Другі энергаблок не ўключаць, а першы энергаблок закансерваваць – такі быў бы ідэальны лёс Беларускай атамнай станцыі. Аб гэтым у інтэрвʼю «Белсату» заявіў расейскі фізік-ядравік Андрэй Ажароўскі.
Андрэй Ажароўскі – адзін з расейскіх экспертаў у сферы ядравай энергетыкі, які ад пачатку быў супраць будаўніцтва ў Беларусі атамнай электрастанцыі. Ён меў паслядоўную аргументаваную пазіцыю, якую выказваў публічна як удзельнік групы экспертаў, што бралі ўдзел у абмеркаванні праекту. Сёння ён кажа, што тое, што пабудавала карпарацыя «Росатом» у Астраўцы, найлепш было б не эксплуатаваць, бо абʼект энергетыкі атрымаўся небяспечны. Нагодай для інтэрвʼю сталі некалькі заяваў, якія прагучалі ў сакавіку. Спачатку на нарадзе 6 сакавіка Аляксандр Лукашэнка прызнаў існаванне недапрацовак на станцыі, а затым 9 сакавіка выведка Літвы апублікавала справаздачу, у якой абвінаваціла ўлады Беларусі і расейскую карпарацыю ў тым, што яны ў змове хаваюць ад грамадскасці інфармацыю пра дэфекты і нават інцыдэнты на БелАЭС.
– Улічваючы і прызнанне, зробленае Лукашэнкам, і заяву літоўскай выведкі, і заяву Міністэрства энергетыкі РБ, што «Літва ілжэ», ствараецца ўражанне, што на будаўніцтве АЭС нейкі бардак. Таму хачу запытацца ў вас як у эксперта: што не так з БелАЭС? Гэта праблемы кепскага праектавання ці неахайнай рэалізацыі?
– У экспертаў першапачаткова былі прэтэнзіі і да першага, і да другога. Яшчэ да пачатку будаўніцтва, у камісіі з удзелам прадстаўніка НАН РБ Івана Нікітчанкі і з боку Расеі член-карэспандэнта РАН Аляксея Яблакава. Мы тады ўсебакова прааналізавалі дакументы, якія выносіліся на грамадскае абмеркаванне, і прыйшлі да высновы, што гэта не толькі шкодны для экалогіі праект, але і зусім не патрэбны беларускай энергетыцы. І ў цэлым мы тады казалі аб ненадзейнасці працы АЭС – гэта, у прынцыпе, міжнародная тэндэнцыя. Больш за тое, можна спаслацца таксама і на аўтарытэт Растэхнагляду, які пісаў аб прычынах непаладак на АЭС у Расеі: недахопы канструявання, дэфекты вытворчасці і недахопы будавання. Тое, што стала цяпер відаць у гісторыі з БелАЭС, для расейскага рэгулятара было відавочна даўно. Гэта тыповыя праблемы расейскай атамнай галіны.
Што мы бачым цяпер? Беларускі бок спачатку выгнаў з краіны экаактывістаў – у прыватнасці, «Экадом». Цывілізаваны дыялог стаў немагчымы з віны ўладаў Беларусі. Хаця яшчэ не так даўно, у 2010–2011 гадах, мы ўдзельнічалі ў слуханнях, была спроба дыялогу з прыцягненнем медыяў і экспертаў. Цяпер няма дыялогу. І няма выразнага афіцыйнага тлумачэння працяглых рамонтаў і незапланаваных адключэнняў Беларускай АЭС.
,,
Нідзе такога не было, ні на адным абʼекце «Росатому», каб 58 % часу энергаблок АЭС не працаваў! Ні на адным абʼекце «Росатому» такога не было, каб каэфіцыент выкарыстоўвання ўсталяванай магутнасці быў 50–60 %. Гэта ж нейкі жах.
– Атрымліваецца, заяўляючы, што Літва хлусіць, Мінэнерга РБ выдае само сябе?
– Ну так. Ёсць адчуванне, што справаздача літоўскай выведкі адпавядае рэчаіснасці. Асабліва калі ўлічыць, што там ёсць адказ на пытанне аб чарговай гадавой затрымцы з увядзеннем у эксплуатацыю другога блоку БелАЭС. Роўна год таму Мінэнерга і «Росатом» збіраліся ў красавіку яго запусціць. І яны не змаглі гэтага рэалізаваць. Тады нічога не абвесцілі. Былі здагадкі, што, можа, столькі электраэнергіі не трэба Беларусі, ці што на патрабаванне дыспетчараў затрымліваецца запуск гатовага блоку.
А літоўская выведка ў сваёй справаздачы дакладна сказала, што была сурʼёзная праблема – засмечванне цепланосьбіту першага контуру рэактару. З-за гэтага давялося выгружаць паліва і адмываць яго ад нейкай смалы. Я думаю, гаворка пра іёнаабменную смалу фільтра, прызначанага ўлоўліваць розныя элементы забруджвання з гэтага цепланосьбіту, бо ён павінен быць ідэальна чысты. І, напэўна, нешта было зроблена не так з загрузкай гэтай іёнаабменнай смалы, што яна патрапіла на элементы паліва.
Калі б былі нейкія сумленныя адкрытыя тлумачэнні з боку Мінэнерга РБ таго, што адбылося, то мы б убачылі, ці ёсць падставы хвалявацца. Аднак не, яны проста сказалі: маўляў, вы ўсё хлусіце, але не расказалі, што ж там робіцца. Літоўская ж выведка не проста паінфармавала, што ёсць праблемы, а патлумачыла, у чым менавіта справа, што менавіта рамантавалі, чаму быў такі працяглы прастой без працы АЭС.
– Складваецца вельмі не радасная карціна: і праект першапачаткова не вельмі добры, і рэалізацыя «крывая», і яшчэ і Мінэнерга не інфармуе грамадскасць, абмяжоўваючыся дэкларатыўнымі заявамі. Празрыстасці пра рэальную сітуацыю на станцыі няма ніякай. Я правільна зразумеў?
– Так, абсалютна дакладна. Больш за тое, кіраўніцтва Беларусі выціснула з краіны апанентаў-эколагаў, і цяпер з іх і спытаць няма каму.
– Але тады каму прызначаны гэты зварот літоўскай выведкі? Да каго ён адрасаваны, да міжнароднай грамадскасці? У чым сэнс заяваў, якія мала на што могуць паўплываць?
– Зусім не мала. Літоўская выведка дала моцны палітычны сігнал, што вымушаная атрымліваць інфармацыю пра тое, што адбываецца на станцыі, праз свае каналы, бо афіцыйных звестак з беларускага боку не паступае. Ва ўладаў Беларусі адсутнічае дыялог з грамадскасцю, няма дыялогу з Літвой, у публічнай прасторы яны таксама нічога не заяўляюць выразнага. Таму працуе выведка, атрымаўшы такое даручэнне ад літоўскай дзяржавы, працуе са сваімі інфарматарамі. Гэта адбываецца ў той час, калі ва ўсім свеце прынята, каб уласнікі атамных электрастанцыяў самі адкрыта і празрыста паведамлялі аб праблемах на сваіх абʼектах павышанай небяспечнасці, і як гэтыя праблемы вырашаюцца. Вось цяпер, напрыклад, уласнік французскіх АЭС паведамляе, што ў іх складанасці, і нават дэталёва апісвае, якія менавіта гэта складанасці, на якім абсталяванні і канструкцыях і што робіцца дзеля іх пераадолення.
Пры гэтым і літоўская выведка толькі пазначыла наяўнасць праблемаў, не падаючы асабліва дэталяў, бо гэта не іх праца. Але літоўцы паказалі інфармаванасць. Паведамляецца, напрыклад, што парушаныя зварныя швы ў шпонках, якія ўтрымліваюць металічны корпус рэактара ў бетоннай шахце. Гэта важныя элементы канструкцыі, бо яны ахоўваюць металічны корпус рэактара ад магчымых перакосаў. Пры перакосах такі рэактар непрацаздольны. Перакосы могуць узнікнуць у выпадку землятрусу альбо з-за аварыі з разрывам трубаправоду. Праблема землятрусаў для гэтай пляцоўкі актуальная, таму ёсць гістарычныя пацверджанні. А разрыў трубаправоду – гэта прадугледжаная праектам магчымасць, калі вырываецца моцны паток вадкасці ці пары пад ціскам і можа ссунуць рэактар з месца. Калі шпонкі ў парадку, то яны абароняць ад ссоўвання рэактара з месца, а калі яны з дэфектам, то ўсякае можа быць. Праблема ў тым, што гэтыя шпонкі зварваюць на месцы. І, мабыць, недзе штосьці пайшло не так.
Уласна, для экспертнай супольнасці атрыманая літоўскай выведкай інфармацыя не дзіўная. Яшчэ ў 2010 годзе мы папярэджвалі, што будуць дэфекты і на этапе вырабу абсталявання, і на этапе будаўніцтва. Такі стыль працы ў «Росатому».
– Здаецца, на момант падпісання кантракту яшчэ нідзе ў свеце не было пабудавана рэактараў паводле гэтага праекту. Беларускі быў першы, ці не блытаю?
– Не пераблыталі. Сапраўды, на момант падпісання не было. Потым падобны агрэгат «Росатом» пабудаваў на Новаваронежскай АЭС, а пазней яшчэ адзін – на Ленінградскай АЭС. Затым ужо пачалі будаваць блок у Астраўцы. Ён і падобны да папярэднікаў, і адрозніваецца. Улічваючы ўплыў санкцыяў 2014 года, для Беларускай АЭС замест пэўнага абсталявання заходняй вытворчасці было ўжытае некаторае расейскае, якое дадаткова ўдасканалілі проста падчас будоўлі. Але гэта яшчэ паўбяды – некаторыя агрэгаты былі нейкім чынам набытыя на Захадзе, у абыходжанне расейскіх санкцыяў. І гэта вельмі кепска.
Напрыклад, было паведамленне, што ў адной з першых аварыяў яшчэ на этапе доследнай эксплуатацыі на БелАЭС зрабіўся непрыдатным трансфарматар-вымяральнік замежнай вытворчасці. А на Новаваронежскай і Ленінградскай АЭС такога трансфарматара няма! Выходзіць, што на БелАЭС ёсць і першапачаткова прадугледжанае праектам абсталяванне расейскай вытворчасці, і не прадугледжанае першапачатковым праектам расейскае ж абсталяванне, пастаўленае ў парадку імпартазамяшчэння, і заходняе пазапраектнае абсталяванне, якое набылі, каб замяніць тое, што трапіла пад санкцыі. Гэта ж нейкі Франкенштэйн атрымліваецца, там такі разнабой.
– А што цяпер рабіць з гэтай АЭС? Хіба яны змогуць яе спыніць? Пабудавалі на расейскія грошы, узятыя ў крэдыт. Іх трэба аддаваць. Станцыю ж немагчыма ўзяць і разабраць?
– А чаму не? Усё магчыма. Можна і не разбіраць, але што рабіць – мне зразумела. Другі блок увогуле не трэба запускаць. А першы блок спыніць, і станцыю трэба закансерваваць гадоў на пяцьдзясят, пакуль не спадзе так званая наведзеная актыўнасць. Ёсць у Нямеччыне прыклад электрастанцыі, якую так і не дабудавалі: прынялі валявое рашэнне спыніць. У Аўстрыі станцыю пабудавалі, а потым вырашылі не ўключаць, хаця будавалі на народныя грошы. Што ж датычыць крэдытаў, то калі б кіраўніцтва Беларусі не было ў такой катастрафічнай залежнасці ад расейскага, можна было б скарыстацца цалкам афіцыйнай падставай і дабіцца няўстойкі, паколькі парушаныя тэрміны будаўніцтва. У параўнанні з тэрмінамі, пазначанымі ў дамовах 2011 года, затрымка пуску першага энергаблоку склала чатыры гады, а другога – пяць гадоў. Ну вось, няхай «Росатом» цяпер забірае ўсё назад, калі не справіўся з абʼектам у дамоўленыя тэрміны.
Telewizja Polska S.A. w likwidacji processes your personal data collected when you visit individual websites on the tvp.pl Portal (hereinafter referred to as the Portal), including information saved using technologies used to track and store them, such as cookies, web beacons or other similar technologies enabling the provision of tailored and secure services, personalize content and advertising, provide social media features and analyze Internet traffic.
Click "I accept and go to the website" to consent to the use of automatic tracking and data collection technology, access to information on your end device and its storage, and to the processing of your personal data by Telewizja Polska S.A. w likwidacji, Trusted Partners from IAB* (1019 company) and other Trusted TVP Partners (88 company), for marketing purposes (including for automated matching of advertisements to your interests and measuring their effectiveness) and others, which we indicate below.
The purposes of processing your data by TVP S.A. w likwidacji are as follows:
Store and/or access information on a device
Use limited data to select advertising
Create profiles for personalised advertising
Use profiles to select personalised advertising
Create profiles to personalise content
Use profiles to select personalised content
Measure advertising performance
Measure content performance
Understand audiences through statistics or combinations of data from different sources
Develop and improve services
Use limited data to select content
Ensure security, prevent and detect fraud, and fix errors
Deliver and present advertising and content
Save and communicate privacy choices
TVP S.A. w likwidacji process your data for the purposes of features. As part of these features, we may take the following actions:
Match and combine data from other data sources
Link different devices
Identify devices based on information transmitted automatically
The purposes of processing your data by Trusted Partners from IAB and other Trusted Partners of TVP are as follows:
Store and/or access information on a device
Use limited data to select advertising
Create profiles for personalised advertising
Use profiles to select personalised advertising
Create profiles to personalise content
Use profiles to select personalised content
Measure advertising performance
Measure content performance
Understand audiences through statistics or combinations of data from different sources
Develop and improve services
Use limited data to select content
Ensure security, prevent and detect fraud, and fix errors
Deliver and present advertising and content
Save and communicate privacy choices
Trusted Partners from IAB and other Trusted Partners of TVP process your data for the purposes of features and special features. As part of these features, they may take the following actions:
Match and combine data from other data sources
Link different devices
Identify devices based on information transmitted automatically
Use precise geolocation data
Actively scan device characteristics for identification
Consent is voluntary and you can withdraw it at any time in Advanced Settings.
In addition, you have the right to request access, rectification, deletion or limitation of data processing. In the Privacy Policy, you will find information on how to communicate to us your will to exercise these rights.
Consent to the use of data for some IAB Trusted Partners and TVP Trusted Partners may be related to the transfer of data to the United States or other third countries (not belonging to the European Economic Area, which includes the Member States of the European Union as well as Norway, Iceland and Liechtenstein). In connection with the above, we would like to inform you about the possible risk that may be associated with the transfer of data to third countries, consisting in the possible lack of an adequate level of protection of natural persons related to the processing of their personal data, which is guaranteed by the provisions of the GDPR (Regulation of the European Parliament and of the Council (EU 2016/679 of 27 April 2016 on the protection of individuals with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46 / EC), due to the lack of an adequacy decision by the European Commission and the lack of adequate security.
The user's personal data processed by TVP may be processed both on the basis of the user's consent as well as on the basis of a legitimate interest, i.e. without the consent of the Portal user (only for the purposes necessary to ensure the proper operation of the Portal). TVP processes user data on the basis of a legitimate interest only in situations where it is necessary for the provision and proper operation of the Portal, i.e. maintenance and technical support of the Portal, ensuring security, preventing fraud and removing errors, statistical measurements necessary for the proper functioning of the Portal.
Detailed information on the processing of your data can be found in the Privacy Policy.