Генадзь Карпенка раптоўна памёр 26 гадоў таму, 6 красавіка 1999-га. Нечаканая смерць папулярнага палітыка з прэзідэнцкімі амбіцыямі выклікала пытанні і тады, і цяпер. Людміла Карпенка была вымушаная выехаць за мяжу пасля смерці мужа. Удаву палітыка схілялі да самагубства пасля таямнічай смерці мужа – галоўнага канкурэнта Аляксандра Лукашэнкі. Пра гэта яна апавяла ў інтэрв'ю Алесю Сілічу ў праграме «ПраСвет».
– Мне здаецца, што ў гэтай гісторыі з палітычнымі забойствамі 1999 года незаслужана забываюць вашага мужа – Генадзя Карпенку, аднаго з лідараў апазіцыі, які, не пакутуючы ні на якія сур'ёзныя хваробы, нечакана памёр у веку 49 гадоў 6 красавіка 1999-га. Ужо было шмат публікацыяў пра ягонае атручэнне, што ён фактычна стаўся першаю ахвяраю рэжыму Лукашэнкі.
– Ну, вядома, мне крыўдна, што яго неяк забываюць. Хоць я выдатна разумею: ужо вырасла цэлае пакаленне ў Беларусі, якое не ведае, хто такі Генадзь Карпенка, хто такі [экс-кіраўнік МУС] Юрый Захаранка, [не ведаюць] і ўсіх астатніх ахвяраў рэжыму тых гадоў. Напэўна, калі б тады была ўвага з боку нават Еўразвязу, то неяк звярнулі на гэта ўвагу. Можа быць, нейкія санкцыі былі б уведзеныя, хоць бы дамагліся таго, каб былі распачатыя крымінальныя справы. Гэтага не было зроблена, і таму ў рэжыму былі развязаныя рукі. Значыць, можна ісці далей і больш. Таму і пасля Генадзя пайшлі знікненні і далейшыя рэпрэсіі: і 2010 года, і 2020-га.
Мой муж сапраўды ні на што асабліва не пакутаваў, каб у 49 гадоў памерці, яшчэ зусім маладым мужчынам. Ён сапраўды быў рэальны праціўнік. Гэты быў лідар, якога падтрымлівалі як народ, так і іншыя партыі ў краіне. Натуральна, гэта пралічылі і органы рэжыму. Ведалі, хто на што здольны.
– Напярэдадні гэтага інтэрв'ю вы шмат казалі пра абставіны смерці, пра некаторыя дэталі. Назавіце, калі ласка, канкрэтныя прозвішчы. На ваш погляд, хто замешаны ў забойстве Генадзя Карпенкі?
– У мяне шмат «чаму» засталося. Я сама, бо расследаванняў аніякіх не было, хадзіла і распытвала людзей. Думаю, тут могуць быць жанчыны. У мяне шмат пытанняў як да Тамары Віннікавай, так і да Людмілы Асінскай. Яна лічылася журналісткаю, якая ў апошні дзень бачылася з ім і ў прысутнасці якой гэта ўсё здарылася. Нездарма яна паўтара года баялася са мною сустрэцца і казала даволі дзіўныя рэчы потым. Са мною пасля сустракаліся, вывозілі за межы Менску і казалі, што гэта яна. Хоць я гэтым размовам, вядома, не верыла.
Яна мяне схіляла нават да смерці. Яна неяк спытала ў мяне: «Вам сніцца ваш муж?» Я кажу: «Так, сніцца». Бачыце, [казала яна] значыць, ён сумуе па вас і вы павінны вызначыць – можа, вам лепш пайсці да яго таксама». Такія дзіўныя рэчы яна казала. То прыцягвала мяне да рэлігіі, то казала, што мае зносіны з духам майго мужа. Ён ёй [нібыта] казаў, каб я слухала яе, каб зрабілася сяброўкаю. Такія дзіўныя рэчы, што я пачала нават баяцца яе.
– Спадар Генадзь, калі не памыляюся, быў супраць ідэі Віктара Ганчара правесці альтэрнатыўныя выбары 1999 года, а хацеў, згодна з Канстытуцыяй, дачакацца выбараў 2001-га і пайсці на іх як адзіны кандыдат. Да таго часу ён бы набраў яшчэ больш папулярнасці. Улады яго таму баяліся і прыбралі. Ці згодныя вы з гэтым?
– Генадзь быў абраны ад партыі адзіным кандыдатам на гэтых альтэрнатыўных выбарах. Ён шмат думаў, разважаў, начамі не спаў, шмат раіўся, але ён разумеў, што, па-першае, гэтых выбараў не дадуць правесці нармальна, дэмакратычна. Па-другое, ён разумеў, што будуць страчаныя рэсурсы, сілы, і людзі пацярпяць праз гэта.
Калі не бярэ ўдзелу ў прэзідэнцкіх выбарах Лукашэнка, з кім змагацца? Паміж сабою? Хто тады браў удзел – [Міхаіл] Чыгір і [Зянон] Пазняк. Натуральна, ён адмовіўся. Я хачу яшчэ сказаць, што шмат хто, вядома, быў супраць, хоць ён адзіны, па-мойму, толькі Людміла Гразнова яго падтрымала. Я чытала публікацыю, што [Мечыслаў] Грыб нават напісаў, што Генадзь быў чалавекам, які думае, і што ўрэшце, хоць тады былі амаль усе супраць, але ён меў рацыю. Ён зразумеў сваю памылку, што Генадзь меў рацыю. Я сустракала пасля гэтага вельмі многіх людзей, нават тут, у Нямеччыне, якія пацярпелі ад гэтых выбараў. Шкада, што так здарылася.
– Ці захоўваеце вы сувязі з радзімай? Ці ёсць людзі, якія да гэтага часу вас падтрымліваюць, тэлефануюць? Якія ўспаміны пра радзіму да гэтага часу трымаеце ў сваім сэрцы?
– Я актыўна падтрымліваю сувязь з беларусамі. Мяне нават знаходзяць людзі праз нейкія сеткі. Нядаўна нават знайшліся мае дзве супрацоўніцы, пачалі мне пісаць, мы стасуемся. З некаторымі паплечнікамі Генадзя таксама падтрымліваю сувязь. Даведваюся, як жыве Беларусь, як пакутуе, у чым мае патрэбу. Мне шкада, што ў людзей гэты страх не знікае, калі ён быў у 1999 годзе, то цяпер, напэўна, яшчэ мацнейшы. Страх, што могуць прыйсці ў любы момант, асудзіць на такія тэрміны, 20–25 гадоў. У прынцыпе, ні за што. За тое, што людзі выказваюць сваё меркаванне... Немагчыма выказаць сваё меркаванне. Гэта засмучае. Цяпер людзі вельмі шмат выязджаюць, як маладыя, так і пажылыя – усе, хто мае нейкую, хоць маленькую магчымасць, усе з'язджаюць.
– Не магу не спытаць пра вашу сямʼю. Апошні раз мы бачыліся з вамі ў нямецкім Аахэне, гэта было даволі даўно. Як склаўся лёс вашых дзяцей і ўнукаў?
– Лёс маіх дзяцей мяне задавальняе, усё добра. Мае дзеці пацвердзілі свае дыпломы, уладкаваліся таксама добра. Дачка пацвердзіла свае банкаўскія дыпломы, працуе ў дзяржаўным банку. Сын таксама пацвердзіў і працуе цяпер айцішнікам у Інстытуце Гётэ. Старэйшая ўнучка ўжо тут скончыла юрыдычны ўніверсітэт. Яна ўжо дыпламаваны юрыст. Другая ўнучка вучыцца таксама ва ўніверсітэце на псіхолага. Унук вучыцца ў гімназіі.
Я лічу, што мой дом тут, таму што, як кажуць, дом там, дзе цябе чакаюць. Мяне чакаюць тут. У Беларусі мяне ніхто не чакае.
Адзінае, што сумна, што я не магу наведаць магілы сваіх родных, сваіх бацькоў, мужа. Я вельмі ўдзячная людзям, якія ходзяць на могілкі. Нядаўна нашы знаёмыя немцы былі ў Маладзечне і наведалі магілу мужа, даслалі фатаграфію: там стаяць кветкі і нават нейкі шалік на помніку. Мяне гэта вельмі радуе.
Цалкам інтэрв'ю з Людмілай Карпенкай глядзіце ў праграме «ПраСвет».
belsat.eu / ІР
