У саамскіх мовах ёсць пара сотняў словаў, якія абазначаюць снег і лёд, ды каля тысячы словаў для абазначэння аленяў. Колькі ў беларускай мове словаў, каб называць дзяцей, ніхто, бадай, не лічыў. А варта!
«Апрысак наробе дурноты» – гэты радок з Бібліі ў перакладзе Яна Станкевіча натхніў на мінідослед: як называюць дзяцей па-беларуску? Трэба сказаць, доўга з акрэсленнем нашыя продкі не цырымоніліся, асаблівай талерантнасцю і карэктнасцю не вылучаліся, тут і каракадзеды, і абрыды, і арыштанцы, і каўдабені. Але з песні слова не выкінеш!
Дзіцятачка, немаўля, горкае дзіця, малое, малеча, дашкольнік, дзяціна… А побач з цалкам нейтральнымі словамі – процьма эмацыйна афарбаваных.
рослае дзіця – бАйбус, бальшун, бальшуха
упартае, капрызнае дзіця – капрыз, капрыза, капрыснік, апрысак
плаксівае дзіця – плакса, крыкун, крыкуха, крыкса, крыкслівы
някемлівае дзіця – ашавурак, гранок, загавайла, каўдабень
злое дзіця – аспідак, вужачка, вужонак, злоснічак, змейка
дзіця, якое пачынае хадзіць – таптун, таптуха, тапунок, тапунчык, цюпка
дзіця, якое яшчэ не ходзіць – паўзун, паўзунок, паўзуння, седзень
дзіця, якое любіць сядзець на руках – бянёха, бянёшка, дзяржун
бруднае, недагледжанае дзіця – асмалак, брыдачка, закіданы, мазэпчык
слабое, хілае, хваравітае дзіця – абменак, вахлячок, драбнотачка, заморушак
маларослае дзіця – дзятлук, каракадзед, каркадзедак, чырык
непаслухмянае дзіця – арыштанец, біндзюга, біндзюжнік, бязбацькавіч
поўнае, здаровае дзіця – асцялёпак, бахур, гарбузік, злёпак
ласкавае дзіця – ласкавы
надакучлівае дзіця – айкала, абрыда, каназа, канькала
гаваркое дзіця – ласкатунок, траскунок, шчабятун, шчабятуха
пазашлюбнае дзіця – баструк, байструк, байстручок
спалоханае дзіця – верадаваты, вярэдлівы, пералеканы, уляканы
развітае, кемлівае дзіця – азука, быстрак, быстрэчак, ладны
дзіця, падкінутае чужым людзям – падкідыш, найдзёнак, найдзённік, найдзён, найдзёна, знайда
бяздомнае дзіця, падлетак, якія страцілі сям’ю або адарваліся ад яе і жывуць на вуліцы без догляду і выхавання – беспрытульнік, беспрытульны
апошняе дзіця ў старых бацькоў – падскрэбіш
голае дзіця – галыш
тоўсценькі хлопчык – бутуз, таўсматае дзіця
смуглявае дзіця – чарнушка
апошняе дзіця ў сямʼі – паследак
На падставе тэматычнага слоўніку «Чалавек» (Менск: Беларуская навука, 2006) падрыхтавала Настасся Вікулава, belsat.eu
