24 лютага расейскія войскі захапілі Чарнобыльскую АЭС. Пасля гэтага ў зоне адчужэння быў зафіксаваны рост магутнасці дозы гама выпраменьвання. Так, некаторыя датчыкі на пляцоўцы станцыі паказалі рост больш чым у 30 раз. Высокія паказчыкі трымаліся і на вечар 25-га.
Украінская інспекцыя ядравага рэгулявання пацвярджае, што рост ёсць, і тлумачыць яго пылам з-пад транспарту:
«Рост адбыўся ў выніку руху расейскай вайсковай тэхнікі па забруджанай радыенуклідамі тэрыторыі. У выніку чаго падымаецца пыл, які і падвышае радыяцыйны ўзровень. Пыл асядзе таксама на тэхніцы і часткова будзе вывезены за тэрыторыю Зоны адчужэння».
То бок нават згодна гэтай версіі, расейская вайсковая тэхніка зараз забруджвае радыенуклідамі тэрыторыі, па якіх перасоўваецца, што небяспечна для мясцовых жыхароў у доўгатэрміновай перспектыве.
Таксама дзаржагенства дадае, што пыл застанецца ў лёгкіх і на слізістай вайскоўцаў, адкуль змыць яе немагчыма. Стан ядравых установак ды іншых аб’ектаў ЧАЭС – без зменаў.
Аднак ці сапраўды ўсё пад кантролем і хто зараз наогул адказвае за бяспеку на станцыі? Пра гэта мы запыталі расейскага эколага, фізіка-ядравіка Андрэя Ажароўскага, які адзначае – хутчэй за ўсё на ЧАЭС адбылася ўцечка радыенуклідаў.
Што здарылася
На ЧАЭС існуе сістэма аўтаматычнага маніторынгу стану навакольнага асяроддзя, якая незалежна ні ад чаго выкладвае ў інтэрнэт паказчыкі дзясяткаў датчыкаў. Гэта робіцца без удзелу чалавека. Некалькі датчыкаў вечарам 24 лютага, у дзень уварвання расейскіх войскаў на станцыю, паказалі істотны рост. Адзін з датчыкаў, які знаходзіцца найбліжэй да крыніцы, замест звычайнага значэння ў 2 мкЗв/ч (гэта шмат, але гэта Чарнобыль) вечарам 24 лютага паказаў 65 мкЗв/ч – то бок адбыўся рост больш чым у 30 разоў.
Можна было б сказаць, што датчык пашкодзіўся, аднак кратны рост выпраменьвання паказалі і іншыя датчыкі. На думку эксперта, гэта нельга ігнараваць.
«ЧАЭС сама па сабе ўяўляе радыяцыйна небяспечны аб’ект. Акрамя саркафага (Канфайнмента) на ЧАЭС ёсць рэактары 1,2 і 3 блокаў, якія выводзяцца з эксплуатацыі і ўтрымліваюць радыеактыўныя рэчывы, сховішчы радыеактыўных адходаў і адпрацаванага ядравага паліва. Гэта вялікі комплекс будынкаў, аб’ектаў, якія прадстаўляюць радыеактыўную небяспеку», – кажа Андрэй Ажароўскі.
Пра што могуць казаць скачкі паказчыкаў на датчыках? Найгоршы сцэнар: гэта калі на адным з гэтых аб’ектаў пачалася ўцечка радыёнуклеідаў у навакольнае асяроддзе.
«Небяспека цяпер не толькі ў канкрэтнай кропцы – Чарнобылі. Небяспека ў тым, што радыёнуклеіды, якія раней былі пахаваныя ў збудаваннях станцыі, паступаюць у навакольнае асяроддзе, гэта небяспечна для здароўя людзей. То бок працягваецца тое, што пачалося ў красавіку 1986 года. Уцечкі могуць працягвацца і ўзмацняцца», – адзначае эксперт.
Паводле яго, уцечка магла адбыцца з-за пашкоджання будынку ў выніку баявых дзеянняў у гэтым месцы. Другая версія: супрацоўнікі ЧАЭС маглі па тых ці іншых прычынах спыніць абслугоўванне стрымліваючых радыяцыю збудаванняў, пасля чаго штосьці магло проста зламацца.
«Мы зараз бачым пэўную разгубленасць украінскага боку. Дзяржаўнае ведамства робіць заявы, якія на сённяшні дзень рабіць не можа. Там гаворыцца пра тое, што ўсе будынкі і аб’екты не пашкоджаныя. Адкуль яны гэта могуць ведаць, калі яны не кантралююць станцыю? Зараз ЧАЭС пад кантролем расейскіх войскаў, і я не ўпэўнены, што сярод іх ёсць спецыялісты, якія маглі б правяраць гэтыя паказчыкі», – кажа Андрэй Ажароўскі.
Хто адказны за бяспеку на ЧАЭС
Мы паспрабавалі патэлефанаваць на станцыю і ў дзяржаўнае ведамства Украіны, каб даведацца, адкуль у іх інфармацыя пра непашкоджаныя аб’екты. Аднак ні па адным нумары нам не адказалі.
Ідзем на сайт МАГАТЭ. Там знаходзім афіцыйную заяву адносна сітуацыі на ЧАЭС. У ёй гаворыцца пра тое, што ўкраінскі бок паведаміў пра адсутнасць падставаў для хвалявання. Мы патэлефанавалі ў МАГАТЭ з пытаннем, ці Украіна цяпер нясе адказнасць за бяспеку, калі ЧАЭС захапілі расейцы? Аднак адказу таксама не атрымалі.
З расейскага боку ніякіх заяваў адносна сітуацыі няма. Прэс-служба «Росатаму» маўчыць, хаця да іх у нас таксама ёсць пытанні.
«Адказнасць за бяспеку чарнобыльскай АЭС нясе той, хто кантралюе аб’ект. У нашым выпадку Расея. Украіна не можа зараз накіраваць туды сваіх прадстаўнікоў, інспектараў. І, наколькі я разумею, ніхто не ведае, хто пасля ўводу расейскіх войскаў займаецца падтрыманнем інфраструктуры ЧАЭС», – кажа Андрэй Ажароўскі.
Ёсць інфармацыя, што 25 лютага на станцыю не прыбыла новая змена персаналу. Лёс тых, хто знаходзіўся на станцыі падчас уварвання расейцаў, невядомы: экс-намеснік кіраўніка СБУ Віктар Ягун у каментары «Белсату» распавёў пра тое, што персанал станцыі знаходзіўся ў закладніках. Але гэтыя людзі не могуць працаваць суткамі, і калі не адбудзецца ратацыя, цяжка прагназаваць, чым гэта можа скончыцца.
«Ці ёсць з расейскімі войскамі спецыялісты, якія могуць узяць кіраванне станцыяй на сябе? Ці раіліся расейскія вайскоўцы пры планаванні аперацыі з экспертамі з «Росатаму», што і як трэба рабіць? Пытанні пакуль без адказаў», – адзначае эксперт.
Ёсць пэўныя правілы і метады вядзення баявых дзеянняў. Напрыклад, не абстрэльваць шпіталі, не забіваць мірнае насельніцтва і г.д. Тут жа мы, бадай, у другі раз у гісторыі чалавецтва сутыкнуліся з сітуацыяй, калі паўнамаштабныя ваенныя дзеянні вядуцца ў краіне з развітай ядравай інфраструктурай. У такой сітуацыі ўсе камандзіры ўзводаў мусяць дакладна ведаць, дзе знаходзяцца сховішчы радыеактыўных адходаў, атамныя станцыі, каб не справакаваць катастрофу. Аднак пакуль інфармацыя трывожная. Ёсць звесткі ад жыхаркі Южнаукраінску, гораду-спадарожніку Южнаўкраінскай атамнай станцыі, аб тым, што ў іх ваколіцах былі чутны выбухі і, магчыма, у гэтым раёне вядуцца баі. Узгадаем таксама Ровеньскую, Хмельніцкую, Запарожскую атамныя станцыі. Працоўныя атамныя станцыі яшчэ больш небяспечныя, чым закансерваваная чарнобыльская.
«Разбурэнне ядравых аб’ектаў небяспечна для ўсіх і нясе доўгатэрміновыя наступствы. Трэба ўважліва сачыць, што адбываецца вакол украінскіх атамных станцыяў. Вайна – гэта зло, якімі б мэтамі яна не апраўдвалася. Маральна вельмі цяжка – жыць у краіне-агрэсары. Я адчуваю сябе вінаватым перад усімі жыхарамі Украіны, тое, што адбываецца – жахліва», – падкрэсліў Андрэй Ажароўскі.
СП, belsat.eu
