Выйдуць – не выйдуць, базы – не базы… Што будзе з расейскімі войскамі ў Беларусі?
Беларускія ўлады даюць неадназначныя адказы на пытанне расейскай вайсковай прысутнасці. Спыталі расейскага эксперта, ці хоча сама Расея вайсковую базу ў Беларусі і ці можа такой базай стаць «вучэбны цэнтр».
Усе выйдуць, але некаторыя застануцца?
Аляксандр Лукашэнка 17 лютага заявіў, што пасля няпланавых расейска-беларускіх вучэнняў «Саюзная рашучасць» у Беларусі могуць, калі захочуць, пакінуць расейскія боепрыпасы, закупіць або атрымаць у падарунак расейскую тэхніку, у тым ліку ракетныя комплексы «Іскандэр». Таксама ён сказаў, што папросіць Расею стварыць у Беларусі яшчэ адзін вайсковы вучэбны цэнтр для засваення «Іскандэраў» – на дадатак да ўжо створаных трох.
Акрамя таго, ён заявіў, што калі захоча, размесціць у Беларусі «не толькі ядравую, але і звыш’ядравую» зброю, а таксама што «зацікаўлены» ў падрыхтоўцы беларускіх маракоў у расейскіх Калінінградзе і Мурманску.
Што да расейскай ваеннай базы ў Беларусі, Лукашэнка заявіў, што справа не ў тым, што такой базы «мы не хочам або баімся», а ў тым, што базы «тут не патрэбныя з вайсковага гледзішча», бо вялізная колькасць тэхнікі з Далёкага Усходу можа дабрацца ў Беларусь за 10-12 дзён.
А 3 лютага ён заяўляў, што вучэнні яму патрэбныя ў сувязі з Украінай – сказаў, што на мяжы з Украінай у яго з’яўляецца «паўднёвы фронт», а таксама сказаў, што хацеў паглядзець на расейскую тэхніку.
Але пра вывад расейскіх войскаў з тэрыторыі Беларусі тры дні таму ён казаў неадназначна: «Выведзем тады, калі вырашым з прэзідэнтам Расеі гэта зрабіць і калі скончацца тут вучэнні». Два дні таму Уладзімір Макей казаў больш адназначна: «Ніводнага вайскоўца, ніводнай адзінкі баявой тэхнікі не застанецца пасля гэтых вучэнняў». Ягоны расейскі калега Сяргей Лаўроў абяцаў тады, што вучэнні «пачынаюцца, ажыццяўляюцца і завяршаюцца, як было запланавана».
У тое, што расейкія войскі праўда выйдуць, вераць далёка не ўсе: і беларускія апазіцыйныя лідары, і прадстаўнікі NATO, і палітыкі з Украіны, Злучаных Штатаў, і шэрагу краінаў Еўразвязу. Ды вайсковы аглядальнік расейскай «Новой газеты» Павел Фельгенгаўэр тлумачыў: менавіта гэтыя войскі, што цяпер у Беларусі, дакладна сыдуць дамоў на Далёкі Усход, а калі будзе рашэнне аб пастаянным базаванні, выправіць мусяць іншых вайскоўцаў.
Лукашэнка даўно супраціўляецца размяшчэнню расейскай базы, але паглыбляе вайсковую інтэграцыю
Расейскі эксперт па міжнародных адносінах, кандыдат палітычных навук Павел Лузін згадвае: размовы пра расейскія ваенныя базы ў Беларусі актыўна ідуць года з 2015-га ці 2016-га, але Лукашэнка старанна сыходзіць ад гэтай тэмы і заяўляе, што пытанне базаў не абмяркоўваў.
На яго думку, гэта сведчыць: «праблема стаіць, яна не знятая з павесткі».
«Нават гэтыя вайскова-вучэбныя цэнтры – гэта такі эрзац, – разважае Лузін. – Расея відавочна хоча мець адну вайсковую базу, а мо і больш, на тэрыторыі Беларусі, а Лукашэнка намагаецца гэтую тэму заматаць».
Ён таксама згадвае, што яшчэ два месяцы таму пра вучэнні «Саюзная рашучасць» не было вядома нічога, а зацверджаныя яны былі ўсяго месяц таму – напэўна, перамовы трывалі доўга. І пра ўдзел беларускіх вайскоўцаў у расейскіх вучэннях «Усход-2022» у верасні стала вядома не адразу – напэўна, гандляваліся. У гэты кантэкст, на ягоную думку, кладзецца і нечаканая адпраўка беларускіх вайскоўцаў у Сірыю.
Лузін мяркуе, што гэта знакі далейшай інтэграцыі расейскіх і беларускіх узброеных сілаў – такой, якой няма з ніводным іншым чальцом АДКБ.
Навошта Расеі база ў Беларусі
У такіх умовах расейская вайсковая база ў Беларусі раней ці пазней з’явіцца, разважае Павел Лузін. І калі з’явіцца, істотна зменшыць палітычную аўтаномнасць Лукашэнкі.
Менавіта тыя аб’екты, што ўжо ёсць у Беларусі, Расеі проста не патрэбныя, кажа Лузін.
Цяпер у Беларусі ёсць расейская радыёлакацыйная станцыя «Волга» і расейскі вузел дальняй марской сувязі. Усё гэта Расея ўжо прадублявала ў Калінінградскай вобласці і на асноўнай тэрыторыі Расеі.
А патрэбныя такія аб’екты, якія дазволяць аператыўна рэагаваць на праблемы ў самой Беларусі (як на пратэсты, якія былі ў Казахстане), прыкрываць Калінінград і чыніць палітычны ціск на Літву, Польшчу і Украіну.
Пры тым пажадана, каб вайсковая база была побач з чыгункай, мець на сваёй тэрыторыі або побач з ёй буйны аэрадром, здольны прымаць вайскова-транспартныя самалёты.
Але вучэбныя цэнтры – не база
«Вайсковая база – гэта паўнавартасная вайсковая адзінка, гэта злучэнне ўзброеных сілаў, – апісвае ідэю Лузін. – Вайсковая база можа весці самастойныя баявыя дзеянні, можа выкарыстоўвацца як плацдарм для разгортвання дадатковых войскаў у тэатры ваенных дзеянняў.
Глядзіце: Таджыкістан, Кыргызстан, Абхазія – гэта паўнавартасная вайсковая прысутнасць. Яна можа быць выкарыстаная як для знешнепалітычных дзеянняў, як 201-я база ў Таджыкістане выкарыстоўваецца для торгу з талібамі, для стрымлівання талібаў, прасоўвання расейскай палітыкі гарантаў бяспекі ў Цэнтральнай Азіі.
Але гэта і кантроль унутрыпалітычных працэсаў: калі ў тым жа Таджыкістане адбудзецца нейкая рэвалюцыя, то расейскія ўзброеныя сілы ўжо там знаходзяцца і могуць або купіраваць унутрыпалітычны крызіс, або ўзяць у ім удзел.
У Беларусі такі варыянт для Расеі з’яўляецца як мінімум пажаданым».
Вайсковая база мае пэўную экстэрытарыяльнасць і ўтрымлівае буйное злучэнне ўзброеных сілаў. Вучэбныя цэнтры – не тое самае: гэта перадусім расейскія вайсковыя інструктары і спецыялісты, якія прысутнічаюць на тэрыторыі іншай краіны «як госці», працягвае Лугін.
«Зялёныя чалавечкі» дакладна не вылезуць з вучэбнага цэнтру, упэўнены ён. вучэбныя цэнтры не могуць самі праводзіць вайсковыя ці міратворніцкія аперацыі. Яны патрэбныя Лукашэнку, каб зацягнуць пытанне вайсковай базы, замяніўшы яе сурагатам.
А «Іскандэры», а ядравая зброя?
Эксперт сумняецца, што варта сур’ёзна ўспрымаць словы Лукашэнкі пра ядравую зброю: для Расеі гэта «не тое, што можна лёгка туды-сюды перацягваць».
Таксама ён скептычна ставіцца да заяваў пра «Іскандэры»: самі па сабе ракетныя комплексы «ў чыстым полі» нічога не даюць ні Расеі, ні Беларусі, бо мусяць быць упісаныя ў шырокі кантэкст узброеных сілаў, узаемадзейнічаць з іншымі злучэннямі. Хутчэй гэта «забалтванне» працэсу або просьба Лукашэнкі замяніць на «Іскандэры» старыя ракетныя комплексы «Точка-У».
Алесь Наваборскі belsat.eu
