У калядную ноч беларусы – і праваслаўныя, і каталікі – ідуць на богаслужэнне, аднак перад тым у кожнай хаце адбываецца традыцыйная вячэра. Вакол стала стаіць уся сям’я, чытаюць Евангелле пра нараджэнне Ісуса, моляцца і частуюцца. Галоўная страва гэтай вячэры – куцця, якая і дала назву ўсёй падзеі.
Стол, хлеў, радзільня і алтар
Хрысціянская вера ў шырокім сэнсе пабудаваная вакол агульнага прыёму ежы, пачынаючы з Апошняй вячэры. Звычайна калядным вечарам гатавалі да 12 страваў – іх лік сімвалізуе апосталаў. А звычайны стол у кожнай хаце пераўтвараецца ў пэўнае падабенства і алтара, і радзільні.
За сталом пакідаюць на адно месца болей за колькасць прысутных – нечаканаму госцю, якому можа спатрэбіцца прытулак, як некалі Язэпу і Марыі ў тую ноч.
На стол кладуць сена ці салому, засцілаюць белым абрусам на знак таго, што Ісус прыйшоў на свет у хляве. Адначасова абрус сімвалізуе чысціню алтара, на якім Ісус у царкве ці касцёле штодзень падае вернікам хлеб і віно, пераўтвораныя ў ягоныя цела і кроў.
Святочная вячэра з абмежаваннямі
Гэтая вячэра ў ноч Божага нараджэння фактычна застаецца поснаю: на стале няма мяса ці алкаголю, няма гучных вясёлых размоваў ці песняў. Усё гэта можа быць на наступны дзень, а цяпер людзі ядуць і адначасова духоўна рыхтуюцца, каб у хуткім часе ісці ў святыню.
Гатуюць разнастайныя бліны, стравы з рыбы – салёнай, вэнджанай, марынаванай, ядуць грыбы, посныя супы, салодкія посныя прысмакі, пʼюць кісель і кампоты.
Але галоўная і абавязковая страва на стале – посная, або галодная куцця.
Сянца пахучага прынеслі:
Куцці гаршчок ужо ў калена
Стаяў на лаве, чакаў сена,
I вось цяпер гаршчок з куццёю,
Як цар даўнейшаю парою,
Ў пачэсны кут, на свой прастол,
Стаўляўся з гонарам за стол
На гэта сена пад багамі,
Ўладар над хлебам і блінамі,
Бо ён у гэты дзень – персона!
Гэтак апісваў святкаванне Калядаў у паэме «Новая зямля» Якуб Колас.
Куцця – гэта каша з пшанічных ці ячных крупаў, цяпер яе таксама часта робяць з рысу. У залежнасці ад рэгіёну і сямейных традыцыяў дадаюць цукар, разынкі, сыр, мёд, арэхі, цукаты. Гэтую страву ад беларусаў пазычылі суседзі на поўначы і захадзе.
Вось самы просты рэцэпт традыцыйнай куцці (4–5 порцыяў):
2 шклянкі ячных крупаў
5 шклянак вады
масла на смак
соль
Перабраць крупы, прамыць, адкінуць на друшляк, даць сцячы. Заліць вадой у вялікай місе і пакінуць на ноч. Зліць ваду. Укінуць у рондаль з падсоленым кіпнем і гатаваць, пакуль крупы не набрыняюць. Зліць лішнюю ваду. Запячы ў духоўцы пры 160 ˚С каля 40 хвілінаў.
Аднак гэта святочны і радасны пост, таму куццю часта робяць салодкай. У прыватнасці і на сялянскі стол, і на шляхецкі куццю падавалі з маслам ці макавым малаком.
Макавае малако (6–8 порцыяў):
400 грамаў маку
½ шклянкі мёду (цукру)
Насыпаць мак у місу, заліць кіпенем, перамяшаць і пакінуць на 15 хвілінаў. Зліць ваду і зноў заліць кіпенем, перамяшаць і пакінуць на 30 хвілінаў, ізноў зліць. 2–3 разы перамалоць у кухонным камбайне, ужываючы вельмі вострыя нажы, пакуль макавая маса не набудзе крыху белаватага колеру ад соку. Закіпяціць 1,5 літра вады і заліць мак, дадаць мёд або цукар і пакінуць у халодным месцы. Можна таксама дадаць молаты міндаль, разынкі і падобнае.
У гэтым малацэ можна таксама пакідаць посныя баранкі, каб яны размакалі і рабіліся мяккімі ды салодкімі.
За сталом спявалі калядкі, з якімі маглі выйсці і надвор.
Сена з-пад абруса на стале аддавалі хатняй жывёле, каб і жывёліны далучаліся да ўсеагульнай радасці ад прыйсця Збаўцы.
РЛ, belsat.eu
