Dlaczego białoruscy przedsiębiorcy przenoszą się do Polski i co ich czeka na polskim rynku
Białoruskie firmy są obecne na polskim rynku od dawna, ale ostatnio ich liczba dynamicznie rośnie. Przyczynia się do tego kryzys polityczny i gospodarczy na Białorusi związany z represjami wobec uczestników ruchu protestu oraz wojna na Ukrainie. Ponadto polska polityka wobec biznesu, która jest atrakcyjna dla Białorusinów, ostatnio stała się jeszcze bardziej przyjazna. W Polsce powstaje infrastruktura biznesowa dla białoruskich przedsiębiorców, którzy po relokacji mają szansę na działalność nie tylko na rynku polskim, ale także międzynarodowym. Korespondent Biełsatu sprawdził, jak działają białoruskie przedsiębiorstwa, których właściciele wyjechali do Polski.
Ile jest białoruskich firm w Polsce
Liczba białoruskich firm na polskim rynku zaczęła ostatnio dość szybko rosnąć. O ile w 2018 roku pojawiło się 313 nowych firm z białoruskim kapitałem, to w 2020 roku było to 462 firmy, a w 2021 roku – 912, a na podstawie wyników z pięciu miesięcy 2022 roku, pojawiło się kolejnych 437 firm. W ciągu ostatnich pięciu lat łączna liczba nowych firm o białoruskim tle wyniosła ponad 4000.
– Rok 2022 jeszcze się nie skończył, a my prognozujemy, że w tym roku do Polski przeniesie się około tysiąca firm z Białorusi, w przyszłym roku będzie to jeszcze co najmniej tysiąc. Prognoza ta opiera się na oficjalnych danych Polskiego Centrum Informacji Gospodarczej – powiedział w komentarzu dla Biełsatu koordynator Belarus Business Center (BBC) w Warszawie Dzmitryj Danilczuk.
Według danych z tego samego źródła w ciągu ostatnich pięciu lat najwięcej białoruskich firm przeniosło się do Warszawy (1 785), Białegostoku (405) i Białej Podlaskiej (199). Wrocław, Kraków, Gdańsk, Poznań, Łódź, Piaseczno i Lublin również są w czołówce polskich miast, które wzbudziły największe zainteresowanie białoruskich przedsiębiorców.
Jeśli chodzi o branże, to najwięcej białoruskich firm działa w budownictwie, logistyce i transporcie, handlu hurtowym i detalicznym oraz w sektorze IT. Jednocześnie firmy informatyczne są przedsiębiorstwami z największym kapitałem. Dotychczas nie przeprowadzono badań, ile miejsc pracy białoruscy przedsiębiorcy stworzyli w Polsce, ale aby dać przybliżone pojęcie o skali, można pomnożyć liczbę firm przez co najmniej 10, a w sektorze IT nawet przez tysiące – tyle miejsc pracy jest w każdej firm.
Dlaczego Białorusini wybierają Polskę? Przedstawiciel BBC ma prostą odpowiedź. Polska jako sąsiad Białorusi ma cztery razy więcej ludności, dziesięć razy większą gospodarkę, a praca na tym rynku daje dostęp do rynków europejskich i międzynarodowych. Jednocześnie koszt zasobów i siły roboczej jest tu podobny do Białorusi, natomiast efektywność prowadzenia działalności gospodarczej jest wyższa.
Jak to się wszystko się zaczęło
– W 2020 roku nasze środowisko biznesowe wyglądało inaczej, było tu wiele firm rosyjskich. Teraz naszym głównym celem jest przyciągnięcie małych i średnich firm z Białorusi, aby mogły działać tutaj – mówi Marcin Nowacki, wiceprezes polskiego Związku Przedsiębiorców i Pracodawców (ZPP).
Nowacki jest jedną z osób, które w sposób znaczący przyczyniły się do wprowadzenia zmian legislacyjnych, aby białoruscy przedsiębiorcy mogli otrzymać wsparcie od państwa polskiego. Ma on bliskie osobiste związki z Białorusią i w ostatnich latach wiele tam podróżował. W 2020 roku na własne oczy przekonał się o fatalnym stanie białoruskiego sektora prywatnego i po powrocie do Polski zaczął podejmować aktywne działania mające na celu uatrakcyjnienie prowadzenia działalności gospodarczej na polskim rynku dla białoruskich imigrantów.
Dzięki staraniom ZPP, które poparł także polski rząd, w Polsce powstaje ekosystem białoruskich firm, mający na celu pomoc przedsiębiorcom, którzy decydują się na przeniesienie swojego biznesu do nowego kraju i współpracę Białorusinów w Polsce. W sierpniu 2022 roku w Warszawie rozpoczęła działalność organizacja Belarus Business Center, która została oficjalnie zaprezentowana 22 września.
Kto założył BBC w Warszawie
– Polski Związek Przedsiębiorców i Pracodawców odegrał znaczącą rolę w tworzeniu naszego centrum biznesowego w Warszawie. Nawet jeśli chodzi o lokalizację, są blisko nas. ZPP, widząc trudności, z jakimi borykają się białoruscy przedsiębiorcy w swoim kraju, postanowił pomóc. Część ich pracowników – prawników, konsultantów biznesowych – pomaga nam, abyśmy mogli doradzać firmom i biznesmenom, którzy zdecydowali się przenieść swój biznes do Polski – mówi Dzmitryj Danilczuk.
ZPP został głównym sponsorem Belarus Busines Center w Warszawie. Ale Związek znalazł też międzynarodowych współpracowników. Agencja USAiD i międzynarodowa sieć przedsiębiorców PYXERA Global finansowo i strategicznie wspierały powstanie BBC. Aby pomóc białoruskim przedsiębiorcom, realizują projekt o nazwie Inovate. Zdaniem Jenny Tajchman, dyrektor USAiD ds. Białorusi, w kraju skutecznie rozwijał się biznes, ale Alaksandr Łukaszenka robił wszystko, by ten rozwój zatrzymać.
– Teraz białoruscy przedsiębiorcy mają takie możliwości w krajach graniczących z Białorusią, między innymi w Polsce. Nadal wspieramy rozwój białoruskiej przedsiębiorczości – powiedziała Jenna Tajchman podczas oficjalnego otwarcia BBC.
Do powstania polskiego ekosystemu dla białoruskich przedsiębiorców przyczynił się Białoruski Związek Przedsiębiorców. Został on stworzony i zarejestrowany przez Białorusinów na Ukrainie, a jego oficjalne otwarcie nastąpiło 24 lutego, w dniu, w którym Rosja zaatakowała Ukrainę. Jak powiedziała współzałożycielka Związku Natalla Kraśko, przedstawiciele Związku pracują teraz w Kijowie, a także w Warszawie i Wilnie. Do Związku należy ponad 150 białoruskich firm.
Kraśko uważa, że powstanie centrum biznesowego jest niezwykle ważne.
– Jeśli mowa o tworzeniu ekosystemu białoruskiego biznesu, to dobrze, że pojawiło się BBC. Musi być jedno miejsce, do którego przychodzimy, znajdujemy podobnie myślących ludzi i potencjalnych partnerów, wspólnie tworzymy i realizujemy projekty, korzystamy z rad, uczymy się robić wszystko jak najsprawniej – opowiada Natalla Kraśko. – Właściwie otwarcie konta i otrzymanie zdolności osoby prawnej w Polsce jest dość łatwe. Ale to dopiero początek. Zadania na wyższym poziomie to znalezienie swojego pomysłu na biznes, dotarcie do klientów z dobrą ofertą, zdobycie ich zaufania, stworzenie reputacji. W tym celu my, Białorusini, zjednoczyliśmy się i współpracujemy z naszymi polskimi kolegami i partnerami z Zachodu – dodaje.
Znany na Białorusi przedsiębiorca i bloger biznesowy Alaksandr Knyrowicz również ma raczej optymistyczne prognozy.
– Fizyczna platforma, która pomaga przenieść biznes i rozwiązać problemy, to jest to, czego potrzebujemy. Świetnie, że ZPP i inne struktury zainicjowały i wspierają tę ideę. Wśród białoruskich przedsiębiorców jest tu jeszcze trochę zawirowań, wielu dopiero zaczyna pracę w nowym miejscu. Ale czuć pozytywne nastawienie. Dobrze, że białoruscy przedsiębiorcy chcą się zjednoczyć, zrobić coś razem i pozostać Białorusinami – mówi.
Co może zrobić polski ekosystem gospodarczy dla białoruskich przedsiębiorców
W BBC w stolicy Polski przedsiębiorcy z Białorusi mogą uzyskać bezpłatne porady dotyczące otwierania firmy i prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce oraz przez sześć tygodni korzystać z dwóch miejsc pracy w dobrze wyposażonej przestrzeni coworkingowej. BBC ma na celu wspieranie małych i średnich firm. Pomaga firmom, które chcą działać w każdym sektorze polskiej gospodarki. Wystarczy wypełnić formularz na stronie centrum.
Jak twierdzi koordynator BBC Dzmitryj Danilczuk, centrum będzie również prowadzić konsultacje dla firm IT i startupów. We wrześniu zorganizowano wydarzenie z udziałem ponad 40 fundatorów i takie działania będą kontynuowane. Ale, zdaniem Danilczuka, firmy IT, zwłaszcza duże, radzą sobie bardzo dobrze: mają własnych specjalistów, silne zespoły zarządzające, działy prawne, a nawet po prostu pieniądze, by szybko przenieść się do Polski i przenieść tu swoich pracowników.
Podkreśla, że największą korzyść z BBC odniosą osoby, które prowadziły interesy na Białorusi, a teraz chcą kontynuować działalność w Polsce.
– Będą musieli przejść długą i ciężką drogę, a my jesteśmy gotowi im pomóc, zaczynając od uzyskania zdolności osoby prawnej. Oczywiście nie mamy środków na wypełnianie dokumentów dla tych wszystkich tysięcy firm, które przenoszą się do Polski, ale jesteśmy w stanie podpowiedzieć i nauczyć. W tym celu prowadzimy indywidualne konsultacje oraz liczne konferencje i wykłady dotyczące wszystkich aspektów prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce i UE – wyjaśnia.
Konkurencja, inwestycje i inne wyzwania dla białoruskich przedsiębiorców w Polsce
Jak mówi Natalla Kraśko, pierwszą rzeczą, o której myślą białoruscy przedsiębiorcy, gdy przenoszą się do nowego miejsca, jest to, jak zarejestrować podmiot prawny, gdzie znajduje się urząd skarbowy, jakie podatki płacić i kiedy.
– Wiem o tych zmartwieniach z własnego doświadczenia i doświadczenia moich kolegów. Ale to są sprawy techniczne, przede wszystkim trzeba się zastanowić, co można dać polskiemu rynkowi i konsumentom, trzeba znaleźć swoją niszę – twierdzi.
Ważną kwestią jest to, że aby prowadzić działalność gospodarczą w Polsce, trzeba zatrudnić lokalnego księgowego, ale zazwyczaj takie usługi są oferowane poprzez outsourcing, podobnie jak usługi prawne. Nie ma potrzeby, by „samemu być dla siebie prawnikiem czy księgowym”, lokalni specjaliści są w tym dobrzy. Trudniej jest znaleźć finanse, bo historia kredytowa, majątek i inne zasoby czasem zostają tam, na Białorusi. Wielu Białorusinów ma trudności ze znalezieniem pieniędzy, ponieważ kierują się wcześniejszymi doświadczeniami i starają się iść „sprawdzoną białoruską drogą”.
Według Kraśko przedsiębiorcy zwracają się do organizacji z pytaniami, skąd wziąć pieniądze, jak znaleźć inwestorów, partnerów, kto oprócz Białorusinów może być klientem.
– Oczywiście jest tu wielu Białorusinów gotowych korzystać z usług i towarów swoich rodaków. Początkowo myśleliśmy tak samo, spodziewając się później wspólnego powrotu do domu. Ale w pewnym momencie człowiek zdaje sobie sprawę, że polska gospodarka jest bardziej rozbudowana, że granice z krajami europejskimi są tylko na mapie, że można działać na rynku Unii Europejskiej, a nawet całego świata, bez barier – mówi współzałożycielka Białoruskiego Związku Przedsiębiorców. – I niektórzy są tym odkryciem zszokowani. Ale to jest jedna z podstawowych reguł gry na tym rynku. Trzeba więc myśleć inaczej, to szansa na wejście w społeczeństwo polskie i europejskie, na zrozumienie ich potrzeb. Należy zaproponować swoje rozwiązanie. To właśnie ta kwestia jest prawdziwym wyzwaniem, a nie to, jak płacić podatki – dodaje.
Jak twierdzi koordynator BBC Dzmitryj Danilczuk, w odpowiedzi na wyzwania finansowe w Polsce i UE istnieje wiele programów państwowych wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa. A kwestie bankowe to bardziej złożona sprawa. Jednak jego zdaniem niektóre polskie banki są skłonne współpracować z białoruskimi biznesmenami nawet bez historii kredytowej lub doradzają, jak ją potwierdzić na podstawie działalności na Białorusi. Ostatnio eksperci BBC pomogli jednej z firm znaleźć polskich inwestorów.
– Nie można powiedzieć, że banki od razu kogokolwiek skreślają – mówi Danilczuk. – Tu oceniają nie to, jak wcześniej zarządzałeś firmą, ale czy teraz zrealizujesz ciekawy pomysł dla rynku.
Uważa ponadto, że stworzony ekosystem pomoże przedsiębiorcom odnaleźć „swoje nisze” poprzez networking, relacje z innymi przedsiębiorcami, poszerzoną wiedzę o Polsce i Unii Europejskiej oraz jej gospodarce.
Część białoruskich biznesmenów obawia się konkurencji ze strony polskich kolegów. Alaksandr Knyrowicz twierdzi jednak, że takie obawy są bezpodstawne:
– Nie oszukujmy się. Polska jest znacznie większa pod względem ludności i skali gospodarczej od Białorusi. Te białoruskie przedsiębiorstwa, które się tu przenoszą, to kropla w morzu i nie jest to żadna konkurencja dla Polaków. Nie ma tu ostrej konfrontacji konkurencyjnej, przynajmniej nie na naszym obecnym poziomie. Ludzie pomagają i wspierają – może właśnie dlatego, że nie ma nas tu tak wielu – przekonuje białoruski przedsiębiorca i bloger biznesowy.
Według Knyrowicza oprócz wspomnianej już „zerowej” historii kredytowej, poważniejszym wyzwaniem dla Białorusinów w Polsce jest bariera językowa, ale i ona z czasem znika.
– Oczywiście państwo wspiera tu konkurencję i egzekwuje przepisy antymonopolowe. Ale osiągnięcie monopolu to coś, o czym wciąż możemy tylko marzyć. Uważam, że polski rynek sprzyja pracy, jest gospodarką rozwijającą się i ma ogromny potencjał – podkreśla.
Na razie nie ma jeszcze przypadków znaczących sukcesów wśród nowopowstałych w Polsce białoruskich przedsiębiorstw.
– Są firmy, które działają od ośmiu lat lub dłużej i rzeczywiście odnoszą sukcesy. A ludzie tacy jak ja, mimo całego swojego dotychczasowego doświadczenia i skali, zaczynają od zera, jesteśmy dopiero na początkowym etapie. Jednak to, co tu widzę, daje mi powody do optymizmu. Jest jeszcze wiele do zrobienia. Jestem nastawiony optymistycznie, bo tutaj sprzyja zarówno kultura biznesowa, kultura relacji, jak i kultura interakcji między biznesem a rządem – mówi Alaksandr Knyrowicz.
Jedynym wyjątkiem jest relokacja firm z branży IT. Tam widać sukcesy.
– Od początku pracowali na rynkach międzynarodowych – firmom IT nie robi większej różnicy, czy działają na Białorusi, w Kazachstanie czy w Polsce. O ile jest to bezpieczne i nie ucierpi na tym ich reputacja – dodaje.
Białoruscy przedsiębiorcy przenoszą się nie tylko do Polski
Według danych biura Swiatłany Cichanouskiej w pierwszej połowie 2022 roku na Białorusi zamknęło się około 6 tys. małych i średnich przedsiębiorstw. Większość z nich opuściła kraj. Najczęściej przenosili się do Polski, gdzie białoruskie firmy korzystają z uproszczonych przepisów wizowych, programów wsparcia, takich jak Poland Business Harbour. Biuro Cichanouskiej i fundacja Association of Belarusian Business Abroad szacują, że od sierpnia 2020 roku do czerwca 2022 roku w Unii Europejskiej Białorusini zarejestrowali ponad 2 tys. firm, z czego 1639 w Polsce i ok. 200 na Litwie. Ponadto w tym okresie w UE pojawiło się około 2 tys. białoruskich przedsiębiorców i start-upów.
Razem te 4 tys. to jednak zaledwie jeden procent liczby firm i przedsiębiorców na Białorusi. Ale straty są wyraźnie większe. Ze względu na biurokratyczne procedury na Białorusi, firmy mogą pozostawać przez długi czas w stanie likwidacji lub bez faktycznej działalności. Ponadto Białorusini wyjeżdżali też do krajów spoza UE – do Armenii czy Gruzji, a część pozostała na Ukrainie, mimo wojny.
Jedno z palących pytań, które bywa zadawane zarówno przez kierownictwo ZPP, jak i koordynatorów BBC: „Czy wspieranie białoruskich przedsiębiorców jest jednoznaczne ze wspieraniem reżimu Łukaszenki?”. Niektóre firmy prowadzą już działalność w Polsce, ale nadal działają na Białorusi. Jak mówi Danilczuk, obowiązkowe zamknięcie działalności na Białorusi nie jest i nie będzie warunkiem rozpoczęcia działalności w Polsce.
– Nie powinno się wymagać od firm i przedsiębiorców, aby zrezygnowali z całego wysiłku, który przez wiele lat wkładali w rozwój biznesu na rynku białoruskim – podkreśla koordynator BBC.
BBC, ZPP i polski rząd zgodnie wspierają biznesmenów i będzie to kontynuowane nawet wtedy, gdy białoruscy przedsiębiorcy wrócą do domu po poprawie sytuacji politycznej na Białorusi. Będą to jednak przedsiębiorcy z nowym doświadczeniem, potrafiący działać na rynku międzynarodowym, ludzie, których myślenie wykracza poza granice jednego kraju.
Anton Taczniak, ksz/ belsat.eu
