Казахстан набліжаецца да датэрміновых прэзідэнцкіх выбараў, і нашыя карэспандэнты сустрэліся з маладымі людзьмі ў Алматы і Нур-султане – каб даведацца, пра што марыць казахская моладзь. Першы герой не цікавіцца палітыкай і плануе неўзабаве з’ехаць з краіны. Другая гераіня, наадварот, вярнулася ў Казахстан пасля адстаўкі Нурсултана Назарбаева. Зʼявілася Ці ў Казахстане надзея? Рэпартаж Аркадзя Несцярэнка і Дзяніса Дзюбы.
Успамінае Даніэль Камынін, заснавальнік кавярні «Дэні кава» у горадзе Алматы:
«Бабуля пякла піражкі, я разносіў па крамах. Увогуле, вельмі цяжка тады жылося, былі вельмі цяжкія зімы. Я з вёскі. Мы цягалі салярку з запраўкі да дому, каля кіламетра, і кожны дзень праходзіў так. Я не хадзіў у школу тады, так як трэба было дапамагаць бабулі жыць на нешта».
Да свайго даросламу бізнесу Даніэль Камынін ішоў 4 гады. Хлопцу 18 гадоў, ён кожны дзень прыходзіць у сваю кавярню «Дэні кава» у цэнтры Алматы на Арбаце. Тое, што яно знаходзіцца насупраць «Старбакс» нават дапамагае, кажа Дэні. Кліенты самі могуць ацаніць, дзе кава лепш.
Гэта ўжо чацвёрты бізнес маладога прадпрымальніка.
«Я спачатку задумаўся, каб адкрыць кебабную, як і ўсё ў нас. Купіў апараты за 130 тыс тэнге (каля $ 342), прадаў за 260 тысяч (каля $ 684), таму што перахацеў гэтым усім займацца. І вось у мяне ўжо склаўся маленькі капітал, і я адкрыў кавярню», – успамінае Даніэль Камынін.
На першую працу Даніэль пайшоў у 14 гадоў. Імпульсам сталі словы дзядзькі, які яго выхоўваў, пра тое, што сам Дэні яшчэ не зарабіў ні капейкі. Пасля гэтых слоў хлопец пайшоў перабіраць кукурузу, затым паступова, крок за крокам заробленыя грошы ўкладваў далей. Да кававага бізнесу былі і збор металалому, і продаж салодкай ваты, і досвед працы за барнай стойкай.
«Як я наагул прыйшоў да кавярняў? У мяне мама 9 гадоў пражыла ў Італіі, і яна падказала гэты бізнес. Я знайшоў кавярню, маленькі кіёск за 130 тыс. тэнге (каля $ 342), паўтара квадратных метры. Я стаяў там сам, мы прапрацавалі тыдзень, але каса наагул не падымалася. Я перапрадаў бізнес за 400 тыс. тэнге (каля $ 1052)».
Цяпер хлопцы, якія ўклаліся ў бізнес, нават самі абсмажваюць для сябе каву. Слоган «Дэні кафэ» – «Бяры і рабі».
«У чым мы лепшыя – у нас зносіны з кліентамі. Таксама ў нас якасны прадукт. Мы лепшыя на рынку Алматы на дадзены момант. У ліпені я лячу ў Маскву, мы будзем адкрываць там трэцюю кропку. Падрыхтоўваем бізнес пад франшызу, у нас будзе асаблівая стылістыка. 10 першых кропак будзем прадаваць усяго па 1 млн тэнге (каля $ 2632) і сваёй камандай цалкам развіваць гэтую індустрыю».
Даніэль устае а 6 раніцы. У дзень выпівае 6-7 кубкаў кавы, каб праверыць якасць прадукту. За барнай стойкай ужо не стаіць, але для журналістаў «ПраСвету» зрабіў выключэнне. Кажа, што адзін з сакрэтаў бізнесу – правільна паставіць мэты. Задача максімум на дадзены момант – увайсці ў спіс «Форбс» як малады прадпрымальнік.
«На самой справе можна ўкласціся ў любы бізнес, галоўнае гарэць гэтай справай», – упэўнены Даніэль.
Палітыкай Даніэль не цікавіцца, хоць нават ва ўласнай кавярні ад яе схавацца не атрымліваецца. Тут і моўнае пытанне, і жаданне далей маштабаваць бізнес ужо не ў Казахстане.
«Шматлікія казахі, што валодаюць рускай, размаўляюць на казахскай спецыяльна, каб ты іх не зразумеў. З-за гэтага я і вывучыў казахскую мову, каб магчы ім адказаць», – кажа малады прадпрымальнік.
Агульную мову нашы героі б знайшлі. Але планы на будучыню ў кожнага розныя. Жамбота Алжанава, казахская грамадзянская актывістка, вырашыла вярнуцца дадому з Турцыі, дзе працавала апошнія 8 месяцаў.
«Мне было б нашмат лягчэй развівацца ў Казахстане. Нават ні нейкія краіны СНД, ні Украіна, ні Расея. Хацела менавіта вярнуцца да сябе, гэта мой дом, мне тут лягчэй нашмат», – кажа яна.
Нагодай, каб вярнуцца, сталі словы першага прэзідэнта Казахстана Нурсултана Назарбаева аб сваёй адстаўцы.
«Чаму Турцыя? Я там вучылася, мову я ведаю. А далей я хацела паступіць на вучобу ў Амерыку, але мары так і засталіся марамі. Мае погляды на жыццё змяніліся пасля 19 сакавіка. 19 сакавіка была гістарычная падзея, мы ўсе былі яе ўдзельнікамі. Мне здавалася, што наш прэзідэнт будзе жыць вечна. Але цуды здараюцца, чамусьці мяне гэта не кранула, і 28 сакавіка я вярнулася», – распавядае Жамбота.
Ужо пасля вяртання дадому дзяўчына далучылася да пратэсту супраць перайменавання сталіцы і планаў кіраўніцтва краіны ажыццявіць перадачу ўлады ад Елбасы да былога кіраўніка Сената.
«Гэта было ў падтрымку дзяўчынкі, яе клічуць Медзіна, яна выйшла ў Алматы на адзіночны пікет. Праз страх, праз сорам яна крычала: «Такаеў не мой прэзідэнт». І я падумала, калі маленькая дзяўчынка, якой 17 гадоў, гэта зрабіла, чаму мы павінны баяцца? »- успамінае грамадзянская актывістка.
9 чэрвеня ў Казахстане чакаюцца пазачарговыя выбары, аднак падрыхтоўка ідзе на фоне арыштаў грамадзянскіх актывістаў. 29 красавіка суд Алматы прызнаў вінаватым у дробным хуліганстве Рамана Захарава, ён вывесіў банер з цытатай з Канстытуцыі Казахстана: «Адзінай крыніцай дзяржаўнай улады з’яўляецца народ».
«Я не думаю, што выбары будуць сумленнымі, таму што гэта Казахстан. Я не ведаю, як далей адказаць», – упэўненая Жамбота.
Заявы аб адказнасці за ўдзел у несанкцыянаваных акцыях з боку Генпракуратуры гучалі і напярэдадні 1 мая. Хоць тут праблем хапае не толькі палітычных.
«У нас Астана называецца горадам лятучых пакетаў, не ведалі? Цяпер ведаеце. У нас з-за таго, што вецер і што смецце выкідваюць, пакеты лётаюць па горадзе. Мне б хацелася, каб была самасвядомасць у людзей. Калі людзі будуць разумець, да якіх наступстваў прывядуць іх дзеянні, яны будуць сапраўды думаць. Увогуле, я б хацела, каб у нас былі больш свядомыя людзі», – кажа Жамбота Алжанава.
У адрозненні ад Даніэля, Жамбота пакуль зʼязджаць з Казахстана не плануе. Хоць, калі ўважліва пачытаць стужку навінаў з Нур-Султана, яе мары здаюцца яшчэ больш амбіцыйнымі, чым жаданне Дэні увайсці ў спіс «Форбс»:
«Я б хацела, каб Казахстан быў, як Нарвегія. Гэта, мусіць, цяпер смешна гучыць, але паводле запасаў нафты мы на другім месцы ў свеце».
Цяпер у Казахстане 9 патэнцыйных кандыдатаў у прэзідэнты. Кожнаму з прэтэндэнтаў неабходна сабраць 118 тыс. подпісаў, для канчатковай рэгістрацыі. Уся палітычная кампанія ў Казахстане зойме 3 месяцы – гэта нават хутчэй, чым адкрыць кававы бізнэс.
Сюжэт паказалі ў праграме «ПраСвет» 03.05.2019
МВ
