Выпадак на нядаўнім чэмпіянаце свету па лёгкай атлетыцы ў Будапэшце прымусіў звярнуць больш пільную ўвагу на тое, хто як ставіцца да лозунгаў, што ўсхваляюць тую ці іншую краіну, народ, нацыянальнасць.
Пэўнае расейскае выданне аб’яднала ў адной інфармацыі «нацызм» і «нацыяналізм», рэагуючы на вельмі крамольны, з гледзішча расейцаў, выпадак на чэмпіянаце свету па лёгкай атлетыцы 2023 года ў Будапэшце. 27 жніўня 21-гадовая ўкраінская скакуха ў вышыню з Днепрапятроўску Яраслава Магучых даволі пераканаўча выгуляла сваю дысцыпліну і, маючы тытул бронзавай прызёркі Алімпіяды ў Токіа, упершыню стала чэмпіёнкаю планеты! А пасля заканчэння спаборніцтваў залатая медалістка падышла да трыбуны, дзе была ейная трэнерка Таццяна Сцяпанава, і пачула ад настаўніцы віншаванне ў выглядзе патрыятычнага лозунгу «Слава Украіне!», на што Яраслава, як мае быць, адказала: «Героям слава!»
Гэта чуў увесь свет, бо момант трапіў у тэлевізійную трансляцыю. Нікога гэта не закранула – акрамя, вядома, расейцаў. Яны былі вельмі абураныя, называючы прэцэдэнт правакацыйным. Прэзідэнт Федэрацыі спартовай барацьбы Расеі, алімпійскі чэмпіён Сеулу-1988 Міхаіл Маміяшвілі нарадзіўся амаль шэсцьдзесят гадоў таму ў Канатопе, што ў Сумскай вобласці Украіны. Сын грузіна і ўкраінкі – тым не менш, цяпер ува ўсіх сэнсах расеец, які не страціць магчымасці праклінаць Украіну. Маміяшвілі, які раней прапаноўваў ехаць на Алімпіяду ў Парыж на танках, параіў, на ягоную думку, вельмі слушныя і павучальныя рэчы маладой спартоўцы:
«Што датычыць спартовай пляцоўкі, то, кіруючыся статутамі і Алімпійскай хартыяй, такія рэчы не дапушчальныя. Яна можа зрабіць гэта, калі лічыць патрэбным, выступіўшы недзе ў сябе на плошчы, але выкарыстоўваць спартовую пляцоўку – не дапушчальна».
Таксама расейскія СМІ, карыстаючыся нагодаю, не саромеюцца ў гэтым кантэксце выстаўляць на сваіх старонках і выказванні пра веліч Сталіна. Ужо вельмі немалады, але ў гісторыі чатырохразовы алімпійскі чэмпіён па біятлоне выключна ў эстафетах (Гульні 1968–1980 гг.) Аляксандр Ціханаў у адказ на ўчынак Яраславы Магучых сказаў:
«У нас перамогаў – і ў СССР і ў Расеі – было ў 150 разоў болей, але мы ніколі не крычалі, што мы лепшыя за ўсіх. І што [Нестар] Махно – наш! [апусцім, што Яраслава і блізка пра такое не згадвала. – Аўт.]. Я не хачу агульна казаць пра ўвесь народ Украіны, але шмат хто там нацыяналісты… Калі Магучых так сказалі, то яна і будзе сябе так паводзіць. …яны ўжо дзяцей цягнуць на перадавую і не думаюць пра народ і пра Украіну. Ім трэба дзякаваць Іосіфу Вісарыёнавічу Сталіну за тое, што Заходняя Украіна не засталася ў Польшчы. Ці яны гісторыю не ведаюць? Я трэнаваўся на Заходняй Украіне, і яны заўсёды нас ненавідзелі. Мы агромністая дзяржава, і нам трэба думаць пра Расею. І не павінныя гэтага саромецца: ні ў спорце, ні ў чым», – красамоўна акрэсліў сваю пазіцыю Ціханаў.
Але якім чынам «Слава Украіне!» і «Героям слава!» маглі нашкодзіць алімпійскім ідэалам і канкрэтна чэмпіянату свету па лёгкай атлетыцы альбо абразіць іншых удзельнікаў спаборніцтваў, адказу няма. Зразумела, што аніякім. Таму не было і мізэрнай падставы для скандалу. Калі атлет, выгуляўшы дыстанцыю ці двубой, пакрывае сябе нацыянальным сцягам, то хіба гэта не крамола з гледзішча расейцаў? Праўда, да жоўта-блакітнага нават самыя зацятыя і адыёзныя расейскія звестуны пакуль не знайшлі як прычапіцца. Знайшлі ўлады Беларусі, як прычапіцца да бел-чырвона-белага, але пра гэта крыху ніжэй.
Былая канькабежка, але ўжо больш за дзесяць гадоў як дэпутатка Дзярждумы і адданая партыйка «Адзінай Расеі» Святлана Журава чамусьці вырашыла, што Яраслава выказала гэта не з павагі да радзімы, а ад страху за сябе ў першую чаргу: маўляў, ёй «моцна дасталася на радзіме пасля супольнага фота з расейскай лёгкаатлеткай Марыяй Ласіцкене», якое, між іншага, было групавым і зробленае яшчэ ў 2021 годзе. І таму яна са страху выкрыкнула гэта, каб не было праблемаў ва Украіне. Не адстаў і двухразовы алімпійскі чэмпіён па біятлоне ў эстафетах яшчэ савецкага перыяду Дзмітрый Васільеў, які абвінаваціў міжнародныя спартовыя арганізацыі ў падвойных стандартах і ў тым, што яны аніяк не рэагуюць на дзеянні ўкраінскіх атлетаў, якія рэпрэзентуюць сваю краіну. «Максімум – наківаюць пальчыкам дзеля выгляду, што ўсё зафіксавалі, бо ім трэба захаваць рэшткі свайго твару… Усе гэтыя парушэнні правоў, дыскрэдытацыі. І пры тым пафасна заяўляюць пра дэмакратыю», – склаў усё ў купу таварыш Васільеў.
Увогуле, вокліч «Слава Украіне!» – ужо народнае вітанне ўва Украіне, і бачанне тут адраджэння нацысцкіх традыцыяў стогадовай даўніны – плён выключна хворага ўяўлення. Лозунг заўсёды быў патрыятычны, а ўжо як выкарыстоўвалі яго асабліва гарачыя галовы тых, хто жыў у 20-х, 30-х гадах мінулага стагоддзя, – да сённяшніх украінскіх рэаліяў не мае абсалютна аніякага дачынення. І ў нацыянальна-вызвольным руху пачатку XX стагоддзя, і цяпер покліч «Слава Украіне! Героям слава» трэба ўспрымаць выключна як працяг барацьбы Украіны і ўкраінцаў за ўласную незалежнасць. У тым ліку і супраць ціску ўсяго пракамуністычнага, прасавецкага, а цяпер яшчэ і прарасейскага. Сам вокліч і адказ на яго – не заклік да чагосьці разбуральнага і знішчальнага. Практыка яго ўжывання пашырылася з часу Еўрамайдану, якому быў дадзены старт 21 лістапада 2013 года ў адказ на прыпыненне ўкраінскім урадам падрыхтоўкі да падпісання пагаднення аб асацыяцыі паміж Украінай і Еўразвязам.
Калі расейскія прапагандысты ўжываюць слова «нацысцкі», гэта абсалютна ганебная практыка. Бо ўва ўсіх савецкіх, расейскіх слоўніках (тлумачальны слоўнік Ожэгава, Вялікая савецкая энцыклапедыя і інш.) тэрмін «нацызм» тлумачыцца як выключна нямецкая таталітарная, экстрэмісцкая, скрайняя форма палітычнага этнічнага нацыяналізму і як ідэалогія нацыянал-сацыялістычнай нямецкай працоўнай партыі, якую ўзначальваў Адольф Гітлер і якая разам з заканчэннем Другой сусветнай вайны знікла разам з самым тэрмінам «нацызм». Нацысцкая Нямеччына спыніла існаванне ў 1945 годзе. Нацыянал-сацыялізм, які ставіў сабе за мэту стварэнне «расава чыстай» дзяржавы «арыйскай нацыі», не можа мець абсалютна аніякага дачынення да сённяшняй Украіны. Бо гэта выключна дзеянне на працягу азначанага часу і азначанай тэрыторыі. Іншымі словамі, вельмі лакальны гістарычны перыяд (1920–1945) для асобна ўзятай дзяржавы (Нямеччыны).
А вось беспадстаўна падаграваць тэму нацызму ў нашыя дні – вельмі правакацыйна, і гэта выкарыстоўваецца тым жа Крамлём дзеля ўласных мэтаў, каб надаць Украіне статус краіны, дзе нібыта адраджаецца фашызм, а неанацызм даўно пусціў карані. Часам выкарыстоўваюць і паняцце «нацыяналістычны». Таксама, зразумела, у негатыўным сэнсе. Пры гэтым у той жа расейскай Вікіпедыі напісана, што «нацыяналістычны» – абсалютна не шкодны тэрмін, бо «ёсць ідэалогіяй і кірункам палітыкі, грунтоўным прынцыпам якой ёсць тэзіс пра каштоўнасць нацыі як найвышэйшай формы грамадскага адзінства, яе першаснасці ў дзяржавастваральным працэсе».
Тут варта згадаць і нашую шматпакутную Беларусь, дзе сітуацыя іншая. Тут самыя беларусы (паводле нараджэння) забараняюць шанаваць уласную гісторыю. Так, Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі занесла лозунг «Жыве Беларусь» у спіс нацысцкай сімволікі і атрыбутыкі, заявіўшы, што гэта «калабарацыянісцкае вітанне і ёсць сімвалам 13-га Беларускага паліцэйскага батальёну пры СД і 30-й грэнадзёрскай (пяхотнай) дывізіі Вафэн-СС нароўні з нацысцкім партыйным вітаннем «Хайль Гітлер» і суправаджаецца падняццем правай рукі з выпрастанай далонню: покліч «Жыве Беларусь!» і адказ «Жыве!». Ведамства міністра Кубракова, за чыім подпісам надрукаванае гэтае паведамленне на Нацыянальным прававым партале, злучыла лозунг «Жыве Беларусь!» з нацыянал-сацыялістычнай працоўнай партыяй Нямеччыны. Поўны росквіт сюррэалізму! Бо толькі цяперашні аўтакратычны рэжым Беларусі здатны зразумець, якім чынам лозунг, якому нашмат больш за сто гадоў, раптам пасля выбараў стаў нацысцкім – разам з гістарычным бел-чырвона-белы сцягам. І, вядома, застанецца такім, пакуль яшчэ трымаецца лукашэнкаўская Беларусь.
Аляксандр Пуціла belsat.eu
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
