Страта расейскім рублём вартасці і ўвядзенне пяць гадоў таму бязвізавага рэжыму з Еўропай паступова мяняюць галоўныя напрамкі працоўнай міграцыі жыхароў Малдовы. За іх напярэдадні адкрыцця нямецкага рынку працы пачынаюць канкураваць паміж сабой краіны Цэнтральнай і Усходняй Еўропы.
На сёння вучыцца або часова працуе па-за межамі краіны амаль паўмільёна малдаванаў. Яшчэ прыкладна столькі жывуць за мяжой пастаянна.
«Лічба залежыць ад пэўнага сезону: улетку яна вышэй прычыны некаторай сезоннасці міграцыі – асабліва ва ўсходнім напрамку. Гэта ў першую чаргу Расейская Федэрацыя і ў нейкай меры тая ж Польшча», – кажа «Белсату» Генадзь Крэцу з кішынэўскага офісу Міжнароднай арганізацыі па міграцыі.
Рекруцёры прызнаюцца, што польскія працадаўцы цэняць малдаўскіх працоўных за тое, што яны еўрапейцы, хрысціяне і могуць лёгка дамовіцца з галоўнымі тутэйшымі гастарбайтарамі – з Украіны.
«Малдаўскі супрацоўнік вельмі падобны на ўкраінскага. Ён ведае расейскую, ён прыязджае, каб зарабіць – і хоча працаваць па 10–12 гадзінаў у дзень», – кажа Марцін Каладзейчык з варшаўскай кампаніі па працаўладкаванні замежнікаў «EWL».
Дзякуючы веданню расейскай яшчэ пяць гадоў таму 60 % малдаўскіх гастарбайтараў з’язджалі ў Расею. Пасля абвалу расейскага рубля (у выніку крымскіх санкцыяў і падзення цэны на нафту) – толькі 40 % усіх працоўных мігрантаў.
«Некаторыя з нашых грамадзянаў, вярнуўшыся з Расеі, або засталіся ўдома, спрабуючы знайсці занятак тут, або з’ехалі ў іншыя краіны. Прыклад таму – Ізраіль, з якім у Малдовы ёсць дамова аб працоўнай міграцыі і які працуе даволі добра», – кажа Генадзь Крэцу.
Калі ў Ізраілі малдаванаў звычайна чакае праца паводле кантракту і сацпакет, у Еўропе малдаване працуюць часцей за ўсё тыя тры месяцы, на якія з 2014-га могуць уехаць без візы. На фермах, заводах, будоўлях. Радзей – прадаўцамі і афіцыянтамі.
2/3 малдаўскіх працоўных мігрантаў выбіраюць класічныя «малдаўскія» напрамкі – Італію, Вялікую Брытанію, Францыю і Іспанію. І зноўку адчыняюць выбрацца з крызісу Ірландыю.
Пасля атрымання бязвізу ўкраінцамі малдаванаў для сябе адкрываюць усе еўрапейцы, якім не хапае працоўных рук.
«Палякі пра Малдове ведаюць толькі пра Прыднястроўе. Першае, што пытаюцца людзі: якая там абстаноўка і ці няма там пагрозы вайны і гэтак далей. Потым – гэта вядома культура, танцы, музыка. Ну і віно», – кажа Ніка Лазары, уладальнік рэстарана малдаўскай кухні «Веранда» ў Варшаве.
Ужо зусім хутка будуць выбіраць не малдаван, а – малдаване: аб адкрыцці свайго рынку працы для не грамадзянаў ЕЗ ужо абвясціла Нямеччына, якой не хапае некалькі мільёнаў працоўных рук. Пачнецца сапраўдная бітва за Малдову – перш за ўсё ў краінах, дзе заробкі ніжэй нямецкіх.
«Калі адзін супрацоўнік з Малдовы будзе задаволены, ён раіць гэтую працу сваім сябрам, суседзям і сваёй сямʼі – і іх прыязджае шмат. Але калі ён незадаволены, тады з яго вёскі ніхто не прыедзе да нас», – прызнаецца Марцін Каладзейчык.
Разарваныя па розных краінах сям’і – феномен сучаснай Малдовы. Сем гадоў таму больш за сто тысяч дзяцей выхоўваліся адным з бацькоў цi былі пакінутыя сваякам і нават суседзям. Цяпер такіх дзяцей – 40 тысяч. Бацькі або вяртаюцца на Радзіму, або забіраюць дзяцей з сабой. Так, дзеці сталі больш шчаслівым, але ў краіны зʼявілася новая праблема.
«З прычыны таго, што гэтыя дзеці вельмі хутка інтэгруюцца за мяжой – вучаць мовы, забываючы часцяком свой родны – яны вельмі хутка перастаюць быць малдаванамі. Яны часцяком не асацыююць сябе з гэтай краінай, многія з іх там і нарадзіліся. І кажуць яны ўжо на англійскай, французскай, італьянскай – у тым ліку і са сваймі бацькамі», – працягвае Крецу.
Улады, занепакоеныя адтокам не толькі працаздольнага, а наагул любога насельніцтва, залучаюць эмігрантаў у жыццё краіны па-рознаму. Да кожнага зарабіў за мяжой долара, укладзенай у бізнес на радзіме, дзяржава дадае яшчэ адзін. На кожны еўра замежнай дапамогі роднаму сялу з боку якія з’ехалі з бюджэту дадаюць цэлых тры. Такое прывязвання да радзімы (асабліва – малой) працуе. Сацыёлагі адзначаюць небывалы цікавасць да цяперашніх выбараў з боку дыяспары. А столькіх якія жывуць за мяжой кандыдатаў у выбарах яшчэ не ўдзельнічала.
«Колькасць тых, хто зарэгістраваўся, каб прагаласаваць за мяжой, павялічылася ў сем разоў у параўнанні з выбарамі 2016 года, што з’яўляецца індыкатарам палітызацыі дыяспаральнага жыцця», – дадае Генадзь Крэцу.
Тое, што жывуць за мяжой не толькі ўважліва сочаць за хатняй палітыкай, але і хочуць уплываць на яе, для краіны азначае, што ёсць шмат людзей, якія хацелі б жыць удома. Проста яны працуюць пакуль у гасцях.
Дзяніс Дзюба
