W zeszłym tygodniu dyskusję w sieci wywołała wypowiedź rosyjskiego biznesmena i opozycjonisty przebywającego na emigracji Michaiła Chodorkowskiego, który prognozował porażkę Ukrainy w wojnie. Zdaniem dysydenta Moskwa wydaje na wojnę znacznie więcej niż Kijów i jego zachodni sojusznicy, co, biorąc pod uwagę różnicę w liczbie ludności między Ukrainą a Rosją, nieodwracalnie doprowadzi do całkowitej porażki ukraińskich sił. Biełsat sprawdził, w jakim stopniu zasadne są alarmujące szacunki Chodorkowskiego i jak sytuacja wygląda w rzeczywistości.
Chodorkowski: Ukraina straci Charków i Odessę
18 maja media obiegła wypowiedź byłego prezesa rosyjskiego koncernu naftowego Jukos, a obecnie jednego z najbardziej znanych rosyjskich opozycjonistów Michaiła Chodorkowskiego. Cytowane przez media słowa padły podczas panelu dyskusyjnego w Niemczech. Chodorkowski, który otwarcie sprzeciwia się rosyjskiej agresji, powiedział, że Ukraina faktycznie już przegrała wojnę.
Opozycjonista twierdzi, że Władimir Putin wydaje na wojnę rocznie około 120 miliardów dolarów, czyli 5,4 proc. rosyjskiego PKB. Unia Europejska w ciągu dwóch lat wojny wydała tylko 88 miliardów dolarów, czyli 0,25 proc. swojego PKB. Według Chodorkowskiego, wliczając pomoc amerykańską, rzeczywisty stosunek wydatków wojennych wynosi w najlepszym razie 2,5 do 1 na korzyść Putina.
Ponadto Chodorkowski stwierdził, że należy wziąć pod uwagę „zasoby ludzkie” Rosji i Ukrainy. Jak powiedział, stosunek ten wynosi 7 do 1 na korzyść Rosji.
– Przy takim układzie dostaw [broni] i sił Ukraina do końca roku straci Charków. Do połowy przyszłego roku – Odessę. Na koniec roku 2025 stosunek sił będzie wynosił 10-12 do 1. W połowie 2026 roku Ukraina będzie w stanie prowadzić już jedynie walkę partyzancką. Lwów się utrzyma, jeśli wkroczą tam wojska NATO, na czele z Polską – przewiduje.
Zdaje się, że oświadczenie Chodorkowskiego było celowo prowokacyjne i manipulacyjne: chciał wyjaśnić zachodniej publiczności katastrofę, do której doprowadzi niezdecydowanie Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie biznesmen zwrócił uwagę na prawdziwy problem, który jest znany od dawna: Rosja rzeczywiście inwestuje więcej w wojnę.
Ile faktycznie wydają Ukraina i Rosja?
Nieprzejrzystość rosyjskiego budżetu (niektóre dane są utajnione) nie pozwala na zsumowanie wszystkich środków wykorzystanych na finansowanie wojny. Jednak biorąc pod uwagę wyłącznie jawne wydatki na obronę w budżecie Rosji na 2024 rok, jest to 10,38 bln rubli – czyli około 114 mld dolarów (29 proc. wszystkich wydatków budżetowych w tym roku). W porównaniu z rokiem 2021 budżet wojskowy Rosji wzrósł ponad 2,5-krotnie (wynosił wówczas 3,6 bln rubli – ok. 39,7 mld dolarów).
Według szacunków Pentagonu w ciągu pierwszych dwóch lat konfliktu na pełną skalę bezpośrednio na wojnę na Ukrainie Rosja wydała 211 miliardów dolarów. Forbes i The Wall Street Journal podają podobne szacunki: według ich obliczeń Moskwa wydaje na wojnę z Ukrainą około 300 milionów dolarów dziennie.
Dzienne wydatki Ukrainy na wojnę są wielokrotnie mniejsze. We wrześniu 2023 roku ówczesny minister obrony Ukrainy Ołeksij Reznikow powiedział, że jeden dzień wojny kosztuje państwo około 100 mln dolarów (czyli około 3 mld dolarów miesięcznie i do 36,5 mld dolarów rocznie). Nie jest do końca jasne, co dokładnie obejmuje ta liczba, ponieważ niektórzy ukraińscy politycy i media przytaczają inne dane. Jednak całkowite wydatki na obronę i bezpieczeństwo Ukrainy w 2022 roku szacowane są na 44 mld dolarów, a w 2023 roku na ponad 48 mld dolarów.
W budżecie Ukrainy na 2024 rok na obronę i bezpieczeństwo przeznaczono 1,7 bln hrywien, czyli około 44,5 mld dolarów według obowiązującego na dzień dzisiejszy kursu wymiany. To prawie połowa wszystkich wydatków budżetowych i 22 proc. ukraińskiego PKB. Dla państwa, które straciło prawie jedną trzecią swojej gospodarki w wyniku działań wojennych, obciążenie to jest ogromne: nawet w czasie pokoju dochody budżetowe były mniejsze niż obecne wydatki na obronę i bezpieczeństwo. Ukraina utrzymuje się dzięki wsparciu finansowemu sojuszników, a także grantom i kredytom. W 2024 roku z całkowitego budżetu w wysokości 3,35 bln hrywien tylko 1,8 bln zostanie pokryte z podatków i opłat, podczas gdy pozostałe środki Ukraina będzie musiała pozyskać od partnerów międzynarodowych na rynku krajowym.
Zachodnia pomoc: oczekiwania i rzeczywistość
Wsparcie państw zachodnich ma miejsce na kilku poziomach: pomoc wojskowa, finansowa i gospodarcza, a także fundusze przeznaczane na przesiedleńców i uchodźców.
Według oficjalnych danych do marca 2024 roku na wsparcie Ukrainy UE przeznaczyła w sumie 143 mld euro. 81 mld euro to pomoc finansowa, gospodarcza i humanitarna z budżetu Unii. Jednak 50 mld euro z tej kwoty to pieniądze, które Ukraina ma jeszcze otrzymać w latach 2024-2027 za pośrednictwem specjalnego mechanizmu wsparcia gospodarczego – Ukraine Facility.
Ponadto 12,2 mld euro zostało przekazane Ukrainie w formie grantów, pożyczek i gwarancji udzielonych przez państwa członkowskie, a kolejne 17 mld euro w formie pomocy dla ukraińskich przesiedleńców i uchodźców. Na wsparcie wojskowe dla Ukrainy UE przeznaczyła 33 mld euro.
Do końca 2023 roku łączna kwota wsparcia USA dla Ukrainy, według różnych szacunków, może wynieść od 66 mld dolarów (dane The Washington Post) do 76,8 mld dolarów (Council on Foreign Relations). Liczby te obejmowały wszystkie rodzaje pomocy – wojskową, gospodarczą i dla uchodźców. W kwietniu 2024 roku władze USA ostatecznie zatwierdziły nowy pakiet pomocy finansowej dla Ukrainy, który opiewa na sumę prawie 61 mld dolarów. Nie oznacza to jednak, że cała kwota zostanie przekazana w tym roku.
Nie wszystko, co ma dostarczyć Zachód, Ukraina otrzymuje natychmiast. Instytut Gospodarki Światowej w Kolonii w swoim przeglądzie za luty 2024 roku zauważa spory rozdźwięk między obiecaną a rzeczywistą pomocą z UE: ze 144 mld przydzielonych przez UE i państwa członkowskie, Ukraina do stycznia tego roku otrzymała tylko 77 mld. Jak mówił ukraiński minister obrony Rustem Umerow 25 lutego 2024 roku, wydzielenie pomocy niekoniecznie oznacza jej dostarczenie: około 50 proc. wsparcia wojskowego z Zachodu nie jest dostarczane Ukrainie na czas. Podobne problemy obserwuje się we wszystkich obszarach pomocy.
Według Instytutu Gospodarki Światowej w Kilonii rzeczywiste wsparcie wojskowe dla Ukrainy w kwietniu 2024 roku wyniosło w przypadku Europy (w tym z krajów spoza UE) 42 mld euro i 43,1 mld euro w przypadku USA. Stanowi to około 95 proc. całej pomocy wojskowej dla Ukrainy, którą eksperci szacują łącznie na 88 mld euro.
Co to oznacza?
Tak więc rzeczywisty obraz wydatków na rzecz Ukrainy okazuje się bardzo daleki od alarmistycznych obliczeń Chodorkowskiego.
Prawdą jest, że Rosja zainwestowała do tej pory około 2,5 razy więcej w wojnę niż Zachód. Podobny stosunek wydatków wojennych można to zauważyć, porównując sumy wydane przez Rosję, z tymi, które przeznacza Ukraina. Jeśli jednak zsumujemy rzeczywistą pomoc wojskową z Zachodu i budżet wojskowy Ukrainy na pierwsze dwa lata konfliktu na pełną skalę, otrzymamy kwotę około 194 mld dolarów. To wciąż mniej niż Rosja, ale sumy są porównywalne.
Wnioski Chodorkowskiego dotyczące zasobów ludzkich również można określić jako manipulacyjne. W 2024 roku, biorąc pod uwagę migrację, okupację i straty wojskowe, populację Ukrainy szacuje się na około 34-35 milionów ludzi, podczas gdy w Rosji jest to 146 milionów. Chodorkowski uzasadnia dalszy wzrost braku w zasobach ludzkich faktem, że Ukraina rzekomo straci Charków w tym roku i Odessę w przyszłym roku. W rzeczywistości jednak eksperci wojskowi zgadzają się, że Rosja nie ma szans na zdobycie dużego miasta, takiego jak Charków, w dającej się przewidzieć przyszłości, a nikt poważnie nie dyskutuje o możliwości zdobycia Odessy.
Jednocześnie oskarżenia Chodorkowskiego wobec Zachodu są uzasadnione. Różnica między gospodarką Rosji a gospodarkami państw zachodnich jest ogromna. W 2022 roku łączne PKB USA, UE i Wielkiej Brytanii było ponad 20 razy większe niż Rosji. Jednak Zachód nie tylko wydaje 2,5 razy mniej na wojnę niż Kreml, ale okazał się niezdolny do zwiększenia pomocy: w ciągu ostatniego roku wielkość rosyjskich inwestycji w wojnę znacznie wzrosła, podczas gdy zachodnia pomoc dla Ukrainy, wręcz przeciwnie, spadła.
Gleb Nierżyn, ksz, jb/ belsat.eu
