзе пераехаў з Польшчы ў Літву. З 2019 года толькі два разы прыязджаў у Беларусь, а цяпер не можа вяртацца не толькі на радзіму, але і ў Літву – у яго забарона на ўезд у краіну тэрмінам на 5 гадоў.
«Я з'ехаў з Беларусі, таму што быў расчараваны ў службе – яна зводзілася да выканання загадаў некампетэнтных кіраўнікоў і бессэнсоўнага сядзення ў лесе па пяць содняў у маразы з забіваннем свайго здароўя. У выніку я пасварыўся з начальствам, калектыў прыняў мой бок, але мяне ўсё роўна выжылі з падраздзялення. Дый аніякіх перспектываў я там не бачыў.
У мяне ёсць адукацыя электрыка, але працаваць ім за капейкі ў Беларусі не хацелася, таму зрабіў працоўную візу і ў 2019 годзе з'ехаў у Польшчу. Агулам у Польшчы мяне ўсё задавальняла, але было сумна. Святы без сваякоў, жонкі ці дзяўчыны няма, маці вельмі хвалявалася, што я там зусім адзін.
Увогуле, у 2022 годзе да сябе на працу ў Літву мяне запрасіў стрыечны брат, у нас шмат сваякоў, асабліва паводле мамінай лініі. Спачатку адчуванні ад Літвы былі дваякія. Вільня мае патрэбу ў рамонце, грамадскі транспарт у жудасным стане, дарогі жудасныя. Кошты таксама аказаліся значна вышэйшымі, чым у Польшчы, хаця заробкі такія ж, калі не ніжэйшыя за польскія. За паверх у доме на ўскрайку гораду за месяц выходзіла 500 еўраў. Заправіць машыну, купіць ежы і аплаціць інтэрнэт – і ўсё, грошы не адкладзеш.
З іншага боку, мне падабалася гэтая атмасфера «як дома» – развітае беларускае кам'юніці, шмат розных імпрэзаў для беларусаў (я нават сам адкрыў гульнявы клуб «Мафіі»).
Такім чынам, узважыўшы ўсе за і супраць, я змеркаваў застацца ў Літве: знайшоў шмат знаёмых і сяброў, святы сустракаў са сваякамі. Да таго ж кожны пераезд – гэта трата з цяжкасцю адкладзеных грошай і пачынанне зноў з нуля. Я так больш не хацеў.
Праз паўгода я падаў дакументы адразу на ДНЖ і на працяг працоўнай візы. А праз 3 месяцы атрымаў адмову праз сваю службу ў мінулым – маўляў, я магу быць шпіёнам і таму ўяўляю пагрозу для бяспекі Літвы. Раніцаю я звярнуўся ў аддзел міграцыі, каб запісацца на падачу заявы пра палітычны прытулак (гэта прыпыняе пастанову аб дэпартацыі), мне прызначылі інтэрв'ю праз тыдзень. Я схадзіў на інтэрв'ю, напісаў заяву на прытулак, а тым жа вечарам да мяне прыйшлі дадому і павезлі ў ізалятар, каб я «не схаваўся».
Потым былі два месяцы ў лагеры для ўцекачоў, дзе мяне спрабавалі прымусіць падманам падпісаць адмовы ад усіх абскарджанняў, нібыта гэта паскорыць працэс, і ўвесь час пагражалі дэпартацыяй у Беларусь. І гэта пры тым, што я раней даваў інтэрв'ю незалежным медыям, данаціў, хадзіў на беларускія мітынгі ў Польшчы, на мяне завялі крымінальную справу ў Беларусі. Мне было брыдка ад таго, наколькі не дэмакратычныя метады выкарыстоўваюць службы бяспекі Літвы.
У выніку Польшча пагадзілася прыняць мяне на падставе Дублінскага рэгламенту. Мне выпісалі пастанову аб дэпартацыі ў Польшчу і забарону на ўезд у Літву на 5 гадоў.
У Польшчы я ўжо год: атрымаў пастанову аб міжнароднай абароне, чакаю дазволу на жыхарства. Ніякіх праблемаў з легалізацыяй тут у мяне не было – проста запоўніў дакументы і ўсё».
«З бюракратычнымі рэчамі ў Літве было прасцей, а вандраваць ці знаёміцца – цяжэй»
Яўген ужо тройчы эмігрант: спачатку хлопец пераехаў з Беларусі ва Украіну, потым у Літву, а пасля ўжо ў Польшчу. Проста зразумеў, што ў жыцці ў Польшчы плюсаў больш.
«Я пражыў у Літве год – з лютага 2022-га да лютага 2023 года. Прыехаў яшчэ да пачатку вайны для вучобы ў Вільні. Калі дазвол на жыхарства паводле вучобу заканчваўся, я планаваў падацца на пошук працы (пасля сканчэння ўніверсітэту такое магчыма) ці на ўцекача.
Але потым змеркаваў пераехаць у Польшчу: атрымаў гуманітарную візу, потым статус уцекача. Галоўныя прычыны – у мяне ў Літве не было сяброў, мова вельмі складаная, таму інтэгравацца няпроста. Я жыў далёка ад цэнтру і кожны дзень хадзіў на працу 5 кіламетраў, каб была хоць якая актыўнасць.
Акрамя таго, у краіне цяжка атрымаць грамадзянства, у Польшчы значна прасцей. Да таго ж хапала праблемаў з легалізацыяй, таму многія мае сябры таксама пераехалі ў Польшчу.
Вандраваць з Літвы – такое сабе, бо танных рэйсаў амаль не было, а вось у Польшчы шмат варыянтаў: і танныя пералёты, і цягнікі, і аўтобусы ў любыя краіны. Праз Tinder тут прасцей пазнаёміцца, бо паўсюль беларусы. У Літве часцей за ўсё былі беларусы старэйшага ўзросту, якія даўно там працуюць.
Але штосьці мне больш спадабалася ў Літве. Напрыклад, з падаткамі і бюракратычнымі рэчамі было прасцей: усё можна зрабіць праз імэйл, а ў Польшчы ты носішся з паперкамі, быццам у мінулае вярнуўся. Вельмі прадуманае сартаванне смецця і працуюць тараматы, а яшчэ мабільны інтэрнэт лепшы быў, асабліва роўмінг. Але толькі гэтага не дастаткова для камфортнага жыцця».
Колькі беларусаў у Літве?
Паводле звестак даследавання «Міграцыя з Беларусі ў Нямеччыну, Латвію, Літву, Польшчу і Эстонію да і пасля 2020 года», самай папулярнай краінаю Еўразвязу для беларусаў была і застаецца Польшча, Літва з вялікім адрывам на другім месцы. У канцы 2022 года ў Польшчы пражывала каля 200 тысяч беларусаў, у Літве – 48 тысяч. Пры гэтым у Літве самы паказальны рост і найбольшая шчыльнасць беларусаў на долю насельніцтва: за 6 гадоў колькасць беларусаў вырасла ў 12 разоў, а на тысячу літоўцаў прыпадае 17 беларусаў (у Польшчы – усяго 5,8).
Да таго ж 95 % грамадзянаў Беларусі жывуць у Літве на кароткатэрміновай падставе, і прадоўжыць легалізацыю ў краіне робіцца ўсё больш складана. Напрыклад, у 2022 годзе ўлады ўвялі абавязак запаўнення адмысловай анкеты пры выдачы або змене ДНЖ. Беларусы, якія ўказалі ў анкеце службу ў войску або працу ў дзяржаўных структурах нават 20 гадоў таму, маюць усе шанцы атрымаць адмову. Толькі ў 2023 годзе Дэпартамент міграцыі Літвы прызнаў «пагрозаю бяспецы» краіны 1644 беларуса.
Рэзкая пасляваенная рыторыка літоўскіх уладаў супраць беларусаў, цяжкасці з выдачай візаў і ДНЖ зрабілі сваю справу – беларусы пачалі пераязджаць у іншыя краіны. Найчасцей у Польшчу.
Беларускі бізнес таксама абірае сыход з Літвы ў іншыя краіны. Такія высновы зрабілі даследнікі цэнтру BEROC. У Літве з 2020 да 2022 года колькасць кампаніяў з беларускім капіталам расла і дасягнула лічбы 1350 прадпрыемстваў. А ў 2023-м іх паменшала на 37 % (усяго 850 юрыдычных асобаў).
Тэса Анэйда belsat.eu
