Białoruski obrońca praw człowieka Aleś Bialacki, rosyjski Memoriał i ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskich laureatami Pokojowej Nagrody Nobla
Norweski Komitet Noblowski przyznał Pokojową Nagrodę Nobla białoruskiemu obrońcy praw człowieka i więźniowi politycznemu Alesiowi Bialackiemu, rosyjskiej organizacji praw człowieka Memoriał oraz ukraińskiej organizacji praw człowieka Centrum Wolności Obywatelskiej.
Tegoroczni laureaci „są przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego w swoich ojczyznach. Przez wiele lat wspierali prawo do krytyki władzy i ochronę fundamentalnych praw obywateli” – przekazał Komitet w uzasadnieniu swojego wyboru.
– Podjęli niezwykły wysiłek, aby udokumentować zbrodnie wojenne, przypadki łamania praw człowieka i nadużyć władzy. Wspólnie ukazują znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla pokoju i demokracji – czytamy w oświadczeniu Komitetu.
Aleś Bialacki był współzałożycielem pierwszej organizacji praw człowieka „Martyrolog Białorusi”. W 1996 roku założył Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna”. W 2007-2016 pełnił stanowisko wiceprzewodniczącącego Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka (FIDH). Był pięciokrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla.
Bialacki jest więźniem politycznym z długim stażem. Po raz pierwszy został skazany w 2011 roku. Usłyszał wtedy wyrok 4,5 roku pozbawienia wolności w kolonii karnej o zaostrzonym rygorze z konfiskatą mienia. Karę odbywał w Żodzinie i Bobrujsku. Zwolniono go w czerwcu 2014 roku na mocy amnestii.
Po raz ostatni został zatrzymany 14 lipca 2021 roku na fali masowych represji po powyborczych protestach. Nadal czeka na proces.
Międzynarodowe Stowarzyszenie Historyczno-Oświatowe, Dobroczynne i Obrony Praw Człowieka „Memoriał” jest rosyjskim stowarzyszeniem, założonym m.in. przez laureata Pokojowej Nagrody Nobla Andrieja Sacharowa, w 1989 roku, a więc jeszcze w czasie istnienia ZSRR.
Od czasu upadku Związku Radzieckiego Memoriał stał się największą organizacją praw człowieka w Federacji Rosyjskiej i pozostaje najbardziej autorytatywnym źródłem informacji o rosyjskich więźniach politycznych.
Memoriał zajmuje się badaniami historycznymi i propagowaniem wiedzy o ofiarach represji radzieckich, w tym też w okresie rządów Józefa Stalina, a także ochroną praw człowieka w krajach byłego ZSRR. W 2021 roku władze na Kremlu zaczęły prześladować Memoriał, doprowadzając do jego oficjalnej likwidacji.
Teraz organizacja, jak twierdzi Komitet Noblowski, skupia się na zwalczaniu militaryzmu oraz promowaniu praw człowieka i praworządności.
Centrum Wolności Obywatelskich jest ukraińską organizacją pozarządową założoną w 2007 roku. Jej siedziba mieści się w Kijowie. Misją organizacji jest promowanie wartości praw człowieka, demokracji i solidarności na Ukrainie i w regionie OBWE.
Po wybuchu wojny na pełną skalę Centrum Wolności Obywatelskich jest zaangażowane w identyfikację i dokumentowanie rosyjskich zbrodni wojennych popełnianych na ukraińskiej ludności cywilnej.
W 2021 roku Pokojową Nagrodę Nobla otrzymali Dmitrij Muratow, redaktor naczelny zlikwidowanej przez Kreml po rozpoczęciu wojny z Ukrainą Nowej Gazety, oraz Maria Ressa, filipińska dziennikarka, która kieruje opozycyjną stroną internetową Rapple. Nagrodzono ich „za wysiłki na rzecz zachowania wolności słowa, która jest warunkiem wstępnym demokracji i pokoju”.
Część pieniężną nagrody Muratow przekazał organizacjom charytatywnym. W czerwcu 2022 roku redaktor naczelny Nowej Gazety sprzedał na aukcji swój Medal Nobla za 103,5 mln dolarów. Dochód ze sprzedaży został przeznaczony na wsparcie misji humanitarnej UNICEF-u, polegającej na pomocy dzieciom uchodźcom z Ukrainy i ich rodzinom.
lp/ belsat.eu wg PAP, Meduza, inf. wł.
