Без Масквы ніяк. Лукашэнка вымушаны працягваць небяспечныя інтэграцыйныя гульні
10 верасня прэм’еры Беларусі і Расеі ўхвалілі 28 саюзных праграмаў. Іншага і быць не магло – бо напярэдадні ў Крамлі гэты пакет праграм узгаднілі Аляксандр Лукашэнка і Уладзімір Пуцін. Для vot-tak.tv піша Аляксандр Класкоўскі.
Гэта была іх пятая з пачатку года сустрэча, і гэтым разам два правадыры нарэшце выйшлі постфактум да журналістаў, каб абвясціць пра вынікі. Гэтыя вынікі каментатары ацэньваюць у дыяпазоне ад «здача суверэнітэту Беларусі» да «нічога этапнага не адбылося». Ісціна, падобна, пасярэдзіне. Пры гэтым тэндэнцыя не абяцае беларускаму суверэнітэту нічога добрага.
У МЕНСКУ ЗАСТАЕЦЦА ЧАС І ПРАСТОРА ДЛЯ ГАНДЛЮ
У піяраўскім сэнсе Уладзімір Пуцін, вядома, выйграў. І гэта плюсік напярэдадні выбараў у Думу. Прычым расейскі прэзідэнт у пачатку перамоваў 9 верасня так падкрэслена адмаўляў сувязь інтэграцыйных дамоўленасцяў «з нейкай бягучай палітычнай кан’юнктурай у нашых краінах альбо з палітычным календаром напярэдадні нашых парламенцкіх выбараў у Расеі», што толькі ўзмацніў падазрэнні на гэты конт.
Так ці інакш, але факт ёсць фактам: нарэшце атрымалася схіліць слізкага саюзніка да падпісання гэтых чортавых папераў пасля амаль трохгадовай бадзягі. Спачатку яны называліся дарожнымі картамі паглыблення інтэграцыі, потым, пасля аблому ў снежні 2019 года (Аляксандр Лукашэнка ў апошні момант даў задні ход), прыйшлося рабіць рэбрэндынг, пераназываць карты ў саюзныя праграмы.
І вось – перамога Масквы, нейкі крок да паглыблення інтэграцыі (ці, у вачах адэптаў імперскага мыслення, да збірання зямель). Зрэшты, калі з сумеснай заявы двух прэм’ераў прасачылася хоць бы скупая канкрэтыка адобраных праграмаў, стала відаць, што яны грунтоўна-такі выхалашчаныя. Напрыклад, гаворка ідзе не пра ўніфікацыю падатковую, мытную і іншых сістэмаў, як заяўлялася раней, а ўсяго толькі аб «гарманізацыі», «збліжэнні». Многія фармулёўкі выглядаюць усяго толькі як дэкларацыі аб намерах.
З выказванняў жа некаторых беларускіх чыноўнікаў яшчэ раней стала вядома, што рэалізацыя большасці праграмаў разлічаная на перыяд да 2025-га, а некаторых, самых складаных, і зусім да 2027 года.
Гэта азначае, што ў Менску застаецца час і прастора для звыклага гандлю, магчымасць цягнуць гуму і сабатаваць дыскамфортныя дамоўленасці. Беларускае начальства не раз падпісвала ўсякія інтэграцыйныя паперы ў разліку атрымаць нейкія даброты тут і цяпер, а ад абавязацельстваў па магчымасці адбаярыцца. Карацей, дзейнічала па прынцыпе Хаджы Насрэддзіна: авось або ішак здохне, або падзішах памрэ.
АЛЕ ПРЫ ГЭТЫМ МАНЕЎРАВАЦЬ ЎСЁ ЦЯЖЭЙ
Магчымасцяў манеўраваць і ўвільваць у Менску становіцца ўсё менш. Гэта ў снежні 2019 года Лукашэнка мог дазволіць сабе рэзкі фінт. Зараз асабліва не пакапрызіш. У мінулым годзе беларускі правадыр утрымаўся ля ўлады шмат у чым дзякуючы падтрымцы Крамля, і за гэта трэба плаціць. Зрэшты, справа не ў высакародным пачуцці доўгу, а ў тым, што з прычыны жорсткага падаўлення леташніх пратэстаў і нябачаных рэпрэсій беларускі рэжым капітальна сапсаваў адносіны з Захадам, страціў шанцы на яго грошы. Эканоміка яшчэ вастрэй стала мець патрэбу ў расейскім падсілкоўванні.
І хоць Лукашэнка ў Маскве горда заявіў, што «нам не патрэбныя новыя крэдыты», тут жа з ягоных вуснаў зноў прагучала просьба даць выкарыстаць рэшту пазыкі, якую Масква выдзеліла ў свой час на будаўніцтва Беларускай АЭС (раней Лукашэнка запэўніваў, што на гэтай будоўлі ўдалося зэканоміць 3 млрд долараў). Аднак Пуцін з гэтай нагоды, як прызнаўся беларускі правадыр, паабяцаў толькі падумаць.
Сума крэдытнай падтрымкі, пра якую расейскі прэзідэнт абвясціў 9 верасня афіцыйна, вельмі сціплая – каля 630 мільёнаў долараў да канца 2022 года. Прычым вельмі верагодна, што гэтыя грошы сыдуць на рэфінансаванне беларускіх даўгоў перад той жа Масквой.
Таксама абвешчана, што ў наступным годзе газ будзе прадавацца Беларусі па той жа цане, што і ў цяперашнім, то ёсць па 128,5 долара за тысячу кубаметраў. Гэта нядрэнна на фоне коштаў на газ для Еўропы, якія зашкальваюць (да 650 долараў), але далёка ад даўняй мары Лукашэнкі атрымліваць газ па тарыфах суседняй Смаленшчыны, дзе ён яшчэ ўдвая танней.
Іншымі словамі, Масква не спяшаецца абсыпаць Менск шчадротамі, тым самым захоўваючы рычаг уздзеяння на схільнага да ўвёрткаў партнёра, каб той выканаў-такі ўвесь комплекс новых саюзных дамоўленасцяў.
КРЭМЛЬ МЕТАДЫЧНА ПРЭСІНГУЕ, АПЕЛЮЮЧЫ ДА ДАМОВЫ 1999 ГОДА
Зрэшты, калі разабрацца, не такія ўжо і новыя гэтыя дамоўленасці. У сумеснай заяве двух прэм’ераў падкрэсліваецца, што «будзе працягнутая рэалізацыя ўсіх асноўных палажэнняў Дамовы аб стварэнні Саюзнай дзяржавы ад 8 снежня 1999 года».
І сапраўды, Крэмль, па сутнасці, даціскае Лукашэнку, каб той выканаў нарэшце ў поўнай меры вялікі саюзны дагавор, які падпісаў на зыходзе мінулага тысячагоддзя яшчэ з Барысам Ельцыным.
Тады многія лічылі, што малады беларускі лідар цэліць на месца хворага гаспадара Крамля. Так ці інакш, але ў эйфарыі «брацкай інтэграцыі» быў падпісаны дакумент, у якім прадугледжаныя і адзіная валюта, і саюзны парламент, і агульная Канстытуцыя, і іншыя рэчы, рэалізацыя якіх азначала б, што беларускаму суверэнітэту каюк.
Пасля таго як месца ў Крамлі заняў Пуцін, Лукашэнка доўгі час па-майстэрску сыходзіў ад выканання непажаданых пунктаў саюзнай дамовы. Але потым Масква вырашыла, што пара браць быка за рогі. Так і ўзнікла ідэя дарожных карт паглыблення інтэграцыі, цяпер пераробленых у саюзныя праграмы.
І хоць беларускія чыноўнікі ўзмоцнена падкрэсліваюць, што ў гэтых паперах гаворка ідзе выключна аб эканоміцы і ніякай пагрозы суверэнітэту няма, на самай справе ўсё не так бяскрыўдна.
Па-першае, у наяўнасці больш моцная інстытуцыянальная прывязка беларускай эканомікі да расейскай. Па-другое, у Маскве не асабліва хаваюць, што ўслед за эканамічным збліжэннем маюць намер разгарнуць палітычнае.
На прэс-канферэнцыі 9 верасня Пуцін абмовіўся, у прыватнасці, пра магчымасць стварэння ў будучыні саюзнага парламента, а Лукашэнка прыйшлося заявіць, што не выключаная і перспектыва ўвядзення адзінай валюты.
Зразумела, што пры каласальнай розніцы вагавых катэгорый партнёраў дыктаваць сваю волю ў наднацыянальных органах будзе Масква, а адзіная валюта – гэта толькі эўфемізм, які азначае пераход на расейскі рубель, пасля чаго ад незалежнасці Беларусі застануцца рожкі ды ножкі.
Беларускі правадыр выдатна ўсведамляе гэтую небяспеку (таму і тарпедаваў у 2019-м падпісанне дарожных карт). Аднак у яго няма выбару, акрамя як працягваць інтэграцыйныя гульні з агнём. Так, гэта дзіка рызыкоўна, але ёсць надзея перахітрыць партнёра і ўтрымацца, а вось без маскоўскага заступніцтва рэжым Лукашэнкі, хутчэй за ўсё, рухнуў б ужо даўно.
Аляксандр Класкоўскі vot-tak.tv / ІР
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
