Пра палітвязня Віктара Бабарыку доўгі час не было навінаў – і 26 красавіка раптоўна высветлілася, што ён трапіў у лякарню. Месяцамі нічога не чуваць пра тое, што адбываецца з палітвязнямі Міколам Статкевічам, Ігарам Лосікам, Максімам Знакам… Праваабаронцы падазраюць, што іх трымаюць у штрафных ізалятарах ці памяшканнях камернага тыпу. Што рабіць сваякам зняволеных, калі пра лёс родных нічога не чуваць?
Каардынатарка ініцыятывы «Dissidentby» Марына Касінерава сказала «Белсату», што не ведае, наколькі часта сваякі пазбаўляюцца ўсялякай сувязі з палітвязнямі, але з той інфармацыі, што яна мае, вынікае, што даволі рэгулярна. Гэта, падкрэслівае яна, калі ў зняволенага яшчэ ёсць блізкія, якія дапамагаюць і цікавяцца станам.
«Калі ад чалавека не паступае аніякіх навінаў, то ён, хутчэй за ўсё, у ШІЗА, бо толькі там нельга пісаць і атрымоўваць лісты, а таксама тэлефанаваць, – тлумачыць Касінерава. – Калі чалавек шпіталізаваны і ён фізічна не можа пісаць, то таксама могуць адсутнічаць навіны, але гэта выключныя выпадкі. ШІЗА – даволі часты захад ціску на палітычных зняволеных, каб змясціць іх у яшчэ больш дрэнныя ўмовы: у холад, без магчымасці выйсці на прагулку, без перапіскі і гэтак далей».
Яна адзначае, што тое, як абыходзяцца са зняволенымі, парушае і беларускія законы, і Канстытуцыю, і міжнародныя канвенцыі. Напрыклад:
– Змяшчэнне ў карцар больш, чым на 10 содняў – парушае арт. 33 закону «Аб парадку і ўмовах утрымання асобаў пад вартай».
– Свядомае прынясенне зняволенаму фізічных і маральных пакутаў праз рэпрэсіі – парушэнне Канвенцыі супраць катаванняў, арт.7 Міжнароднага пакта аб грамадзянскіх і палітычных правах, ч.3 арт.25 Канстытуцыі РБ, ч.3 арт. 3 Крымінальна-выканаўчага кодэксу РБ.
– Адсутнасць пасцельных рэчаў, штодзённых прагулак і фізічных практыкаванняў – парушае пункты 10, 19, 21, 31 і 32 Мінімальных стандартных правілаў абыходжання са зняволенымі, прынятых на першым Кангрэсе Арганізацыі Аб’яднаных нацыяў.
Што рабіць сваякам, калі сувязь са зняволеным знікае?
Былы палітвязень Аляксандр Кабанаў ў размове з «Белсатам» казаў, што ў грамадства сёння практычна няма рычагоў ціску, каб уплываць на адміністрацыю калоніі, каб паказалі, у якім стане зняволены.
Але за палітвязняў могуць пазмагацца сваякі. Касінерава раіць ім:
– Запісацца на прыём да начальніка калоніі, дзе адбывае пакаранне іх блізкі чалавек;
– Напісаць звароты ў Генеральную пракуратуру, Дэпартамент выканання пакаранняў па вобласці, дзе знаходзіцца калонія, з патрабаваннем спыніць ціск і катаванні і правесці праверку парушэнняў у дачыненні да зняволенага;
– Адправіць адваката. Часта адвакатаў не пускаюць, але гэта не абгрунтавана ніякімі законамі: у ШІЗА не дазволены толькі перапіскі. Права на абарону чалавек мае заўсёды, і адміністрацыя павінна выдаць яму асадку і паперу, каб чалавек напісаў заяву аб парушэнні права. Касінерава дадае: «Мы ведаем, што вельмі мала засталося адвакатаў, якія займаюцца палітычнымі справа ці гатовы рызыкаваць і спрачацца, але калі гэта магчыма зрабіць, то варта спрабаваць»;
– Прыцягваць увагу грамадскасці да праблемаў. Заўсёды можна знайсці спосаб данесці інфармацыю бяспечна для сваякоў, таму не трэба баяцца звяртацца да праваабаронцаў;
– Шукаць тых, хто сядзіць у гэтай калоніі, каб атрымаць ускосную інфармацыю пра сваяка.
«Вядома, што гэтыя дзеянні патрабуюць шмат высілкаў, у першую чаргу маральных, – прызнае Касінерава. – Але ніхто акрамя блізкіх людзей не зможа зрабіць для зняволенага ці зняволенай болей.
Таксама хацелася б нагадаць, што ў Беларусі пасля 2020 года здарыўся татальны прававы калапс. Гэта значыць, што не варта спадзявацца на тое, што закон спрацуе ў дачыненні да палітычных апанентаў існай улады. Таму не варта баяцца ці шукаць чалавечнасці ў выканаўцаў – суддзяў, адміністрацыі СІЗА або калоніі, канваіраў і гэтак далей. Трэба шукаць праваабаронцаў, бо яны штодня аналізуюць рэпрэсіі і распавядуць вам, якая зараз рэальнасць, аднадумцаў, а таксама тых, хто ўжо праходзіць выпрабаванні, бо толькі разам іх магчыма пераадолець».
***
Ініцыятыва «Dissidentby» на момант публікацыі называе палітычнымі зняволенымі 1763 чалавек – нават больш, чым налічваюць «Вясна» і шэраг іншых арганізацыяў. Але нават гэта няпоўная колькасць палітвязняў: не ўся інфармацыя трапляе да праваабаронцаў, а шэраг сваякоў зняволеных не хочуць расказваць публічна аб палітычных справах.
Алесь Наваборскі belsat.eu
