Rządom Alaksandra Łukaszenki niemal od samego początku towarzyszyła śmierć i ciągłe zniknięcia jego oponentów politycznych. Po przegranych wyborach prezydenckich w 2020 roku liczba ofiar wśród przeciwników dyktatury zaczęła rosnąć w zawrotnym tempie.

Kilkadziesiąt osób wzięło udział w akcji protestacyjnej w 7. rocznicę zaginięcia jednego z liderów białoruskiej opozycji, Juryja Zacharanki. Milicjant z kolei informuje protestujących, że demonstracja jest nielegalna i zakończy się aresztowaniem jej uczestników. Mińsk, Białoruś. 10 maja 2006 roku.

Zdj. Vasily Fedosenko / Reuters / Forum

Biełsat sporządził listę białoruskich polityków, aktywistów, dziennikarzy i zwykłych demonstrantów, którzy zostali zabici, zaginęli lub zmarli w podejrzanych okolicznościach od początku rządów Łukaszenki – od 1994 roku. Lista obejmuje również ofiary przemocy funkcjonariuszy po 2020 roku.

Zamordowani przed 2020 rokiem

Anatol Majsienia. Dziennikarz śledczy i politolog. Majsienia publicznie wypowiadał się negatywnie o planowanym referendum dotyczącym m.in. rozszerzenia uprawnień prezydenta i przywrócenia symboliki z czasów ZSRR. Zginął w wypadku samochodowym 12 listopada 1996 roku – 12 dni przed głosowaniem. Prowadzony przez niego samochód zderzył się z nadjeżdżającym z naprzeciwka pojazdem. Dziennikarz został poważnie ranny i zmarł w drodze do szpitala. Według oficjalnej wersji Majsienia zasnął za kierownicą.  Były minister spraw wewnętrznych Juryj Zacharanka uznał jego śmierć za morderstwo.

Anatol Majsienia.

Zdj. radabnr / Twitter

Alaksiej Filipczanka. Obrońca praw człowieka i prawnik z Nowopołocka. Po wyczerpaniu wszystkich legalnych sposobów pomocy zwykłym ludziom w konfrontacji z urzędnikami dokonał samospalenia przed budynkiem sądu 6 lipca 1998 roku. Zmarł 23 dni później.

Alaucina Woranawa, kobieta, która pomagała prawnikowi przed śmiercią, w jego pokoju szpitalnym.

Zdj. Віцебскі кур’ер / nashaniva.com

Hienadź Karpienka. Były mer Mołodeczna i wiceprzewodniczący Rady Najwyższej Białorusi. Zmarł na udar mózgu 6 kwietnia 1999 roku. W 1996 roku był jednym z inicjatorów impeachmentu Alaksandra Łukaszenki, a później stał się jednym z liderów opozycji i zamierzał wystartować w promowanych przez białoruską opozycję alternatywnych wyborach prezydenckich w 1999 roku. Krótko przed śmiercią mówił, że próbowano go otruć i że w 1996 roku ostrzelano jego samochód.

Hienadź Karpienka miał startować w alternatywnych wyborach w 1999 roku. Zmarł 6 kwietnia tegoż roku.

Zdj. ciwr.org

Arnold Piaczerski. Przewodniczący związku zawodowego „Sadrużnaść” (biał. Wspólnota) i zaufany współpracownik alternatywnego kandydata na prezydenta Michaiła Czihira. Był jednym z inicjatorów akcji protestacyjnej zaplanowanej na 1 maja, ale 24 kwietnia 1999 roku uległ wypadkowi. Oficjalna wersja jest taka, że kierowca pojazdu, którym jechał opozycjonista, zasnął, ale przy tym nie został ranny.

Mogiła Arnolda Piaczerskiego na Cmentarzu Kalwaryjskim w Mińsku.

Zdj. novychas.online

Juryj Zacharanka. Były minister spraw wewnętrznych i generał-major zdegradowany przez Łukaszenkę. Zaginął 7 maja 1999 roku. Był szefem Komitetu Bezpieczeństwa Zjednoczonej Opozycji od lutego 1998 roku. Według licznych relacji za porwaniem i późniejszym morderstwem stały tzw. szwadrony śmierci Łukaszenki.

Juryj Zacharanka był jednym z pierwszych przedstawicieli władzy, który wystąpił przeciwko rozrastającej się machinie tyranii Łukaszenki. Stał się jednak jej ofiarą. Zrzut ekranu: Pierwyj kanał

Biełsat przygotował film o „szwadronach śmierci” Łukaszenki, wyjaśniający ich genezę i historię działalności

Wiktar Hanczar i Anatol Krasouski. 16 września 1999 roku zaginął kolejny przeciwnik Łukaszenki wypowiadający się przeciwko referendum w 1996 roku – były przewodniczący białoruskiej Centralnej Komisji Wyborczej Wiktar Hanczar. W 1999 roku stał on na czele alternatywnego parlamentu i organizował pracę alternatywnej Centralnej Komisji Wyborczej. Wraz z nim zniknął również jego przyjaciel biznesmen Anatol Krasouski, który sponsorował ruch demokratyczny. Ich śmierć również przypisywana jest „szwadronom śmierci”.

„Nie zapomnimy, nie wybaczymy”. Ulotka, która trafiła do naszego czytelnika w rocznicę zaginięcia Hanczara i Krasouskiego.

Zdj. materiał od czytelnika Biełsatu

Dzmitryj Zawadski. Białoruski dziennikarz rosyjskiego państwowego kanału OTR i były osobisty kamerzysta Łukaszenki zaginął 7 lipca 2000 roku, gdy był w drodze na spotkanie ze swoim kolegą, dziennikarzem Pawłem Szeremetem. Według Szeremeta za porwaniem również stały służby bezpieczeństwa Łukaszenki. Według oficjalnej wersji porwania dokonali żołnierze antyterrorystycznego oddziału Ałmaz, których działalności przyglądał się dziennikarz.

Porwany dziennikarz Dzmitryj Zawadzki.

Zdj. belaruspartisan.org

Andrej Zajcau. Działacz ruchu oporu „Żubr” z Homla. Popełnił samobójstwo 20 grudnia 2001 roku z powodu nacisków i prób werbunku przez KGB. Służby usiłowały go zmusić go do zostania ich informatorem. Był bity i grożono mu postępowaniem karnym, w tym oskarżeniem jego przyjaciół i krewnych.

Nagrobek Andreja Zajcewa.

Wieranika Czarkasawa. Dziennikarka została zamordowana 20 października 2004 roku w swoim mieszkaniu. Zabójca zadał jej 46 ciosów nożem. Według śledztwa dziennikarskiego powodem mogły być informacje zebrane przez Czarkasawą na temat nielegalnego handlu bronią z Irakiem. A zawodowy zabójca po prostu upozorował morderstwo, którego motywem miał być „rabunek”.

Wieranika Czarkasawa specjalizowała się w dziennikarstwie śledczym i była autorką serii artykułów na temat nielegalnej sprzedaży broni przez władze białoruskie Saddamowi Husajnowi.

Zdj. novychas.online

Wasil Hrodnikau. Dziennikarz specjalizujący się w sprawach społecznych. Zmarł 17 października 2005 roku w wyniku „kontaktu z tępym przedmiotem”. Przed tym przeżył próbę zamachu. Powodem zabójstwa mogło być śledztwo w sprawie oszustw mieszkaniowych z udziałem funkcjonariuszy KGB i białoruskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Dziennikarze, którzy odwiedzili dom Hrodnikawa po morderstwie, zwrócili uwagę na liczne ślady krwi w różnych pomieszczeniach. Specjalny sprawozdawca ONZ ds. praw człowieka na Białorusi Adrian Severin wyraził wówczas „poważne zaniepokojenie”.

Zdj. chapter97.org

Jana Palakowa. Obrończyni praw człowieka i aktywistka z Salihorska. Została skazana na 2,5 roku „chemii” – prac na rzecz państwa połączonych z ograniczeniem wolności – za „pomówienie” dotyczące milicjanta. Była szeroko krytykowana i nękana w państwowej prasie. 7 marca 2009 roku popełniła samobójstwo.

Jana Palakowa była dobrze znaną prawniczką w kręgach społecznych i politycznych oraz wśród mieszkańców Salihorska. Przez prawie dziesięć lat broniła interesów ludzi.

Zdj. Program „Obiektyw” / Biełsat

Aleh Biabienin. Redaktor portalu Chartyja’97 (biał. Karta) i członek sztabu opozycyjnego kandydata na prezydenta Andreja Sannikawa. Znaleziono go powieszonego 3 września 2010 roku – trzy miesiące przed wyborami prezydenckimi. Koledzy z pracy i bliscy nie uwierzyli w jego samobójstwo. Przypominali o porwaniu dziennikarza i groźbach ze strony nieznanych osób w 1997 roku. Mówili, że w domu, w którym znaleziono ciało, widać było ślady walki.

Biabienin miał 36 lat, osierocił dwóch synów i żonę. Do śmierci doszło podczas najgorętszego okresu prezydenckiej kampanii wyborczej – do głosowania zostawały trzy miesiące.

Paweł Szeremet. Dziennikarz i osobisty wróg Łukaszenki. Został zabity 20 lipca 2016 roku w Kijowie. W samochodzie, którym jechał, eksplodowały materiały wybuchowe. W 2021 roku pojawiła się informacja, że szef KGB Białorusi Wadzim Zajcau wcześniej zlecił swoim podwładnym zabójstwo Szeremeta.

Zabity w 2015 roku tuż przed Kremlem rosyjski polityk opozycji Boris Niemcow i zmarły w wyniku zamachu w Kijowie w 2016 roku dziennikarz Paweł Szeremet.

Zdj. vesti.ru

Ofiary terroru od 2020 roku

Alaksandr Tarajkouski. Zabity 10 sierpnia 2020 roku około godziny 23:00 strzałem z broni w pobliżu stacji metra Puszkinskaja w Mińsku, gdy szedł w kierunku grupy funkcjonariuszy z rękami w górze. Początkowo oficjalna wersja głosiła, że próbował rzucić materiały wybuchowe, ale służby przyznały, że był nieuzbrojony. Jego morderstwo zostało nagrane przez dziennikarzy Associated Press pracujących w Mińsku (UWAGA: drastyczne wideo).

Alaksandr Tarajkouski był pierwszą ofiarą protestów powyborczych na Białorusi w 2020 roku.

Zdj. archiwum rodzinne

Alaksandr Wichor. Druga ofiara milicyjnej przemocy. Zatrzymany w Homlu 9 sierpnia 2020 roku. Trzy dni później został przewieziony z aresztu śledczego do poradni psychoneurologicznej, gdzie odmówiono mu przyjęcia, a następnie w stanie śmierci klinicznej i z obrzękiem mózgu przewieziono do poradni gruźliczej. Reanimacja na tym etapie nie przyniosła efektu.

Pogrzeb Alaksandra Wichora. 25-letni chłopak został przypadkowo zatrzymany 9 sierpnia, gdy szedł na randkę. Chorował na serce i stracił przytomność w milicyjnej więźniarce.

Zdj. Biełsat

Hienadź Szutau. Został postrzelony w głowę 11 sierpnia 2020 roku w Brześciu przez kapitana sił specjalnych Ramana Hauryława, ubranego po cywilnemu. Mężczyzna zmarł 19 sierpnia. Zabójca został uznany za ofiarę, a świadek zabójstwa, Alaksandr Karziukau, został skazany na 10 lat więzienia.

Według białoruskiego Komitetu Śledczego Hienadź Szutau został „przypadkowo postrzelony w głowę podczas napaści nieznanych sprawców na funkcjonariuszy milicji”.

Kanstancin Szyszmakou. Dyrektor muzeum w Wołkowysku. Zaginął 15 sierpnia 2020 roku w drodze z pracy do domu. Był członkiem komisji wyborczej i odmówił wrzucenia do urny fałszywych kart do głosowania, a także podpisania protokołu końcowego wyborów. 18 sierpnia mężczyzna został znaleziony powieszony w lesie. Na ciele Szyszmakowa widoczne były krwiaki i zadrapania.

Kanstancina Szyszmakowa znaleziono powieszonego w lesie.

Zdj. nashaniva.com

Mikita Kryucou. Kibic piłkarski. Był uczestnikiem protestów powyborczych w Mołodecznie. Zniknął w drodze do pracy 12 sierpnia 2020 roku, a 22 sierpnia został znaleziony powieszony w Mińsku.

Mikitę Kryucowa pochowano jak bohatera. Okrytą flagą narodową trumnę przeniesiono ulicami Mołodeczna. W kondukcie pogrzebowym szły setki osób. Mołodeczno, Białoruś, 25 sierpnia 2020 roku.

Zdj. Alaksandr Wasiukowicz / Biełsat

Alaksandr Budnicki. Zniknął 11 sierpnia 2020 roku w Mińsku. Informacja o śmierci pojawiła się 31 sierpnia. Jego ciało znaleziono w parku w pobliżu domu towarowego Ryga, gdzie doszło do starć między protestującymi a funkcjonariuszami. Oficjalna data śmierci – 12 sierpnia.

Według oficjalnej wersji mężczyzna „zatruł się spirytusem etylowym” 12 sierpnia.

Zdj.

Hienadź Kisel. Pracownik zakładów azotowych Biełaruśkalij. Został zabity 12 sierpnia 2020 roku przez ochroniarza salihorskiego KGB Leanida Sztajdę ciosem nożyc ogrodowych w szyję. Powód – Kisel krytykował politykę reżimu Łukaszenki w mediach społecznościowych.

Hienadzia Kisela próbowali ratować atakujący, przypadkowi przechodnie i ratownicy medyczni, ale wkrótce zmarł na oddziale intensywnej terapii.

Zdj. nashaniva.com

Arciom Parukau. Uczestnik protestów. Zginął w nocy 16 sierpnia 2020 roku pod kołami samochodu na Partyzanckim Prospekcie w Mińsku. Według nieoficjalnej wersji został potrącony przez samochód, próbując przed kimś uciec.

Krewni nie wiedzą, czy Arciom Parukau rzeczywiście brał udział w masowych akcjach tego dnia. Nie wierzą jednak w wersję śmierci chłopca przedstawioną przez milicję.

Zdj. media społecznościowe

Stanisłau Czur. Pracownik Mińskich Zakładów Elektrotechnicznych. Był aktywnym uczestnikiem protestów w sierpniu roku wyborczego. 19 sierpnia 2020 roku znaleziono go powieszonego na terenie zakładu. Samobójstwo popełnił najprawdopodobniej w wyniku konfliktu z kierownictwem.

Mężczyzna zostawił żonę i małoletniego syna.

Zdj. kropkaorg / Facebook

Siarhiej Radczenia. 18 września 2020 roku mieszkaniec Smolewicz oblał się łatwopalną cieczą i podpalił przy wejściu do budynku siedziby milicji. Zmarł 25 września.

Kadr z kamery monitoringu z płonącym mężczyzną.

Dzianis Kuzniacou. Zmarł po doznaniu licznych obrażeń ciała i otwartego urazu głowy w areszcie przy ulicy Akreścina w Mińsku. Został hospitalizowany 29 września 2020 roku. Oficjalnie spadł z pryczy, ale sam przed śmiercią zdążył zgłosić, że został pobity przez personel aresztu.

U 41-latka wykryto złamania kości czaszki, liczne krwiaki, otwarty uraz czaszkowo-mózgowy o umiarkowanym nasileniu, złamania żeber, złamania kości biodrowej prawej i inne urazy. Mężczyzna zmarł nie odzyskując przytomności.

Zdj. nashaniva.com

Raman Bandarenka. 11 listopada 2020 roku został pobity przez funkcjonariuszy, którzy przecięli biało-czerwono-białe wstążki na podwórku jednego z domów przy tzw. Placu Zmian. Bandarenka został przewieziony do szpitala z obrzękiem mózgu, zamkniętym urazem czaszkowo-mózgowym i licznymi krwiakami. 12 listopada, pomimo operacji, zmarł. Cztery dni później milicja zatrzymała dziennikarki Biełsatu relacjonujące pacyfikację akcji upamiętniającej Bandarenkę.

W pierwszą rocznicę śmierci Ramana Bandarenki Białorusini mieszkający w Warszawie przynieśli znicze i kwiaty pod Ambasadę Białorusi. Warszawa, Polska. 12 listopada 2021 roku.

Zdj. Biełsat

Siarhiej Szczacinka. 57-letni mieszkaniec Osipowicz został zatrzymany podczas protestu 12 listopada 2020 roku. Miał odbyć karę 10 dni aresztu za rzekome wykroczenie. W areszcie mężczyzna zaraził się koronawirusem i zmarł na tę chorobę 11 grudnia.

Żona denata opowiedziała dziennikarzom, że wraz z mężem zostali zatrzymani 12 listopada: ona w pracy, a on w domu. Poprzedniej nocy zrobili sobie zdjęcie w pobliskim parku. Siarhiej Szczacinka (na dole) został zidentyfikowany po jaskrawej kurtce dzięki nagraniu z monitoringu z sąsiedniej restauracji.

Zdj. sol1958 / VK

Witold Aszurak. Działacz społeczny z Grodzieńszczyzny i aktywny protestujący. Został skazany na pięć lat więzienia w styczniu 2021 roku. 21 maja 2021 roku zmarł w kolonii karnej w Szkłowie. Krewni otrzymali ciało z zabandażowaną głową od czubka głowy do nosa.

Początkowo rodzinie powiedziano, że Witold Asurak zmarł w wyniku zatrzymania akcji serca, choć nigdy nie miał problemów z sercem. Kolaż: Biełsat

Dzmitryj Stachouski. 17-letni chłopak figurował w sprawie karnej za udział w protestach w sierpniu 2020 roku. 25 maja 2021 roku po przesłuchaniu skoczył z 16 piętra. Za swoją śmierć obwinił wcześniej Komitet Śledczy.

Według Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” Dzmitryj był sierotą i mieszkał w internacie.

Zdj. Дима Меркулов / VK

Alena Amelina. We wrześniu 2021 roku odbywała karę w nieludzkich warunkach w areszcie przy ul. Akreścina w Mińsku, gdzie zachorowała na koronawirusa. Z aresztu trafiła do szpitala pod respirator, ale nie udało się jej uratować. Karę odbywała za udostępnienie „ekstremistycznego” wpisu w portalu społecznościowym.

Nazwisko nie zostało ujawnione. Pochodzący z Mińska mężczyzna został zatrzymany na początku września 2021 roku za wywieszenie biało-czerwono-białej flagi narodowej na balkonie. Został umieszczony w areszcie przy ul. Akreścina, skąd został wysłany do szpitala. Zmarł po dziewięciu dniach.

Andrej Zelcar. Informatyk został zabity przez funkcjonariuszy KGB we własnym mieszkaniu 28 września 2021 roku podczas „sprawdzania” adresów osób rzekomo zaangażowanych w działalność terrorystyczną. Broniąc się, zabił jednego z napastników – Dzmitryja Fiedasiuka.

Gdy funkcjonariusze wyważyli drzwi do jego mieszkania, Andrej Zelcar otworzył ogień ze strzelby myśliwskiej. Śmiertelnie ranił agenta KGB, a sam został zastrzelony na miejscu.

Zdj. andrewzeltser / Instagram

Paweł Sibilou. Kierowca autobusu został ranny granatem 10 sierpnia 2020 roku w pobliżu stacji metra Puszkinskaja w Mińsku. Po tych wydarzeniach Paweł już nie odzyskał zdrowia. Zdiagnozowano u niego także raka. Zmarł 10 października 2021 roku w wieku 49 lat. Zostawił troje dzieci.

W drugą noc powyborczych protestów kierowana przez mężczyznę maszyna znalazła się niedaleko stacji metra Puszkinskaja. Autobus zasłonił demonstrantów przed milicją, która otworzyła chaotyczny ogień, używając gumowych kul i granatów hukowych. Jeden z granatów wpadł do szoferki autobusu, raniąc kierowcę w plecy. Pawła Sibilowa uratowali wtedy demonstranci.

Zdj. nashaniva.com

Dzmitryj Uschopau. Został zatrzymany 31 grudnia 2021 roku w Reczycy przez dwóch milicjantów. Niedługo później został wyniesiony z komisariatu w stanie śmierci klinicznej. 1 stycznia 2022 roku Uschopau zmarł. Po jego śmierci organy ścigania zaczęły zatrzymywać jego bliskich, z których części udało się uciec z Białorusi.

Dzmitryj Uschopau został zatrzymany na przystanku komunikacji miejskiej w nocy 31 grudnia 2021 roku. Jechał do matki, aby świętować Nowy Rok.

Zdj. palesse.press

Dzmitryj Dudojć. Mieszkaniec Smorgoni został skazany na dwa lata „chemii” za komentarz na temat szefa jednego z komisariatów milicji. Odbywał karę w mohylewskim zakładzie karnym typu otwartego nr 43. 5 stycznia 2022 roku skoczył z wiaduktu, gdy wracał z przychodni bez nadzoru strażników.

Mężyczyznę oskarżono o znieważenie w Internecie przedstawiciela władzy związane z pełnionymi przez pokrzywdzonego obowiązkami służbowymi.

Zdj. viasna96 / Telegram

Maksim L. (nazwisko utajnione). 30 kwietnia 2023 roku 24-letni mieszkaniec Wołkowyska wyskoczył z kajdankami na rękach z okna na czwartym piętrze komisariatu milicji w Wołkowysku. Został zatrzymany podczas protestów 9 sierpnia 2020 roku.

Mikałaj Klimowicz. Aktywista i bloger z Pińska. Został skazany w lutym 2023 roku za karykaturę Łukaszenki. Otrzymał karę roku pozbawienia wolności, pomimo ciężkiej choroby serca i niepełnosprawności. 7 maja 2023 roku pojawiła się informacja o jego śmierci.

Mikałaj Klimowicz był znanym aktywistą i blogerem w Pińsku. Po zatrzymaniu w grudniu 2022 roku powiedział dziennikarzom, że powodem prześladowań była jego „bardzo twarda” proukraińska i antywojenna postawa.

Zdj. spring96.org

Nazwisko nie zostało ujawnione. 8 lipca 2023 roku więzień kolonii w Bobrujsku, który odbywał wyrok za handel narkotykami, rzucił się głową w dół z najwyższego piętra jednego z budynków. Przyczyną samobójstwa mógł być długi wyrok, który został zasądzony zmarłemu (10 lat), a także „specjalny” stosunek administracji więziennej do skazanych za narkotyki.

Aleś Puszkin. Artysta i aktywista, który wielokrotnie krytykował Łukaszenkę w swoich pracach. Zatrzymano go 26 marca 2021 roku. Za portret antysowieckiego działacza podziemia Jauhiena Żychara został skazany na pięć lat kolonii karnej. W nocy 11 lipca 2023 roku zmarł na oddziale intensywnej terapii w Grodnie, dokąd został przewieziony dzień wcześniej z więzienia.

Aleś Puszkin, białoruski malarz, konserwator zabytków, krytyk i więzień polityczny reżimu Alaksandra Łukaszenki.

Andrej Makarewicz. Zmarł na początku lata w cieszącym się złą sławą areszcie przy ul. Akreścina w Mińsku. Oficjalna przyczyna śmierci nie jest znana, jednak według źródeł, tragedia była spowodowana warunkami przetrzymywania i specyfiką opieki medycznej.

Makar Mysz, ksz, lp/ belsat.eu