21 сакавіка падчас вялікай нарады з сілавым блокам Аляксандр Лукашэнка выказаўся наконт падзеяў у Горадні, дзе спецназ КДБ застрэліў замежнага грамадзяніна. Неўзабаве некаторыя дэталі былі таксама раскрытыя ў сюжэце БТ. Аднак пытанняў пасля гэтага стала яшчэ больш.
Што кажуць улады
Лукашэнка заявіў, што «на днях у Горадні быў нейтралізаваны закінуты да нас замежны тэрарыст». «Спецслужбы спрацавалі бліскуча. Канфіскаваны цэлы арсенал зброі і ўзрыўчаткі, які прызначаўся для гучных тэрактаў у дачыненні грамадзянаў, службовых асобаў дзяржаўных органаў», – падкрэсліў ён.
Лукашэнкі таксама паўтарыў інфармацыю, якую адразу пасля здарэння распаўсюдзіў КДБ: «тэрарыст» аказаў супраціў з ужываннем баявых гранат і аўтаматычнай зброі, але ніхто з сілавікоў не пацярпеў. Ён дадаў, што планы «тэрарыста» былі задакументаваныя і загадаў «праінфармаваць грамадскасць аб выніках гэтай аперацыі і сарваных планах нашых ворагаў».
Аднак самае цікавае палягае ў тым, што Лукашэнка так і не патлумачыў, хто гэтыя «ворагі». Грамадзянства замежнага тэрарыста ён не назваў, на каго той працаваў – таксама.
Што не так з заявай Лукашэнкі
Нешматслоўнасць Лукашэнкі сама па сабе выглядае дзіўна. Калі паглядзець на тое, як асвятляецца нарада дзяржаўным агенцтвам БелТА, то можна зрабіць выснову, што спроба тэракту ў Горадні заняла ў прамове Лукашэнкі столькі ж месца, колькі тэмы тэлефонных махляроў, хатняга гвалту і нагляду за беспрацоўнымі. Складаецца ўражанне, што падзеі ў Горадні – гэта нейкая руцінная справа для Беларусі, хаця гэта відавочна не так.
Такія паводзіны ўладаў рэзка кантрастуюць з рэакцыяй на папярэднія «тэракты». Наконт дыверсіі супраць расейскага самалёта А-50У на аэрадроме у Мачулішчах Лукашэнка выдаў 7 сакавіка вялікую і вельмі эмацыйную прамову. Для параўнання: у справаздачы БелТА выступ пра Мачулішчы заняў больш за 13 тысяч знакаў, а аперацыя ў Горадні – менш за 1,8 тысячы.
Гаворачы пра Мачулішчы, Лукашэнка раскрыў шмат дэталяў аперацыі спецслужбаў і звестак пра затрыманага «тэрарыста». Грамадзянства затрыманага не хавалася, а адказнасць за дыверсію ён непасрэдна ўсклаў на СБУ і ЦРУ (потым прапагандысты дадалі да гэтага спісу польскія спецслужбы). Правілы дыпламатычнага этыкету Лукашэнку зусім не хвалявалі: ён некалькі разоў назваў Уладзіміра Зяленскага «гнідай», а Польшчу і Літву – брыдотай. Цяпер жа ўсё выглядала інакш.
БТ наводзіць туману
Загад Лукашэнкі «праінфармаваць грамадскасць» быў выкананы імгненна: на БТ выйшаў кароткі сюжэт пра аперацыю ў Горадні.
«У лютым КДБ атрымаў звесткі аб намерах збеглых экстрэмістаў пераправіць з Польшчы ў Беларусь аднаго са сваіх прыхільнікаў. У поле зроку КДБ трапляе чалавек з расейскім пашпартам: Ламакін Аляксей Мікалаевіч, 1981 года нараджэння. Пазней высветліцца, што дакументы – падробленыя», – сцвярджаецца ў сюжэце БТ.
Супрацоўнік КДБ у гэтым матэрыяле распавядае, што пры спробе затрымання падазраванага ў кватэры той адкрыў агонь з аўтамата Калашнікава і падарваў гранату. Падчас штурму падазраваны атрымаў раненні і памёр па дарозе ў шпіталь. У якасці патэнцыйных мішэняў «тэрарыста» называліся будынкі абласнога КДБ і МУС, мясцовыя сілавікі і чыноўнікі. У тайніку на трасе Горадня – Вострына сілавікі нібыта знайшлі 5 кг пластыду.
Насамрэч сюжэт БТ – гэта віртуозны прыклад таго, як падаць інфармацыю так, каб толькі ўсіх яшчэ больш заблытаць. Спачатку прапагандысты кажуць, што «тэрарыста» завуць Аляксей Ламакін, і ён меў расейскі пашпарт, а потым дадаецца, што дакументы былі несапраўднымі. Застаецца пытанне: дык ён усё-ткі сапраўды Ламакін і грамадзянін РФ ці ягонага імя і грамадзянства наогул не высветлілі?
Акрамя таго, БТ распавядае, што «тэрарыста» хацелі пераправіць з Польшчы ў Беларусь «збеглыя экстрэмісты». Дзіўная фармулёўка: атрымліваецца, што ўлады нібыта не сцвярджаюць, што ён сапраўды трапіў у Беларусь праз мяжу з Польшчай, а толькі кажуць, што гэта планавалася. Таксама незразумела, як у прынцыпе можна трапіць у Беларусь з аўтаматам Калашнікава, гранатамі і пяццю кілаграмамі выбухоўкі праз мяжу з Польшчай, якая ўзмоцнена ахоўваецца. Але нават калі ўявіць такую малапраўдападобную сітуацыю, што «тэрарыст» сапраўды трапіў у Беларусь праз мяжу з ЕЗ, то чаму Лукашэнка пра гэта не згадаў у сваёй прамове? Звычайна ён не ўпускае выпадку абвінаваціць у варожых дзеянняў улады Польшчы.
Чаму ўлады напускаюць туману вакол грамадзянства «тэрарыста»?
Нешматслоўнасць Лукашэнкі і маніпуляцыі з грамадзянствам падазраванага можна лагічна патлумачыць толькі ў адным выпадку: «тэрарыст» сапраўды грамадзянін РФ і трапіў у Беларусь ён праз расейскую мяжу, якая не ахоўваецца.
Зусім нядаўна, 9 сакавіка, Галоўнае ўпраўленне выведкі Мінабароны Украіны паведамляла, што неўзабаве Расея плануе зладзіць маштабныя правакацыі на мяжы. Дзеля гэтага ў Беларусь нібыта прыбылі некалькі групаў расейцаў, іх планы прадугледжваюць зруйнаванне аб’ектаў інфраструктуры і гібель мірнага насельніцтва. Расейскі праваабарончы праект Gulagu.net таксама паведамляў, што ў Беларусь накіраваныя найміты, якія мусяць зладзіць тэракты ад імя Украіны, каб стварыць casus belli.
На сённяшні дзень няма падставаў казаць, што інфармацыю ГУР і Gulagu.net нейкім чынам звязаная з падзеямі ў Горадні. Аднак калі «тэрарыст» сапраўды прыехаў з Расеі, то паводзіны ўладаў робяцца цалкам зразумелымі. Цяпер не лета 2020 года, калі Лукашэнка мог паставіць пад пагрозу стасункі з Крамлём і стварыць прапагандысцкае шоу з затрымання 33-х расейскіх наймітаў. Цяпер сварыцца з Расеяй яму нельга, бо ад падтрымання Масквы залежыць лёс рэжыму Лукашэнкі. Таму ён якраз зацікаўлены ў тым, каб «тэрарыст» ніяк з галоўным саюзнікам не быў звязаны – лепш усё спісаць на «збеглых экстрэмістаў».
Ці магла б гэта быць пастаноўка?
Не выключана. Некаторыя ўжо заўважылі ў фрагментах аператыўнай здымкі, якую выклала БТ, шмат падазроных дэталяў. Аднак калі ўявіць, што гэта пастаноўка, то ўзнікае пытанне: а навошта гэта трэба ўладам?
Пастаноўкі і правакацыі, якія потым спецслужбы абвяшчаюць тэрактамі, не рэдкасць для Беларусі, асабліва апошнімі гадамі. Але ўлады ў такіх выпадках ніколі не праўлялі ані дыпламатычнай далікатнасці, ані сціпласці ў асвятленні гэтых падзеяў. Калі ў красавіку 2021 года спецслужбы раскручвалі гісторыю аб спробе дзяржаўнага перавароту і замаху на Лукашэнку, то ён абрынуўся з абвінавачваннямі на адрас ЗША і асабіста Джо Байдэна. Калі ў чэрвені 2021 года стала вядома пра «справу АГСБ», то Лукашэнка публічна выставіў прэтэнзіі Нямеччыне і тагачаснай канцлерцы Ангеле Мэркель.
Сэнс такога кшталту пастановак якраз і палягае ў тым, каб выдумаць канкрэтны вобраз вонкавага ворага і раздзьмуць з гэтага скандал для стварэння атмасферы страху ў грамадстве. Калі ж у афіцыйных заявах ідзе гаворка пра нейкага незразумелага «замежнага грамадзяніна», то навошта гэта наогул рабіць?
Да таго ж кідаецца ў вочы, што прапагандысцкага суправаджэння гэтых падзеяў улады загадзя не падрыхтавалі. У першыя два дні ўсё абмежавалася кароткім прэс-рэлізам КДБ – ніякай арганізаванай адпрацоўкі тэмы ў дзяржаўных медыях не было. Дадатковая інфармацыя з’явілася толькі пасля публічнага загаду Лукашэнкі, і пакуль незразумела, ці стануць гэтыя падзеі нагодай для маштабнай прапагандысцкай кампаніі.
Глеб Нержын belsat.eu
