16 жніўня 2020 года сотні тысяч беларусаў выйшлі на вуліцы Менску ды іншых гарадоў краіны, дэманструючы прагу мірных пераменаў, імкненне вярнуць законнасць і сцвярджаючы свой выбар Святланы Ціханоўскай як прэзідэнткі Беларусі. Гэтая маніфестацыя стала найбольш масавай за ўсю гісторыю Беларусі. Прыгадаем падобныя падзеі ў іншых краінах за апошнія 20 гадоў.
Украіна. За справядлівыя выбары
Прэзідэнцкія выбары ва Украіне ў 2004 годзе адбываліся на фоне маштабных фальсіфікацыяў, карупцыі, падману, подкупу і запужвання выбарцаў. Незалежныя апытанні аддавалі перамогу нацыянал-дэмакратычнаму кандыдату Віктару Юшчанку, але афіцыйныя вынікі другога туру абвесцілі перамогу прарасейскага Віктара Януковіча.
У адказ падчас і пасля другога туру выбараў украінцы арганізавалі масавыя мірныя пратэсты, страйкі і акты грамадскага непадпарадкавання. Цэнтрам змагання за сумленны падлік галасоў стаў Кіеў, дзе на вуліцы выйшлі да 500 тысяч пратэстоўцаў. У мароз, пад снегам пратэсты працягваліся ўдзень і ноччу.
У выніку палітычнага ціску Вышэйшы суд Украіны прызначыў новае галасаванне для другога туру выбараў. Віктар Юшчанка набраў 52 % галасоў і стаў прэзідэнтам краіны. Колерам ягонай кампаніі быў аранжавы, у сувязі з чым падзеі атрымалі назву Аранжавай рэвалюцыі.
Ліван. За незалежнасць і законнасць
У лютым 2005 года ліванскі экс-прэм’ер Рафік Харыры быў забіты ў выніку выбуху магутнай бомбы. У той час Ліван ужо 30 гадоў заставаўся пад фактычным ваенным кантролем Сірыі і яе ўнутрыліванскіх хаўруснікаў – найперш шыіцкай тэрарыстычнай арганізацыі «Хізбула». Пад кантролем сірыйцаў і прасірыйскіх сілаў заставалася значная частка ліванскіх дзяржаўных структураў.
Харыры быў у канфлікце з сірыйскім кіраўніцтвам, таму шмат хто палічыў, што менавіта Дамаск вінаваты ў забойстве. Раней адбываліся спробы забойства і іншых антысірыйскіх палітыкаў. Гэта выклікала працяглыя масавыя акцыі пратэсту ў Ліване супраць прысутнасці ў краіне войскаў Сірыі, а таксама супраць прасірыйскіх сілаў ва ўрадзе. Сотні тысяч пратэстоўцаў выходзілі на вуліцы ў краіне з насельніцтвам каля 6 мільёнаў чалавек.
Аматарскае відэа пра Кедравую рэвалюцыю. Крыніца: Steven Saikaly
Адбылася яшчэ серыя палітычных забойстваў лідараў антысірыйскай апазіцыі. Ахвярамі выбухаў былі найперш жыхары хрысціянскіх квартаў ліванскіх гарадоў.
Масавыя пратэсты разам з міжнародным ціскам (у 2004 годзе Рада бяспекі ААН прыняла рэзалюцыю пра вывад сірыйскіх войскаў і раззбраенне «Хізбулы») прывялі да змены ўраду Лівану, а пазней і да вызвалення Лівану ад сірыйскай ваеннай прысутнасці.
Лозунгам пратэстаў сталі словы «Свабода, Суверэнітэт, Незалежнасць», сімвалам – нацыянальны сцяг з выяваю ліванскага кедра. Гэтыя падзеі сталі называць Кедравай рэвалюцыяй.
Ліберыя. За мір у краіне
2003 год. У афрыканскай Ліберыі 4 гады ідзе чарговая грамадзянская вайна. Людзі падзеленыя паводле прыналежнасці да таго ці іншага племені, да той ці іншай рэлігіі, баевікі ваявалі супраць іншых – прычым адных з іх падтрымліваў цэнтральны ўрад краіны. Абодва бакі выкарыстоўвалі гвалтоўна ўключаных у ваенныя фармаванні дзяцей, якія часта былі залежныя ад какаіну ды іншых наркотыкаў.
Тады група ліберыйскіх жанчын, мусульманак і хрысціянак, арганізавала рух «Масавае дзеянне ліберыйскіх жанчын за мір». Яны выйшлі на мірныя пратэсты, у тым ліку пагражаючы праклёнамі ды адмаўляючы мужчынам у сексе, пакуль тыя ваююць. Жанчыны прымусілі прэзідэнта краіны сустрэцца з імі, а ўсе бакі вайны – сесці і падпісаць мірныя дамовы. Яны нават блакавалі дзверы і вокны ў тых памяшканнях, дзе адбываліся паседжанні прадстаўнікоў варагоўцаў.
Вайна закончылася, а ў 2005 годзе ў Ліберыі на пасаду прэзідэнта абралі жанчыну – Элен Джонсан-Сэрліф. Яна была пераабраная на гэтую пасаду ў 2011 годзе і атрымала Нобэлеўскую прэмію міру.
Туніс. За дэмакратыю
У 2010 годзе тунісцы перажывалі цяжкі эканамічны крызіс, пакутавалі ад беспрацоўя, росту коштаў на харчы, квітнела карупцыя, была дрэнная інфраструктура і не хапала жытла. Дыктатарскі рэжым Зайна аль-Абідына бін Алі, які захапіў уладу праз дзяржаўны пераварот у 1987 годзе, абмяжоўваў усе грамадзянскія свабоды насельніцтва.
17 снежня 2010 года паліцыя збіла 26-гадовага Мухамэда Буазізі ды забрала ягонае майно – тачку з гароднінай. Хлопец, ад якога залежала выжыванне вялікай сямʼі, пайшоў па інстанцыях, але не змог дамагчыся вяртання ўласных тавараў. І з адчаю спаліў сябе перад будынкам гарадскіх уладаў.
Гэты выпадак выклікаў масавыя пратэсты, на якія паліцыя адказала гвалтам. Аднак у адказ на гвалт выбухнулі яшчэ больш масавыя пратэсты і страйкі ва ўсёй краіне. Змаганне працягвалася месяц, і ў выніку дыктатар збег з краіны. Палітычныя карныя органы і ўрадавая партыя былі распушчаныя, палітвязняў вызвалілі ды склікалі Устаноўчы сход. Краіна пачала складаны пераход да дэмакратыі.
Індыя. За жыццё і годнасць дачок і сёстраў
Як мінімум з 2012 года пытанне сексуальнага гвалту і дамаганняў стала ў Індыі рубам. Тады калектыўнае згвалтаванне і забойства маладой жанчыны ў Дэлі выклікала масавыя пратэсты, што прымусілі палітыкаў памяняць законы пра сексуальны гвалт. Пратэсты былі выкліканыя найперш тым, што людзі не адчувалі, што ўлады і паліцыя дастаткова жорстка ставяцца да такіх злачынстваў. Акрамя таго, частка грамадства вінаваціць ахвяраў, а не злачынцаў.
Маніфестацыі прывялі да таго, што вінаватыя ў згвалтаваннях у 2012 годзе былі не зняволеныя, а павешаныя, аднак гучныя злачынствы такога роду адбываюцца зноў і зноў. Паводле афіцыйных звестак за 2019 год, у Індыі кожны дзень адбываецца 88 згвалтаванняў. Праходзяць і маштабныя маніфестацыі супраць сексуальнага гвалту.
Асабліва часта пры гэтым гучыць тэма далітаў. Гэта людзі, якія раней належалі да самага ніжэйшага слою індыйскага грамадства – так званай «касты недатыкальных». Фармальна касты ў індыйскім грамадстве ліквідаваныя, аднак шмат якія прыхільнікі індуізму дагэтуль прытрымліваюцца каставых звычаяў. У прыватнасці, гэта азначае частыя выпадкі гвалту і прыніжэння ў дачыненні далітаў. Даліты таксама часта пераходзяць у рэлігію, што адмаўляе каставасць, – хрысціянства, і гэта дадаткова выклікае агрэсію да іх з боку індуістаў.
Гэтак, у гэтым годзе ў Дэлі адбылося забойства і спроба спаліць цела 9-гадовай даліцкай дзяўчынкі толькі за тое, што тая прыйшла папрасіць вады, якой карысталіся індуісты, што належалі да больш высокіх кастаў. Аналагічныя выпадкі здарыліся і летась.
РЛ, belsat.eu
