26 студзеня беларусаў чакаюць перавыбары Аляксандра Лукашэнкі на сёмы тэрмін прэзідэнцтва. Сумневаў у тым, што яму намалююць патрэбную лічбу, няма амаль што ні ў кога. Але інтрыгай застаецца, якой будзе гэтая лічба. І калі для дэмакратычных сілаў ды звычайных беларусаў яна асаблівага значэння не мае, то для працаўнікоў лукашэнкаўскага апарату гэта выглядае сапраўднай праблемай. Чаму мы так думаем? Давайце разбірацца.
Гульня ідзе не за дзясяткі, а за дзясятыя
Калі яшчэ толькі-толькі стартавала перадвыбарчая кампанія і ініцыятыўныя групы пачалі збіраць подпісы за прэтэндэнтаў на кандыдацтва, прапаганда ўжо пачала рыхтаваць насельніцтва да перамогі Аляксандра Лукашэнкі. І паступова ў медыйнай сферы з’яўляліся лічбы, на якія немагчыма было не звярнуць увагі.
Тон задало апытанне ад праўладнага аналітычнага агенцтва «EcooM», у якім выразна падкрэслівалася, што ў Беларусі Аляксандру Лукашэнку давяраюць 80,4 % жыхароў. Гэта амаль тая ж лічба, якую абвесцілі на выбарах 2020 года: тады, нагадаем, Лукашэнку намалявалі 80,1 %, што выклікала вялікае абурэнне беларусаў, якое вылілася ў маштабныя пратэсты. Такім чынам, прапаганда падкрэслівала: глядзіце, падтрыманне Аляксандра Лукашэнкі за чатыры гады як мінімум не ўпала.
Але сам Лукашэнка ішоў далей і казаў пра тое, што колькасць прыхільнікаў яго і ягонай улады за гэты час павялічылася. Так, на пачатку 2023 года Лукашэнка заяўляў, што ўжо адсоткаў дзевяноста ад тых, хто раней быў ягоным праціўнікам, цяпер бачаць выратаванне ў «рэжыме», які ўсталяваўся ў краіне. Такім чынам, ён быццам бы намякаў, што і лічба ягоных персанальных прыхільнікаў павінна была вырасці.
Праз год ужо без намёкаў, а з дакладнасцю да адзінак ён сцвярджаў, што «цяперашнюю ўладу падтрымліваюць больш за 87 % насельніцтва».
Вектар быў зразумелы, таму адразу пасля дакладу ад «ЕсооМ» прапагандыст Ігар Тур у сваім тэлеграм-канале зрабіў прагноз, што на гэтых выбарах Лукашэнку напішуць 90 %.
Але ў выніку для праўладнай вертыкалі выйшла своеасаблівая пастка: напісаць менш, чым у 2020 годзе, нельга, бо іначай выходзіць, падтрыманне Аляксандра Лукашэнкі за гэты час упала. А вось замахвацца на 90 % можа быць не з рукі, бо ў 2020-м за маляванне не зусім адэкватнай лічбы паплаціліся масавымі пратэстамі і моцным недаверам з боку насельніцтва. Дый тут узнікае яшчэ адзін далікатным момант: «старэйшы брат» Уладзімір Пуцін на выбарах 2024 года набраў 87,28 %, таму 90 % на гэтым фоне выглядаюць як мінімум нясціпла.
А ёсць жа яшчэ шэраг патэнцыйных кандыдатаў, сярод якіх цэлы дэпутат Алег Гайдукевіч, і яму як народнаму абранніку нельга не паставіць анічога. Ёсць яшчэ кіраўнікі дзвюх партыяў (першы сакратар ЦК Кампартыі Беларусі Сяргей Сыранкоў і старшыня Рэспубліканскай партыі працы і справядлівасці Аляксандр Хіжняк) і, нарэшце, Ганна Канапацкая, якой, не выключана, могуць адводзіць ролю «сістэмнай апазіцыі». То бок каб напісаць нешта гэтым кандыдатам, трэба нешта адабраць у Аляксандра Лукашэнкі.
Ці не ў гэтым прычына сыходу з дыстанцыі кіраўніцы галоўнага ўпраўлення ідэалагічнай працы ў справах моладзі Менгарвыканкаму Вольгі Чамаданавай і кіраўніка Рэспубліканскага савету Беларускага саюзу афіцэраў Віктара Бобрыкава? Бо пакінуць іх без аніякага падтрымання было нельга, роўна як нельга было намаляваць лічбу, што адкусвала б хоць нейкі кавалак ад пірага «элегантнай перамогі» Аляксандра Лукашэнкі.
Таталізатар «народнай любові»
Мы надумалі пагуляць у своеасаблівы таталізатар «народнай любові» і сабраць прагнозы экспертаў, якія сочаць за ўнутранымі падзеямі ў Беларусі, каб пасля паглядзець, хто з іх быў найбольш дакладным. Пагатоў такія прагнозы ўжо рабілі іншыя аналітыкі, таму нам цікава працягнуць гэты шэраг.
Напрыклад, вядоўцы праграмы ««Часики тикают»» агучылі свае прагнозы: паводле аналітыка Арцёма Шрайбмана, Аляксандр Лукашэнка «паспрабуе быць больш сціплым, чым Пуцін» і намалюе сабе 85 %; блізкім да гэтага было меркаванне журналісткі Яўгеніі Сугак: 84 % і «трошкі яшчэ». Трэці ўдзельнік праграмы, Рыгор Астапеня, таксама падкрэсліў, што «больш, чым Пуцін, набіраць не трэба», і выказаў здагадку, што Аляксандр Лукашэнка можа нават «згуляць кансерватыўна» – у 80 %.
Намеснік кіраўніцы Аб’яднанага пераходнага кабінету і кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення Павел Латушка, наадварот, лічыць, што Лукашэнка пастараецца перасягнуць Уладзіміра Пуціна і зробіць усё, «каб намаляваць сабе 88 %». У той жа час, на думку Латушкі, мэта іншых кандыдатаў, ініцыяваных самім жа Лукашэнкам, нават не ствараць бачнасць дэмакратыі, а адцягваць людзей ад галасавання супраць усіх. Бо менавіта так заклікаюць беларусаў галасаваць прадстаўнікі дэмакратычных сілаў.
Віталь Цыганкоў: лічба мае значэнне
Палітычны аглядальнік Віталь Цыганкоў падкрэсліў, што дыскусіі пра тое, колькі адсоткаў намаляваць Лукашэнку, у атачэнні беларускага кіраўніка ідуць перад кожнымі выбарамі, і 2020 год не быў выключэннем.
Гэтым разам, на думку Цыганкова, улады ўсім сваім выглядам паказваюць, што гэтая выніковая лічба для іх сапраўды мае значэнне, і перад прапагандай стаіць задача паказаць павелічэнне падтрымання.
На думку палітычнага аглядальніка, калідор, у якім Лукашэнку будуць маляваць перамогу, змяшчаецца паміж 80 і 90 %, хоць у імавернасць 90 % наш суразмоўца не вельмі верыць.
,,«Скажу, што ў Лукашэнкі будзе каля 83 %. Можа быць, гэтая лічба яму спадабаецца. Дастаткова верная сям’я Гайдукевіча атрымае другое месца, напрыклад, з 4–5 %, і Канапацкая нічым не будзе вылучацца сярод усіх астатніх – як у 2020-м яна 1,6 % зарабіла, што, дарэчы, цалкам магло адпавядаць ісціне, так і зараз яна можа атрымаць у раёне 2 % за свае заслугі, калі дойдзе да бюлетэняў», – адзначыў Віталь Цыганкоў.
Што датычыць Сыранкова і Хіжняка, то яны набяруць каля 1,5–2 %, і тое ў выпадку, калі застануцца ў бюлетэнях.
Паколькі дэмакратычныя сілы будуць заклікаць да галасавання супраць усіх, то, на думку Цыганкова, улады не змогуць ігнараваць гэтага фактару і скажуць, што «мы рэальна падлічылі, і вось апазіцыя прагаласавала супраць усіх, і іх аказалася ажно цэлых 3–4 % – больш, чым заўсёды».
Вадзім Мажэйка: стаўка на Канапацкую
Палітычны аналітык, каардынатар «Нашай візіі» Вадзім Мажэйка адзначыў, што мы цяпер бачым два публічна агучаныя падыходы ўладаў да таго, колькі Лукашэнка мусіць «зарабіць» галасоў на гэтых выбарах.
Адзін падыход – інстытуцыянальны, ён належыць той частцы рэжыму, якая была моцна ўладкаваная ў сістэму, ён жа быў адлюстраваны і ў «рэйтынгу» «EcooM»: згодна з ім Лукашэнка набярэ больш за 80 %. І другі падыход – агучаны прапагандыстамі, згодна з якім трэба рабіць рэйтынг большым за 90 %.
Сам аналітык прытрымліваецца думкі, што Лукашэнку намалююць умоўна каля 85 % і нават крыху ніжэй – ад 80 да 85 %. «Але гэта такі больш кансерватыўны прагноз», – падкрэслівае Мажэйка.
,,«Другі прагноз, я б сказаў, больш цікавы: намаляваць Лукашэнку трохі ніжэй нават за 2020 год, а Канапацкай намаляваць 12 % плюс. Карацей, больш, чым Ціханоўскай у 2020-м. Вось гэта быў бы, з пункту гледжання ўладаў, больш цікавы ход, калі б яны хацелі пагуляць у больш тонкую гульню на Захад», – сказаў Вадзім Мажэйка, адзначыўшы пры гэтым, што такі сцэнар малаімаверны.
Усім астатнім кандыдатам, абагуліў Вадзім Мажэйка, нічога сур’ёзнага не свеціць: блізу 3–5 %.
Аляксандр Фрыдман: любімага не аддаюць
Гісторык і палітычны аналітык Аляксандр Фрыдман лічыць, што ўлады вызначыліся з двума галоўнымі варыянтамі вынікаў гэтых выбараў: першы – Лукашэнка атрымлівае не меней за 87 %; другі – яму малююць больш за 90 %.
«Мінімальны паказнік у Лукашэнкі можа быць 87 % – гэта тое, што атрымаў Пуцін на мінулых выбарах, і мне падаецца, што яны [улады] зараз вырашаюць пытанне, браць гэтую лічбу ў 90 % ці не браць», – кажа Аляксандр Фрыдман.
Сваю пазіцыю гісторык растлумачыў тым, што выбары 2025 года будуць, хутчэй за ўсё, апошнімі для Аляксандра Лукашэнкі, своеасаблівым фіналам, а значыць, сваю кар’еру яму трэба будзе завяршаць з небывалым трыумфам. Акрамя таго, гэта трэба для таго, каб канчаткова падвесці рысу пад выбарамі 2020 года.
Аляксандр Фрыдман заўважыў, што ўся логіка сённяшняй кампаніі развіваецца ў тым рэчышчы, што беларусы нібыта мусяць быць удзячныя Аляксандру Лукашэнку за тое, што ён ідзе на выбары. І калі ў 2020 годзе Лукашэнка выходзіў з лозунгамі «Любімай не аддаюць», то ў гэтым годзе з любімай, якой не аддаюць, зрабілі любімага, якога не аддаюць.
Кандыдаты кшталту Сыранкова і Хіжняка, на думку Аляксандра Фрыдмана, могуць разлічваць на не больш за 1%, і тое ў выпадку, калі іх увогуле дапусцяць да выбараў.
Алегу Гайдукевічу могуць палепшыць вынікі ў параўнанні з 2015 годам, калі ён так даказваў сваю адданасць, і намаляваць ад 3 да 5%, і гэта пры ўмове, што будзе дапушчаная Ганна Канапацкая.
«Калі Канапацкая будзе, то ёй жа таксама трэба некалькі адсоткаў намаляваць: тады, напэўна, у Гайдукевіча можа быць 5 %, у Канапацкай – 3 або 2,5 %. Калі не будзе Канапацкай, то тады ў Гайдукевіча будзе якіх-небудзь 6 %», – паразважаў Аляксандр Фрыдман.
Наш суразмоўца падкрэсліў важны момант, звязаны з Ганнай Канапацкай: маўляў, акрамя пазіцыі, накіраванай супраць Святланы Ціханоўскай, Канапацкая перадае таксама антырасейскія настроі. Улады, магчыма, жадаюць прадэманстраваць, што такія настроі ў беларускім грамадстве ёсць, таму яе дапускаюць да выбараў, але вынік будзе вельмі дрэнны – 2 % максімум.
Невялікія перспектывы, на думку Аляксандра Фрыдмана, і ў пазіцыі «супраць усіх»: калі дэмакратычныя сілы будуць заклікаць беларусаў галасаваць менавіта так, то вынікі для гэтага пункту будуць мінімальныя.
Валер Карбалевіч: 80 % для бацькі нацыі
На думку палітычнага аглядальніка Валера Карбалевіча, у беларускіх умовах лічба, якую напішуць Лукашэнку на выбарах, сапраўды мае значэнне, бо яна паказвае тую мадэль, паводле якой развіваецца Беларусь.
Калі б Лукашэнку напісалі лічбу, крыху большую за 50 %, кажа суразмоўца, то гэта быў бы проста палітык, абраны на пяць гадоў, які мусіць выконваць свае абавязкі ў межах канстытуцыйных паўнамоцтваў.
,,«Але Лукашэнка не проста прэзідэнт, ён павінны быць бацькам нацыі. І гэты вобраз не можа грунтавацца на 50 %, ён павінны грунтавацца на падтрымцы абсалютнай большасці. Тады гэта бацька. Таму невыпадкова, што Лукашэнка ўвесь час набірае каля 80 %», – адзначыў Валер Карбалевіч.
І налета вынікі таксама не будуць ніжэйшымі за 80 %, уважае палітычны аналітык, а ўжо ці будуць яны вышэйшымі – залежыць ад фантазіі тых, хто будзе маляваць гэтыя адсоткі, ад іхнага пачуцця меры і ад таго, ці не будуць яны асцерагацца моцна пераплюнуць Пуціна, бо ў такім разе «будзе не вельмі зручна».
Кандыдату «супраць усіх», лічыць Валер Карбалевіч, не ўдасца набраць вялікага адсотка галасоў – і ў першую чаргу менавіта таму, што за яго будзе заклікаць галасаваць частка беларускіх дэмакратычных сілаў.
«Каб пасароміць усіх апанентаў, усю апазіцыю і сказаць: вы заклікалі, а вось якая рэальнасць. Адсотак «супраць усіх» – гэта адсотак вашай рэальнай падтрымкі ў краіне», – рэзюмаваў Валер Карбалевіч.
Раман Шавель belsat.eu
