«Зброя вар’ятаў», «ненавіджу». Што Лукашэнка казаў пра ядравую зброю, якую хоча пусціць у Беларусь
Уладзімір Пуцін 25 сакавіка заявіў, што Расея мае намер размясціць на тэрыторыі Беларусі тактычную ядравую зброю – нібыта на просьбу Аляксандра Лукашэнкі. Сам Лукашэнка гэта пакуль не каментаваў, але раней казаў, што ядравую зброю «ненавідзіць», ды шкадуе, што яе ў Беларусі няма.
На тэрыторыі Беларусі да 1996 года была савецкая ядравая зброя. Ад яе хацелі пазбавіцца як мінімум з 1990 года: такая мэта была прапісаная ў артыкуле 10 Дэкларацыі дзяржаўнага суверэнітэту. У 1993 годзе Беларусь далучылася да Дамовы аб нераспаўсюдзе ядравай зброі.
Лукашэнка за ядравую зброю як гарантыю сваёй бяспекі (а яшчэ яе можна было выгадна прадаць)
У 1994 годзе да ўлады ў Беларусі прыйшоў Аляксандр Лукашэнка – і ён не замінаў вывядзенню ядравай зброі, а нават падпісаў Будапэшцкі мемарандум аб гарантыях бяспекі ў сувязі з далучэннем Беларусі да дамовы аб нераспаўсюдзе ядравай зброі. Праўда, на ўрачыстую цырымонію выправаджвання апошняй ядравай ракеты не прыехаў.
У 2010 годзе Лукашэнка заяўляў, што вывад ядравай зброі быў «жэстачайшай памылкай» «нашых нацыяналістаў», а Будапэшцкі мемарандум яго «прымусілі» падпісаць: «ціснулі і Расея, і амерыканцы».
«Калі б у нас была гэтая зброя, з намі б зараз па-іншаму размаўлялі», – казаў Лукашэнка ў красавіку 2010 года.
Але ў Лукашэнкі былі і іншыя нагоды шкадаваць. Ён таксама пытаў: «Ужо аддалі ў свой час ядравую зброю, а што мы ад гэтага маем?». Ядравую зброю ён называў «найвялікшым здабыткам» і «дарагім таварам, які мы ў рэшце рэшт павінны былі прыстойна прадаць». Ён ацэньваў вывезеную ядравую зброю ў 5 млрд долараў.
У 2019 годзе ён казаў украінскім медыям: «Слухайце, калі б у нас ці ў вас сёння была ядравая зброя, хтосьці Крым бы забраў ці яшчэ чагосьці? Не». Праз два гады Лукашэнка прызнае Крым расейскім.
Ужо ў 2021 годзе Лукашэнка распавёў, што прапануе Уладзіміру Пуціну вярнуць у Беларусь ядравую зброю, калі NATO перанясе амерыканскую ядравую зброю з Нямеччыны ў Польшчу (тады сапраўды былі размовы пра магчымую адмову Нямеччыны ад размяшчэння ядравай зброі і пераносе гэтай зброі ў іншыя краіны). Лукашэнка дадаў, што ў Беларусі засталіся «хлявы» для такой зброі.
У лютым 2022 года, за тыдзень да расейскага нападу на Украіну, Лукашэнка сцвярджаў:
«Калі такія бязглуздыя, дурныя крокі зробяць нашы праціўнікі і супернікі, мы размесцім не толькі ядравую зброю, але і яшчэ звыш’ядравую, перспектыўную, каб абараніць сваю тэрыторыю. Калі гэтага не будзе, яна сто гадоў тут не патрэбная».
Гэтых «бязглуздых і дурных» крокаў, падобна, не было. Праз 10 дзён па тых словах Лукашэнка ўжо пераконваў прэзідэнта Францыі, што магчымае размяшчэнне ў Беларусі ядравай зброі – гэта «фэйк», бо «калі народ Беларусі не будуць душыць, не толькі аб ядравай, і аб звычайнай зброі гаворкі быць не можа».
Праз паўгода Лукашэнка пагражаў Злучаным Штатам (сказаўшы: «Я не пагражаю нікому»): калі «пойдуць на абвастрэнне», дык «усё гатова» ў тым, што з Пуціным дамаўляліся аб пераабсталяванні беларускіх самалётаў пад нясенне ядравай зброі, «цэлі вызначаныя», «цэнтры прыняцця рашэнняў мы ведаем».
Нагодай паставіць у Беларусь ядравую зброю, калі верыць Пуціну, стала зусім не «абвастрэнне» з боку ЗША адносна Беларусі, а планы Злучанага Каралеўства паставіць ва Украіну бранябойныя снарады са збедненым уранам, якія не адносяцца да ядравай зброі.
Лукашэнка супраць ядравай зброі? Казаў, «ненавідзіць» яе, гэтую «зброю вар’ятаў»…
Напраўду, ядравую зброю з Беларусі выводзілі не «нацыяналісты», як казаў Лукашэнка. У пачатку 1990-х нацыяналісты былі ў апазіцыі, а краіну ўзначальваў старшыня Вярхоўнага Савету Станіслаў Шушкевіч. І Шушкевіч ледзь стрымліваў лаянку на адрас тых, хто шкадаваў аб пазбаўленні ядравай зброі.
Ды і сам Лукашэнка, бывала, выказваўся рэзка супраць ядравай зброі. Так, у 2003 годзе ён казаў:
«Я, як палітык, лічу: ядравая зброя – гэта зброя вар’ятаў. Чаму? Таму што ядравая зброя ніколі не можа быць ужытая і яна ніколі не будзе ўжытая».
«Пакажыце мне таго чалавека, які дасць каманду націснуць ядравую кнопку, – працягваў ён. – Я вам як прэзідэнт стаўлю пытанне: пакажыце таго вар’ята – ніводзін. Таму што мала таго, што ён згарыць у гэтым агні, калі ён не дай Бог, застанецца жывы – ён будзе адданы анафеме, яго рана ці позна, усё роўна на кавалкі разарвуць».
Тады ж ён казаў, што статус ядравай дзяржавы – «усё гэта блеф», бо «каб абараняцца ядравай зброяй, трэба, каб хтосьці цябе атакаваў ядравай зброяй, такой атакі не будзе».
У верасні 2022 года на «адкрытым уроку» Лукашэнка хваліў кіраўніка савецкіх сілавых структураў часоў сталінскага тэрору Лаўрэнція Бэрыю:
«Можа, ён і кепскі быў чалавек, але я думаю, што мы сёння існуем, яшчэ крыжовы паход адтуль так не пачаўся праз Беларусь туды далей на ўсход яшчэ і таму, што гэты Бэрыя быў. І які ўзначаліў працэс стварэння ядравай зброі. Ядравай зброі, якую я ўвогуле не прымаю, ненавіджу, але якая, на наша шчасце, у нас ёсць, у дадзеным выпадку, у Расеі, і гэта зброя стрымлівання. Яны даўно нас бы ўжо перамалолі і растапталі, калі б не баяліся адказу – ядравай зброі».
З выказванняў Лукашэнкі вынікае, што хай ён і баіцца ўжывання ядравай зброі, але бачыць яе гарантыяй таго, што краіны Захаду не зладзяць ваеннага ўварвання. Сродкам абароны ад расейскай агрэсіі Лукашэнка называў ядравую зброю толькі аднойчы: калі папракаў Украіну за адмову ад ядравай зброі.
***
На момант публікацыі Міністэрства замежных справаў Беларусі яшчэ хваліцца «паслядоўнай палітыкай у сферы ядравага раззбраення» (архіўная копія на выпадак выдалення). У тэксце МЗС нагадваюць таксама, што Лукашэнка выступаў з ініцыятывай дэкларацыі аб неразмяшчэнні ракетаў сярэдняй і малой далёкасці ў Еўропе. Якраз да такіх ЗША адносяць ракеты комплексаў «Іскандэр» – гэтыя комплексы, абсталяваныя для нясення ядравай зброі, летась Беларусь купіла ў Расеі.
Алесь Наваборскі belsat.eu
