«Хрыстос не возьмецца за аўтамат». Велікодная размова са святаром Аляксандрам Шрамком
Ці ўваскрэсне Хрыстос пасля Бучы і Марыупалю? Ці трэба ў гэтыя дні маліцца за Пуціна і патрыярха Кірылу? І ці можна пасвянціць велікодныя яйкі з кулічамі ўдома і не ісці ў царкву? Паразмаўлялі з рэлігійным і грамадскім дзеячам і заштатным праваслаўным святаром Аляксандрам Шрамком.
Як не згубіць веры?
– Спадар Аляксандр, сёлета святкуем Вялікдзень падчас кровапраліцця ва Украіне. Такое ўражанне, што Хрыста ўкрыжоўваем штодзень – і што Ён ужо… не ўваскрасае. «А калі не ўваскрасае, то і вера вашая дарэмная…» Што рабіць, каб у гэтыя часы не згубіць веры?
– Праблема ў тым, што людзі шукаюць за кошт веры нейкі псіхалагічны камфорт. Прыйшоў у царкву, усе табе ўсміхаюцца, усе цябе віншуюць, гучыць музыка. Такая звычка ў нас – успрымаць гэта як нейкую псіхалагічную больш дапамогу.
Але насамрэч хрысціянства трагічнае па сваёй прыродзе. І трагедыі ніколі не канчаліся ў свеце, проста былі для нас неактуальныя, далёкія. Ну што мне з таго, што адбываецца ў нейкай Эфіопіі ці ў Гане?
А калі такая трагедыя здарылася зусім побач, то пытаемся: «Куды падзеўся той камфорт?» А справа ў тым, што мы проста не так разумелі веру. І я так думаю, што прыйшоў час, каб па-новаму паглядзець на хрысціянскую веру.
Пасля Другой сусветнай з’явіўся такі панятак, як «тэалогія пасля Галакосту». Бо сам Галакост паказаў нешта такое, што прымусіла перагледзець сутнасць веры, пераасэнсаваць. І, мяркую, прыйшоў час – і Бог нам дае такую магчымасць – пераасэнсаваць сваю веру і зразумець, што хрысціянская вера – трагічная. Сам Хрыстос спачатку памірае, а потым уваскрасае. Раней так і лічылася, што Пасха – гэта не тое, што Ён уваскрос, а тое, што Ён памёр. Што памёр дзеля нас.
– Але хто дапаможа пераасэнсаваць нам нашую веру, калі простыя вернікі прыходзяць у царкву і не чуюць з амбону праўды?..
– Гэта, зноў жа, спажывецкае стаўленне да веры. Маўляў, ёсць нейкія інстытуты, цэрквы, нейкія, скажам так, «пункты абслугоўвання насельніцтва», куды можна прыйсці і ўспрыняць як дадзенасць тое, што нам кажуць. Насамрэч царква – гэта людзі. І людзі самі павінны будаваць Царкву. Яны мусяць гэта зразумець. І гэта быў бы адзін з вынікаў таго пераасэнсавання, пра якое я казаў вышэй.
Мы мусім самі будаваць Царкву і самі ўплываць на яе. І калі будзем браць удзел у гэтым будаўніцтве, то і пастыры будуць такія, якія будуць казаць праўду. А тыя, хто не будзе казаць праўду, проста не знойдуць сваёй паствы. І застануцца ваўкамі.
Забіваць людзей, каб не было гей-парадаў
– Прэзідэнт Украіны Зяленскі заявіў 21 красавіка, што згоды на замірэнне з расейцамі ў велікодныя святы дасягнуць не ўдалося. РПЦ цалкам згубіла ўплыў на тое, што адбываецца?
– Не згубіла – РПЦ ніколі яго не мела насамрэч. Я не ведаю ніводнага выпадку, калі б праваслаўная царква, прынамсі руская, уключылася б у нейкі працэс і паўплывала на нешта. Не, яна заўсёды ідзе ў фарватары таго, што кажа ўлада, і падтрымлівае тое, што кажуць у Крамлі. Што ім загадваюць – тое яны і лічаць правільным. Ніколі не супярэчаць. Не супярэчылі і раней.
– Чаму?
– Такая традыцыя – падпарадкоўвацца ўладзе. Нават бязбожнай уладзе, як гэта было ў XX стагоддзі. Узнікла нават такая зʼява, як «сергіянства» – паводле імені мітрапаліта Сергія, які пайшоў на безумоўную падтрымку ўлады. Яна, маўляў, хоць і дʼябальская, але – улада, і гэта найважнейшая ўмова. Так яно і ідзе дагэтуль.
– І таму ў дзень Уваскрашэння Хрыста праваслаўныя расейцы працягнуць забіваць праваслаўных украінцаў, і наадварот. Гэта страшна…
– Так. Пабожнасць у нас такая своеасаблівая выпрацавалася. Гей-парады праводзяць – вось што страшна, а што забіваюць – гэта так сабе, як казаў патрыярх. Ну і, значыцца, можна забіваць людзей – каб не было гей-парадаў. Вось і ўсё. Такі парадокс.
Сапраўды страшна. Але насамрэч гэта ўжо здаўна ідзе. Яшчэ ў Расейскай імперыі былі такія выпадкі, і нават не адзін. Пісалі пра іх. Калі разбойнік, рабуючы кагосьці, забіваў людзей, забіраў іхную маёмасць, але – не браў кілбас. І калі яго лавілі і запытвалі, чаму кілбасы і мяса не ўзяў, ён адказваў: «Ці ж я бязбожнік які ці што – Вялікі пост жа!» Вось такая ў нас пабожнасць. Паталагічная, можна сказаць.
Ці молімся за Пуціна?
– Ведаю шчырых вернікаў, якія пасля выказванняў патрыярха Маскоўскага перасталі наведваць царкву. Але тут вялікае свята. Ці можна асвяціць велікодныя яйкі і кулічы ўдома?
– Канечне. Чалавек – ён жа гаспадар сваёй душы, сваёй веры і мусіць сам перад Богам трымаць адказ. Рабіць, як яму падказвае сумленне. Калі не можа ісці ў царкву, дзе ў яго пачынаецца канфлікт сумлення, то навошта сябе мучыць. Тым больш што асвяціць яйкі – гэта ж не таемства. Гэта можна ў сямейным коле зрабіць.
– І памаліцца таксама. Ці молімся за ворагаў? Ці молімся за Пуціна?
– Молімся за ўсіх людзей. І за Пуціна молімся. Людзі часам не разумеюць, што маліцца за кагосьці, за ўлады, напрыклад, гэта не значыць прасіць Бога, каб іхныя планы здзейсніліся і атрымалася тое, што яны робяць. Наадварот: каб Бог іх неяк наставіў на розум, каб вярнуў іх на шлях божы ў сваіх дзеяннях.
Пакутуе ад граху ўсё чалавецтва. І мы павінны маліцца за ўсіх грэшнікаў. Мы ўсе чымсьці абʼяднаныя і спадзяемся, што праз боль, праз пакуты і пакаянне людзі ўсё ж вернуцца да Бога. І зычым гэтага ўсім, у тым ліку і Пуціну, і патрыярху Кірылу, і нават кончаным маньякам.
Братання не будзе
– Бывае, што на войнах у вялікія святы адбываецца братанне. Ці можа такое здарыцца ва ўсходняй Украіне на Вялікдзень?
– Я думаю, што наўрад ці. Ведаеце, было братанне падчас Першай сусветнай, але тады рэлігійнае жыццё займала куды больш значнае месца ў грамадстве. Большасць людзей знаходзілася ў кантэксце веры хрысціянскай. А для сучасных людзей вера, у пераважнай большасці, – гэта больш рыторыка, знешнія знакі і рытуалы. Каб было братанне, дык гэта трэба было б, каб гэтым жыла большасць. Каб гэта было ў сэрцах бальшыні. Таму – наўрад.
– Вы сказалі, хрысціянства – трагічнае. Дык, мабыць, сучасны чалавек бяжыць якраз ад гэтага трагізму?..
– Трагічнае, але яно дае надзею. Бо ведаем, што, як святло ў канцы тунэлю, будзе Уваскрашэнне. Што праз пакуты і боль, скрозь смерць – прыйдзем да святла і праўды. Калі б Хрыстос не ўваскрэс, мы б былі самыя няшчасныя з усіх няшчасных. Крыж і пакуты Хрыста маюць сэнс толькі таму, што будзе Уваскрашэнне. Але – пасля пакутаў. Адно без другога не бывае.
– І што сёлета будзе рабіць уваскрэслы Хрыстос, калі пабачыць тое, што пабачыць?
– Будзе рабіць тое, што і рабіў у сваім жыцці. Ён быў заўсёды з тымі, хто пакутаваў: быў побач, плакаў разам з імі, маліўся. Быў бы з гэтымі людзьмі, думаю. І сам бы пакутаваў з імі. У гэтым сэнс Хрыста.
– Будзе побач з украінцамі? За аўтамат не возьмецца?..
– Не возьмецца. Не, канечне.
Уваскрэсне ва Украіне?
– «На Беларусі Бог жыве», але ўваскрэсне ва Украіне?
– Я думаю – што ўваскрэсне. Уваскрэсне і ў нашых душах, і будзе яшчэ ў нас свята. Будзе свята, я спадзяюся. Проста праходзім зараз праз Вялікую-Вялікую Пятніцу. І за ёй будзе Уваскрашэнне. І для ўкраінцаў, і для беларусаў. Спадзяемся на гэта.
Калі нават чыста практычна разважаць: калі перастанем у гэтае верыць – то кладзіся і памірай! А так мы спадзяемся, і гэта дае нам моцы. І можа, за кошт гэтага мы і ўваскрэснем, што будзем трымацца гэтай надзеі – надзеі на Уваскрашэнне.
– Што пажадаеце ўсім беларусам у гэтае вялікае і светлае свята?
– Зычу, каб прыйшла свабода! Таму што дзе Хрыстос – там свабода. І няма ніякага хрысціянства без свабоды. І каб мы, урэшце, набылі святло ў сваіх душах і ў сваім народзе. І каб можна было нарэшце ўсім вярнуцца на нашую радзіму, будаваць яе і быць шчаслівымі.
– І адкласці ў бок калашнікавы. Хрыстос уваскрос!
– Сапраўды ўваскрос!
Аляксандр Шрамко – беларускі праваслаўны рэлігійны і грамадскі дзеяч. У 1997 годзе закончыў Менскую духоўную семінарыю. У 1994-м атрымаў святарскае пасвячэнне. Адзін са стваральнікаў беларускага парталу «Царква». У 2007 годзе мітрапаліт Філарэт забараніў яму святарства да раскаяння за крытыку Закону аб свабодзе сумлення. З 2009 года быў клірыкам менскага прыходу Св. Міхала Арханёла. У сакавіку 2018 года атрымаў чарговую забарону на служэнне за крытыку патрыярха Кірылы. У 2020 годзе быў сярод тых святароў, хто падпісаў ліст супраць гвалту. Старшыня грамадскага аб’яднання стаміяваных.
ЗК belsat.eu
