9 снежня ў эфіры «Беларусь 1» паказалі выступы кандыдатаў у прэзідэнты, у якіх яны прадставілі свае перадвыбарчыя праграмы. «Белсат» вырашыў больш падрабязна паслухаць, пра што казалі тыя, каго называюць спарынг-партнёрамі Лукашэнкі. Бо сам Аляксандр Рыгоравіч традыцыйна вырашыў не ўдзельнічаць у гэтым мерапрыемстве. Распавядаем, што нас найбольш уразіла.
Нагадаем, што 23 снежня Цэнтральная выбарчая камісія зарэгістравала пяцярых кандыдатаў у прэзідэнты: дэпутата Палаты прадстаўнікоў ад Ліберальна-дэмакратычнай партыі Алега Гайдукевіча, індывідуальную прадпрымальніцу і былую дэпутатку Палаты прадстаўнікоў Ганну Канапацкую, кіраўніка Камуністычнай партыі Беларусі Сяргея Сыранкова, старшыню Беларускай рэспубліканскай партыі працы і справядлівасці Аляксандра Хіжняка і Аляксандра Лукашэнку. Адпаведна менавіта гэтыя пяць прозвішчаў беларусы маюць шанцы ўбачыць у бюлетэнях 26 студзеня, калі не адбудзецца нічога непрадказальнага.
9 студзеня нарэшце чацвёра з гэтай пяцёркі агучылі свае перадвыбарчыя праграмы.
Ястрабы
Калі глядзець паводле прадстаўленых праграм, то да ўмоўных «ястрабаў» можна аднесці Алега Гайдукевіча і Сяргея Сыранкова. Па шмат якіх тэзах іхныя выступленні ўвогуле моцна перагукаліся с месэджамі, якія транслююцца дзяржаўнымі СМІ. Хаця тут нічога дзіўнага няма, калі прыняць пад увагу, што той жа Алег Гайдукевіч амаль не сыходзіць з афіцыйных тэлеэкранаў і часам нават уражвае ў прапагандысцкіх тэлеграм-каналах ці нават у сваім персанальным. Таварыш Сыранкоў менш папулярны, аднак ягоны тэзы да болю знаёмыя – асабліва тым, хто заспеў часы СССР.
У гучных заявах гэтых двух кандыдатаў знайшлося месца шальмаванню пазеяў 2020 года як спробы зрабіць «Майдан» на беларускіх землях і знішчыць саму краіну. Напоўніцу дасталося Захаду, які душыць Беларусь санкцыямі і хоча ўстроіць «як ва Украіне». Атрымалі сваё нацыяналісты, бандэраўцы, алігархі, гучалі заклікі не дапусціць прапаганды ЛГБТ, перапісвання гісторыі Вялікай Айчыннай вайны і г.д. і г.д.
А з іншага боку, было ў выступах шмат пра безальтэрнатыўнасць саюзу з Расеяй, паварот на Усход, сяброўства з Кітаем, развіццё стасункаў з BRICS, ШАС, АДКБ, ЕАЭС – то бок па вялікім рахунку асабліва нічога новага.
У той жа час да некаторых пытанняў гэтыя два кандыдаты падышлі са сваёй спецыфікай.
Так, Алег Гайдукевіч прапанаваў «раздзяліць адказнасць». Па ўсім відаць, маючы на ўвазе адказнасць за кіраванне краінай, якую быў бы не супраць раздзяліць з Аляксандрам Лукашэнкам.
«У Беларусі чатыры зарэгістраваныя палітычныя партыі парламенцкія. У іх розныя погляды… Усе за ўсё добрае выступаюць, але трэба несці адказнасць. Таму акрамя заканадаўчай працы на месцах, працы ў мясцовых органах, заканадаўчай уладзе, неабходна даручыць кожнай партыі канкрэтны ўчастак працы, міністэрства, ведамства, можа быць, узначаліць, раён, горад невялікі і паказаць, як партыя будзе ажыццяўляць сваю праграму», – сказаў Алег Гайдукевіч.
Цікавым разважаннем з вуснаў Гайдукевіча было тое, што Усебеларускі народны сход, нягледзячы на тое, што стаў канстытуцыйным органам, не абавязкова зможа стаць гарантыяй ад патрасенняў у будучыні. Як не стаў такім Вярхоўны савет часоў СССР, дэпутаты якога «не змаглі захаваць вялікую краіну». У сувязі з гэтым кандыдат прапанаваў наступныя выбары дэпутатаў у парламент праводзіць паводле прапарцыйна-мажарытарнай сістэмы, а не толькі па аднамандатных акругах. Гэта, маўляў, дазволіць не дапусціць да выбараў «ніякай пятай калоны».
Таксама прагучала ад Алега Гайдукевіча прапанова змяніць выбарчае заканадаўства, у тым ліку датычнае выбараў прэзідэнта: «Мы прапануем на заканадаўчым узроўні абмежаваць удзел у выбарах некампетэнтных палітыкаў, здраднікаў, прадстаўнікоў пятай калоны. Мы лічым права вылучэння кандыдатаў у прэзідэнты павінны мець парламенцкія партыі і Усебеларускі народны сход. Не толькі Усебеларускі сход. Для чаго партыі? Большы спектр меркаванняў, больш розных кандыдатаў». Пры гэтым палітык падкрэсліў, што правам абіраць прэзідэнта павінны валодаць увесь народ.
Што датычыць эканамічнай сферы, то кандыдат жорстка выказаўся супраць правядзення рэформ у краіне, «якія будуць прыводзіць да пагаршэння жыцця народу». Пры гэтым Гайдукевіч падкрэсліў пазіцыю сваёй партыі, што неабходна працягваць працу па лібералізацыі ў сферы адказнасці за эканамічныя злачынствы: «Не павінны прадпрымальнікі сядзець у турме за выключэннем крадзяжу дзяржаўнай маёмасці, карупцыйных злачынстваў, па спробе вываду грошай за мяжу. Вось за гэтыя злачынствы ніякай літасці».
Ястрабей за ястраба
На фоне Алега Гайдукевіча камуніст Сяргей Сыранкоў часам выглядаў яшчэ больш бескампрамісным. Адзначыўшы ў пачатку, што ён выступае «за пераемнасць курсу прэзідэнта», ён падкрэсліў, што ў краіне так і не сфармавалася ідэалогія, таму прапанаваў замацаваць у Канстытуцыі беларускі сацыялізм у якасці дзяржаўнай ідэалогіі.
Памкненні Сыранкова змагацца з унутранымі ворагамі былі яшчэ больш ваяўнічыя, чым у Гайдукевіча: «У краіне застаецца дастатковая колькасць асоб, якія ўдзельнічалі ў спробе дзяржаўнага перавароту. Прапаную паглыбіць ачышчэнне сістэмы не толькі дзяржавы, але і ўсяго грамадства ад пярэваратняў, якія займаюць адказныя пасады, разгойдвалі сістэму ў дваццатым годзе і якія стаіліся, чакаючы паслабленняў для аднаўлення сваёй шкоднай актыўнасці».
Дасталося ад кандыдата і лібералам: на ягоную думку, лібералізацыя – гэта шлях да «Майдану» і страты дзяржаўнасці.
,,«Не спадзявайцеся на лібералізацыю, яе ў нас не будзе», – сказаў Сыранкоў, звяртаючыся «да заходніх пасольстваў і іх контрагентаў».
Катэгарычным быў Сыранкоў у пытанні санкцыяў: на яго думку, неабходна патрабаваць ад Захаду не толькі зняцця іх з нашай краіны, але і кампенсацыі ўсіх стратаў, якія панесла ў выніку Беларусь.
Сярод прапановаў кандыдата было вяртанне праўды пра «гераічную ролю правадыра працоўнага народа Іосіфа Вісарыёнавіча Сталіна» і ўвекавечанне ягонай памяці, прызнанне дзяржаўнай сімволікі СССР і БССР нацыянальна-культурнымі каштоўнасцямі краіны.
Умераныя
На фоне Гайдукевіча і Сыранкова старшыня Беларускай рэспубліканскай партыі працы і справядлівасці Аляксандр Хіжняк выглядаў бадай найбольш нейтральным кандыдатам. Падчас свайго выступлення з дазволеных 30 хвілін ён выкарыстаў толькі траціну, прачытаўшы за гэты час восем пунктаў сваёй праграмы. Пры гэтым у выступленні не было ні гучных заклікаў, ні абвінавачанняў і пагроз.
Мэтай сваёй праграмы Хіжняк назваў фармаванне будучыні нашай краіны праз інвестыцыі ў чалавека, стварэнне ўмоваў і механізмаў для яе росквіту.
Так, сярод прапановаў па паляпшэнні жыцця людзей гучалі павелічэнне памеру мінімальнага заробку, штогадовы пераразлік пенсіяў з улікам фактычнага стажу працы пенсіянера, які працягвае працоўную дзейнасць. Хіжняк прапанаваў зрабіць моладзь цэнтрам дзяржаўнай палітыкі і вызначыць узрост маладых грамадзянаў з 14 да 35 гадоў (зараз з 14 да 30). Маладым спецыялістам прадастаўляць першае месца працы з заробкам не меншым за сярэдні па вобласці.
У сферы міжнародных адносінаў Хіжняк выступіў за максімальную актывізацыю супрацоўніцтва ў рамках Саюзнай дзяржавы, ЕАЭС, ШОС, BRICS, а таксама прапанаваў правесці рэвізію мэтазгоднасці ўдзелу ў міжнародных арганізацыях, пагадненнях і канвенцыях.
Каб спадабацца дэмакратычна настроеным
І бадай самым нестандартным на фоне іншых кандыдатаў выглядала выступленне Ганны Канапацкай. Яна зачытала сваю праграму на дзвюх мовах, у першую чаргу – па-беларуску.
Паводле Канапацкай, ейная праграма пабудаваная на «базавых прынцыпах дэмакратычнай суверэннай сацыяльнай дзяржавы для народа і кожнага чалавека, які жыве ў ёй».
У пачатку Ганна Канапацкая адзначыла, што ў Беларусі сёння ёсць два шляхі: «Адзін шлях – гэта шлях да далейшай дэпапуляцыі, да змяншэння колькасці насельніцтва, дэградацыі працоўных і вытворчых рэсурсаў, самаізаляцыя ў коле ворагаў. Гэта шлях, на які нас спрабуюць накіраваць знешнія сілы. Другі шлях – гэта шлях адзінства і згоды, развіцця і прагрэсу, калектыўных высілкаў грамадства, скіраваных на захаванне нашай нацыянальнай самаідэнтычнасці. Гэта шлях міру і стварэння».
У першую чаргу, адзначыла Канапацкая, нам неабходна захаваць і вярнуць нашае насельніцтва, якое з’яўляецца найкаштоўнейшым багаццем Беларусі, бо колькасць жыхароў краіны скарацілася больш як на мільён з моманту атрымання незалежнасці.
Сярод умоваў, як гэтага дасягнуць, яна назвала стварэнне магчымасці для вяртання і забеспячэння гарантыяў для сем’яў і асоб, якія пакінулі краіну па эканамічных, палітычных і іншых матывах. Канапацкая выступіла за змякчэнне пакарання з максімальна магчымым прымяненнем амністыі і памілавання ў дачыненні да асобаў, прыцягнутых да адказнасці за падзеі 2020 года.
Кандыдатка адзначыла, што дэмаграфічны рост і рашэнне сацыяльных задач ейнай праграмы немагчымае без гарантыі бяспекі і парадку ў краіне.
Ганна Канапацкая таксама казала пра каштоўнасць незалежнасці краіны, а таму на шляху які прывёў да гэтай падзеи, кожны момант гісторыі мае права быць захаваным для наступных пакаленняў.
Выказалася Канапацкая і пра выкананне дзяржавай палітычных і прававых нормаў, «якія вызначаюць правы і свабоды чалавека, грамадзяніна дэмакратычнай Беларусі – такіх як свабода асобы, свабода сумлення, свабода вераспавяданняў».
Прагучалі ў выступленні кандыдаткі і тэзы пра ролю Беларусі ў рэгіёне: «Сёння ёсць дакладнае разуменне, што ў Еўразвязе Беларусь не чакаюць, а ўваходжанне ў склад Расейскай Федэрацыі відавочна не патрэбна ні нам, беларусам, ні расейцам, ні еўрапейцам». Таму галоўная задача Беларусі ў рэгіёне, адзначыла кандыдатка, умацоўваць мір і ўзнаўляць узаемавыгадныя дзелавыя сувязі з усімі суседзямі.
Прапанавала Канапацкая і схему «цывілізаванай змены ўлады», выступіўшы за «бяскроўны цывілізаваны дэмакратычны пераход улады ў нашай краіне». Яна падкрэсліла, што ініцыюуе замацаванне ў законе абмежавання двума чатырохгадовымі тэрмінамі для адной асобы на найвышэйшай дзяржаўнай пасадзе (зараз, паводле Канстытуцыі, не больш за два тэрміны па пяць гадоў).
У цэлым, калі паглядзець на праграму Ганны Канапацкай, то можна ўбачыць, што яна гучыць так, каб спадабацца ўмоўна прадэмакратычнай частцы беларусаў як унутры краіны, так і за яе межамі.
Ейнае выступленне ў прынцыпе моцна адрознівалася ад выступленняў іншых кандыдатаў. Гайдукевіч, Хіжняк і Сыранкоў, больш падобна, займаліся прасоўваннем сваіх палітычных партыяў, а не змаганнем за прэзідэнцкае крэсла, ацэньваючы сваю ролю ў гэтай кампаніі.
Гэта не рэальная палітычная барацьба
На думку палітычнага аналітыка Вадзіма Мажэйкі, кожнаму са спарынг-партнёраў Аляксандра Лукашэнкі на гэтых псеўдавыбарах адведзеная свая роля.
«Тая ж Канапацкая грае ролю больш ліберальнага, больш мяккага [кандыдата], адпаведна Сыранкоў – гэта такі ястраб, які жорстка выступае за ціск, кантроль і камунізм, Гайдукевіч выступае з такіх еўрапейскіх пазіцый. І адпаведна як акторы ў гэтым спектаклі яны свае ролі паслядоўна граюць. У прынцыпе гэтыя ролі ім досыць уласцівыя, але ўсё ж гэта спектакль і акторы, а не рэальная палітычная барацьба», – такое азначэнне выступленню кандыдатаў даў суразмоўца «Белсату».
Раман Шавель belsat.eu
