МАЗ і МТЗ далучыліся да пратэстаў: аўтамабільны завод пакуль абмежаваўся мітынгам, а частка цэхаў трактарнага распачала страйк ужо цяпер. Belsat.eu распавядае, як пратэставалі буйныя прадпрыемства ў Менску і як рабочыя МТЗ зладзілі шэсце да Дому ўраду.
«Тут таксама людзі»
Сустрэча рабочых МАЗа з кіраўніцтвам заводу пачалася ў 12:00 і цягнулася некалькі гадзінаў. На сходзе, які адбываўся ва ўнутраным дворыку завода, прысутнічала не менш за тысячу чалавек. Людзі абураліся гвалтам сілавікоў, лаялі Лукашэнку і патрабавалі ягонай адстаўкі. СМІ на сход не пусцілі, хаця працоўныя гэтага дамагаліся.
«Дырэктар сказаў, што мы не хочам пускаць СМІ, бо не хочам выносіць сварак з хаты. Але мы хочам паказаць, тут таксама ёсць людзі і яны працуюць, і яны забяспечваюць дзяржаву», – тлумачыў адзін з іх.
Дыялог ішоў складаны. Гендырэктар Валерый Іванковіч старанна пераконваў людзей, што ён «за народ» і што варта захаваць вытворчасць, бо канкурэнты могуць гэтым скарыстацца. Але яго раз за разам перабівалі пратэстоўцы свістам і крыкамі «Ганьба». Часам натоўп пачынаў скандаваць «Жыве Беларусь».
Эмоцыяў сходу дадаў выступ працаўніцы заводу, якая была затрыманая падчас пратэстаў. Яна падрабязна распавядала пра здзекі і катаванні сілавікоў на Акрэсціна.
«Збівалі мужчын, збівалі дзяўчат… У камеры было 80 чалавек…Яны ж проста здзекаваюцца над людзьмі, а мы ім плацім заробак са сваіх падаткаў». – казала яна і яе словы сустракаў гул абурэння.
Іванковіч, у сваю чаргу, заклікаў працоўных абмяркоўваць сітуацыю без эмоцыяў і спрабаваў нагадаць МАЗаўцам, якія ільготы і беспрацэнтныя пазыкі атрымлівае завод па загаду Лукашэнкі.
– Вы так кажаце, быццам бы прэзідэнт свае асабістыя грошы нам дае…
– Не, грошы бюджэтныя. Але ён падпісвае ўказ.
– Ну дык будзе іншы прэзідэнт і ён таксама падпіша…
Ад адказу на пытанне, ці лічыць ён, што выбары былі сфальсіфікаваныя, гендырэктар ухіляўся: маўляў, не існуе «няма чорнага і белага» і наагул усё ў жыцці складана. Натоўп рэагаваў абурэннем. Сівы рабочы, узяўшы мікрафон, заявіў, што Лукашэнка – хворы чалавек і ўяўляе небяспеку для грамадства.
Аднак 14 жніўня забастоўку МАЗ усё ж не распачаў. Гендырэктар паабяцаў рабочым нікога не звальняць і перадаць усе іх патрабаванні ўладам. Пратэстоўцы ў сваю чаргу ўсё ж пагадзіліся пачакаць да панядзелка. З прахадной МАЗ рабочыя выходзілі злымі, але ўпэўненымі ў сябе.
– Калі вашыя ўмовы не выканаюць, будзеце ад панядзелка баставаць?
– Будзем, – адназначна адказвалі людзі, не спыняючы ходу.
«Размова не склалася»
Некаторыя суразмоўцы belsat.eu з МАЗу выказвалі меркаванне, што рабочыя вырашылі пачакаць да панядзелку выключна пад уплывам генеральнага дырэктара Валерыя Іванковіча – кажуць, на заводзе ён усё ж мае аўтарытэт. А вось на МТЗ такога аўтарытэтнага кіраўніка не знайшлося. Не дапамог нават прэм’ер-міністр Раман Галоўчанка, які прыехаў гутарыць з рабочымі.
Сустрэча прэм’ера з рабочымі мусіла распачацца ў 15:30. Бліжэй да гэтага часу каля прахадной заводу пачалі прыходзіць жанчыны – усяго сабралася каля 70 чалавек «Мы не сваякі рабочых, не. Мы проста хочам падтрымаць іх. Мы – за забастоўку», – тлумачылі яны журналістам. Жанчыны і дзяўчаты стварылі двайны ланцуг: усіх, хто выходзіў з прахадной на вуліцу, яны сустракалі крыкамі «Дзякуй» і дарылі кветкі. Але хутка калідор салідарнасці страціў усялякі сэнс: на пляцоўку перад прахадной заводу вывалілі больш за тысячу працаўнікоў МТЗ.
«Размова з Галоўчанкам не склалася, – канстатаваў малады хлопец, – Нашай умовай быў допуск журналістаў на перамовы. Той адмовіўся. Таму мы выйшлі на вуліцу. Калі хоча размаўляць з намі – няхай ідзе сюды».
Рабочыя пачалі скандаваць: «Жыве Беларусь» і патрабаваць, каб да іх на прахадную выйшаў прэм’ер. Прэс-сакратарка МТЗ тым часам выйшла да журналістаў і распавяла, што шэраг цэхаў спынілі вытворчасць «праз несанкцыянаваны мітынг працаўнікоў». Афіцыйнае прызнанне забастоўкі не пакідала сумневаў: Галоўчанка ўжо не разлічвае дамовіцца з рабочымі і не збіраецца да іх выходзіць.
Адзін з лідараў стачачнага камітэту тым часам агучыў на пляцоўцы перад прахадной патрабаванні забастоўшчыкаў:
«Першае і самае важнае: адстаўка дзейнага прэзідэнта. Згодны?» Пратэстоўцы выказалі сваю згоду бурнымі крыкамі і авацыямі. «Другое: правядзення новых сумленных прэзідэнцкіх выбараў…», – працягнуў зачытваць ён. Лідара стачкаму хтосьці з натоўпу дапоўніў: «Выбары без Лукашэнкі!»
Агулам у забастоўшчыкаў не было ніводнага эканамічнага патрабавання – выключна палітычныя. Людзі патрабавалі зняцця абвінавачванняў з усіх палітвязняў і спынення ўсялякага палітычнага пераследу, вывад вайскоўцаў з гораду, забеспячэнне свабоды СМІ і інтэрнэту.
«І Ціханоўскую патрабуем вярнуць – яна наш прэзідэнт, мы за яе галасавалі», – дадаў спікер забастоўшчыкаў пад бурныя авацыі. Пасля гэтага ўвесь натоўп пачаў скандаваць «Сыходзь».
МТЗ ідзе
Нарэшце забастоўшчыкі вырашылі прайсціся шэсцем па гораду, «каб іх людзі ўбачылі». Ісці вырашылі да Дому ўраду.
«Калі ўрад да нас не прыйшоў, тады мы да яго прыйдзем», – сказаў адзін з рабочых.
Дэманстрацыя рабочых мала адрознівалася ад звычайнага пратэстнага шэсця ў Беларусі – хіба што бел-чырвона-белых сцягоў у іх фактычна не было (аднак некалькі хлопцаў намалявалі сцяг проста на лісце паперы і ішлі з ім). Затое лозунгі былі традыцыйныя: «Жыве Беларусь», «Верым. Можам. Пераможам», «Сыходзь». Часам рабочыя дадавалі да гэтага скандаванне «МТЗ».
Многія працаўнікі заводу старэйшага ўзросту прызнаваліся: праз адключаны інтэрнэт яны амаль нічога не ведалі пра тыя жахі, якія адбываліся на вуліцах беларускіх гарадоў 9-10 жніўня. Але калі інтэрнэт запрацаваў, рабочыя былі шакаваныя лютасцю сілавікоў. Амаль адразу яны арганізавалі стачкам з больш чым 20 чалавек. Аднак апошняй кропляй для рабочых стала заява Аляксандра Лукашэнкі, які 14 жніўня на нарадзе сказаў, што на МТЗ і МАЗе незадаволеных нібыта было 20 чалавек. Словы Лукашэнкі вельмі пакрыўдзілі і раззлавалі людзей. Амаль адразу яны намалявалі плакаты: «Не авечкі, не быдла, не народзец. Мы работнікі МТЗ. Нас не 20 чалавек, а 16 000».
«Глядзі, што робіць, як хлусіць… 20 чалавек, кажа…Ну вось няхай паглядзіць, якія тут 20 чалавек», – усю дарогу да Дому ўраду абураліся рабочыя. Агулам іх было каля 2 тысяч.
На працягу ўсяго шляху да Дому ўраду дэманстрантаў віталі: людзі вывешвалі з вокнаў бел-чырвона-белыя сцягі, аўтамабілісты ўключалі «Перамен» і сігналілі, мінакі – пляскалі ў ладкі і махалі. Сілавікоў не было зусім: дэманстрантаў суправаджала толькі адна машына ДАІ. А калі каля цырку яе змянілі, ДАІшнікі нават памахалі дэманстрантам.
На перакрыжаванні вуліцы Казлова і праспекту Незалежнасці рабочых сустрэлі ўдзельнікі ланцугоў салідарнасці. Падчас шэсця па праспекце да пратэстоўцаў далучаліся ўсё новыя і новыя групы людзей – і цяпер ужо недахопу бел-чырвона-белых сцягоў не было. Рабочы пратэст растварыўся ў агульнанацыянальным: да плошчы Незалежнасці падыходзіў ужо шматтысячны натоўп. Людзі неслі шматметровы кавалак тканіны (ён сімвалізаваў белую стужку) і шматлікія крэатыўныя плакаты (у асноўным на тэму гвалту сілавікоў).
Гульня ў бадмінтон
Звонку было цяжка зразумець, да каго дэманстранты прыйшлі на плошчы Незалежнасці. Спачатку яны скандавалі «Лічы галасы» (відавочна, звяртаючыся да ЦВК), потым – «Мэра» (маючы на ўвазе старшыню Менгарвыканкаму). Але насамрэч Дом ураду для пратэстоўцаў аніякага асаблівага значэння не меў: гэта проста было адным з месцаў, дзе можна было выказаць сваю грамадзянскую пазіцыю. Людзі абляпілі помнік Леніну і махалі бел-чырвона-белым сцягамі.
Калі да Дому ўраду пачалі выбегаць байцы ўнутраных войскаў са шчытамі, сярод пратэстоўцаў адчулася лёгкая трывога. Некаторыя нават пабеглі ў бок ад будынку, але амаль адразу спыніліся. Людзі зразумелі, што перад імі ўсяго 15 вайскоўцаў, якія відавочна пры ўсім жаданні не змогуць іх разагнаць. Пачуліся скандаванні «Апускай» (шчыты) і «Прапускай» (да Дому ўраду). Сілавікі апусцілі шчыты ў знак таго, што не збіраюцца нікога атакаваць. Адзін з байцоў свой шчыт нават выраніў і застаўся з голымі рукамі, што прывяло пратэстоўцаў у неапісальнае захапленне. Дзяўчаты са слязьмі кінуліся да байцоў абдымацца, дзякаваць ім і дарыць кветкі. «Міліцыя з народам», «Вы – нашыя абаронцы», – радаваліся яны. Байцы не супраціўляліся.
Але да групы з 15 байцоў хутка далучыліся яшчэ каля 30 спецназаўцаў унутраных войскаў. Афіцэр хутка спыніў братанне і загадаў дэманстрантам адступіць, каб пашырыць падкантрольны сілавікам перыметр перад Домам ураду. Дзейнічалі яны мякка, ды і пратэстоўцы былі не супраць трохі адысці.
Калі па плошчы разнесліся чуткі, што да Дому ўраду сцягваюць тэхніку і рыхтуецца жорсткая зачыстка, значная частка дэманстрантаў сышла. Тэхніка на праспекце на некалькі хвілінаў сапраўды з’явілася (у тым ліку вадамёты), але супраць мірных пратэстоўцаў на гэты раз выкарыстана не была – сілавікі проста з’ехалі ў невядомым кірунку. А на плошчу хутка сталі падыходзіць усё новыя і новыя групы пратэстоўцаў з бел-чырвона-белымі сцягамі. Частка пратэстоўца ўселіся на зямлю перад сілавікамі са шчытамі. Частка разбілася на асобныя групы – яны абмяркоўвалі паміж сабою палітычную сітуацыю або проста гулялі туды-сюды.
Увечары 14 жніўня на праспекце Незалежнасці панавала атмасфера свята: большасць ішлі з усмешкамі на тварах і ў добрым настроі. Каля будынку КДБ хлопец з дзяўчынай вырашылі згуляць у бадмінтон. Выходзіла не вельмі ўдала, але мінакоў такая карціна цешыла.
«Калі вы такое бачылі, каб перад КДБ гулялі ў бадмінтон? – з захапленнем каментавалі людзі, – Усяго толькі трэба было – проста прыбраць з вуліц АМАП».
Як раз у гэтым час на паседжанні Савету Бяспекі Лукашэнка распавядаў пра тое, што арганізатарамі пратэстаў у Беларусі з’яўляюцца вонкавыя сілы, а ў першых шэрагах ідуць крымінальнікі, якія нападаюць на АМАП са спіны з нажамі і заточкамі….
ІІ Belsat.eu
