Ну вось, абцугі змыкаюцца. З аднаго боку, Расея адмовіла Менску ў змякчэнні ўмоваў крэдыту на будаўніцтва АЭС. З іншага – краіны Балтыі блізкія да кансэнсусу, каб заблакаваць продаж электраэнергіі з гэтай станцыі ў Еўразвяз.
Калісьці Аляксандр Лукашэнка даў адмашку на праект Беларускай АЭС, каб аслабіць энергетычную залежнасць ад Расеі. Маўляў, не спатрэбіцца столькі газу закупляць (цяпер 95% электраэнергіі ў Беларусі выпрацоўваецца за кошт расейскага газу), а лішкі электрычнасці суседзям са свістам сыдуць.
Зараз, аднак, вымалёўваецца фіяска гэтай грандыёзнай задумы паводле ўсіх артыкулаў.
Вільня ўсіх паставіла на вушы
Літва з самага пачатку стала на дыбкі, паколькі АЭС будуецца (ужо амаль пабудаваная) каля беларускага Астраўца, у 50 кіламетрах ад Вільні. Літоўцы нават прынялі адмысловы закон, у якім БелАЭС назвалі пагрозай іх нацыянальнай бяспекі.
А цяпер вось міністр энергетыкі Літвы Жыгімонта Вайчунас паведамляе, што з латвійскімі і эстонскімі партнёрамі выпрацоўваецца агульная пазіцыя «для стварэння плана перадухілення імпарту ў балтыйскія краіны электраэнергіі, вырабленай у Беларусі».
Раней Латвія выглядала слабым звяном, нібыта паквапілася на электраэнергію з БелАЭС, Эстонія таксама не выключала яе набыцця. Але вось цяпер у справе супрацьдзеяння экспарту са станцыі ў Астраўцы тры балтыйскія краіны, падобна, кансалідаваліся. 7 лютага на гэты конт знайшлі агульную мову іх прэм’еры.
Масква адмовіла
Байкот з боку краін Балтыі – гэта адна поўха Менску. З іншага боку, Масква ледзяным тонам адмовіла ў просьбе «адкласці час пачатку выплат па крэдыту» на АЭС, а таксама «рассунуць тэрмін гэтага крэдыту і некалькі знізіць працэнтную стаўку». Такія жаданні на днях артыкуляваў першы віцэ-прэм’ер Беларусі Дзмітрый Крутой.
«Адначасова падоўжыць перыяд выкарыстання сродкаў крэдыту і паменшыць працэнтную стаўку не адпавядае фінансавай тэорыі, таму трэба шукаць кампрамісы ў іншай плоскасці», – адказаў 11 лютага намеснік міністра фінансаў РФ Сяргей Сторчак.
Як вядома, Масква хацела б дамагчыся ад Менску саступак у плоскасці «паглыблення інтэграцыі». Але Лукашэнка ўпёрся, не жадаючы, як ён выказаўся, здаваць суверэнітэт за бочку нафты. У дадатак нагаварыў расейскім партнёрам рэзкасцяў – тыпу што яны «нас ракам паставілі па вуглевадародах», маючы на ўвазе завышэнне цэн на энергарэсурсы.
Упартасць па частцы суверэнітэту – гэта, вядома, добра. Але на такім фоне пастава з працягнутай рукой нелагічная. Было б дзіўна, калі б Масква пры цяперашніх выясненнях адносінаў разагналася пераглядаць умовы крэдыту на БелАЭС у бок змякчэння. Наадварот, цяпер яе стратэгія ў тым, каб мацней прыціснуць свавольнага саюзніка фінансава-эканамічнымі рычагамі.
Вось так «сышлі ад залежнасці»!
І вось зараз самы час ацаніць мудрасць і празорлівасць беларускага кіраўніцтва. З гэтай АЭС хацелі як лепш, а атрымалася як заўсёды.
Між іншым, на стадыі выбару падрадчыка Менск разглядаў франка-нямецкую Areva і амерыкана-японскую Westinghouse-Toshiba. Але ў выніку аддалі перавагу расейскіх братоў. Так, рэактар як новая мадэль, але наколькі якасна ён зроблены?
Імклівую тэхналагічную дэградацыю Расеі відаць неўзброеным вокам. Толькі другога Чарнобыля беларусам не хапала.
З Расеяй жа давядзецца вырашаць пытанні набыцця паліва для рэактара, перапрацоўкі радыеактыўных адходаў. І дзе гарантыя, што пры чарговым разладзе Масква не прыцісне гэтай залежнасцю? Бачыце, як уперлася з умовамі крэдыту. Прычым надзеі, што расплаціцца дапамогуць барышы ад экспарту энергіі з БелАЭС, растаюць у святле жорсткай пазіцыі Вільні.
Раней Масква ўжо перастала даваць грошы на рэфінансаванне ўзятых раней Беларуссю пазык. Гэта азначае, што трэба тэрмінова скрэбці па засеках казны і, магчыма, расплачвацца за кошт золатавалютных рэзерваў. Неабходнасць аддаваць з працэнтамі крэдыт, узяты на АЭС (а гэта да 10 млрд долараў) толькі тужэй зацягне фінансавую пятлю на горле Беларусі.
БелАЭС – правальны праект
Па ходзе высветлілася, што беларускі ўрад не мае выразнага плана, як выкарыстоўваць чортаву хмару дадатковай энергіі ўнутры краіны. Цяпер тэрмінова прыдумляюць, што б яшчэ перавесці на электрацягу. Але гэта таксама каштуе грошай. Як і будаўніцтва новых лініяў электраперадачы. І яшчэ процьма спадарожных выдаткаў. Нарэшце, у гіганцкую суму абыдзецца з часам вывад станцыі з эксплуатацыі.
Акрамя ўсяго іншага, апынуліся сапсаванымі сур’ёзна і надоўга адносіны з Літвой. У адплату Вільня блакуе падпісанне прыярытэтам партнёрства Беларусі з ЕЗ, што перашкаджае фармаваць інстытуцыйную базу супрацы з абʼяднанай Еўропай. Увогуле, капітальны пралёт па ўсіх азімутах.
А самае смешнае, што паменшыць спажыванне газу можна было і без АЭС, калі б беларускае кіраўніцтва ў тлустыя гады нафтавага афшору пачало структурную перабудову эканомікі. Дастаткова было б пазбавіцца ад неэфектыўных монстраў сацыялістычнай індустрыі, нямерана пажыраючых тыя самыя расейскія энергарэсурсы.
Але Лукашэнка мысліў экстэнсіўна, у духу эканомікі старых часоў. І сёння апынуўся ў атамнай пастцы.
Чытайце на гэтую тэму:
- У Мінэнерга распавялі, што другі энергаблок БелАЭС гатовы на 70 %
- Літоўскі дэпутат: мяжа з незалежнай Беларуссю – гэта ўжо мяжа і з Расеяй
Аляксандр Класкоўскі, палітычны аглядальнік – для belsat.eu
Чытайце іншыя тэксты аўтара ў рубрыцы «Меркаванні»
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
