Турчын перамог Лукашэнку. Так, менавіта так. Памятаеце вялікае «Цэны, стаяць!» у кастрычніку 2022-га? Не можаце не памятаць, занадта ж гучна гэта было. Дый тыя 600+ прадпрыемстваў, што трапілі пад адміністратыўныя, а месцамі і крымінальныя справы, выкрасліць з гісторыі эканамічных вар'яцтваў цяперашніх «кіраўнікоў» немагчыма.
І што? Для пачатку высветлілася, што гэта ў СССР цэны на асобныя тавары маглі быць на адным узроўні дзесяцігоддзямі. Чаму? Гэта такі сакрэт, што зусім і не сакрэт.
Цэны ў СССР не выконвалі тых функцыяў, якія ім уласцівыя нават ва ўмоўна рынкавай эканоміцы Беларусі. Нікога не хвалявалі ўзровень рэнтабельнасці, акупнасць інвестыцыяў, дый чалавек, грамадзянін, не меў магчымасці звольніцца, каб перайсці туды, дзе больш плацяць. Тым больш што і плацілі паўсюль аднолькава.
Як бы ні хацелася, але Беларусь – не БССР з эканамічнага гледзішча. Таму і спроба спыніць рост цэнаў уручную было загадзя правальнаю. Цэны працягнулі рост, аднак іх паспрабавалі загнаць у межы «не вышэй чым». Ідэя была цікавая, але вылезла яна пэўнаю колькасцю болек на і так не моцна здаровым целе беларускай эканомікі. А менавіта падзеннем узроўню рэнтабельнасці прадпрыемстваў і жадання інвеставаць у іх развіццё ў такіх умовах, зніжэнне долі айчынных тавараў на паліцах крамаў, пагрозлівым сальда вонкавага гандлю.
Вішанькаю на торце сталася забарона на вываз бульбы з Беларусі. Механізм, апісаны ў падручніках, спрацаваў на ўсе 100. Сельгаспрадпрыемствам забаранілі падвышаць цэны на бульбу больш чым на 3 % адносна мінулага ўраджаю, пры гэтым і паліва, і заробкі, і іншыя складнікі сабекошту прадоўжылі расці. Выйшлі форменныя страты, і прадпрыемствы скарацілі пасяўныя плошчы пад гэты карысны прадукт, што прывяло да зніжэння ўраджаю на чвэрць – да рэкордна нізкіх 3 млн тонаў.
Тут ужо ва ўрадзе занепакоіліся не на жарт, пагатоў паток просьбітаў «увайсці ў становішча, дазволіць падняць цэны» толькі нарастаў. Ды сабраліся з духам і пайшлі да Лукашэнкі. І спачатку ён, вядома, быў супраць, потым папрасіў пашукаць «каляіну справядлівасці», потым адхіліў тры прапанаваныя варыянты, публічна злаваўся, магчыма, нават тупаў нагамі... Там, пад сталом.
,,Аднак розум перамог. Новы прэм'ер Аляксандр Турчын прайшоў першае правяранне на адэкватнасць, і сёння я магу смела сцвярджаць: Турчын – гэта вам не Галоўчанка!
Дык што ж там, у гэтай новай сістэме рэгулявання цэнаў?
Для пачатку 120 тавараў «выйшлі на волю, паводле амністыі» – верагодна, да 80-годдзя Перамогі. Гэта і сыры мяккія, і нейкія слодычы, і сталы раскладныя, і гальштукі мужчынскія (пра жаночыя не паведамлялася). Пад наглядам засталіся толькі 211 пазіцыяў. Але!
Сочым за рукамі. Калі раней вызначалі найбольшую велічыню росту коштаў, то цяпер нармуюць узровень рэнтабельнасці. То бок гэта таксама «свабода», толькі з крыху іншай даўжынёю ланцужка, паменш. Аднак і яна фактычна «квантавы пераход», адмова ад патрабавання стрымліваць кошты. Асабліва калі звярнуць увагу, які ж узровень рэнтабельнасці прапануецца вытворцам.
І тут... я павінен павіншаваць Аляксандра Генрыхавіча, віртуальна паціснуць ягоную мужную руку! Норма такая – прадпрыемства можа выбраць адзін з існых узроўняў рэнтабельнасці (паводле бухгалтэрыі) за 2021–2024 гады.
Ох, дорага я даў бы, каб зазірнуць у той кабінет і ў той момант, калі яны абгрунтоўвалі Лукашэнку неабходнасць улучэння менавіта 2021-га. Бо паламалі ж яны, чыноўнікі, нармальны механізм цэнаўтварэння менавіта ў 2022 годзе, а значыць, па сутнасці, яны паведамлялі Лукашэнку, што памыліўся ён, і памыліўся моцна, менавіта ў кастрычніку 2022 года.
Гэтая пастанова перайсці да квазірынкавага цэнаўтварэння яшчэ не канчатковая перамога здаровага сэнсу. Для канчатковай трэба было б цалкам адмяніць рэгуляванне (акрамя коштаў манаполіяў). Але гэта максімум, якога мог дасягнуць новы прэм'ер у сённяшніх умовах.
Наступствам працы ў новай сістэме павінен быць кароткачасовы ўсплёск коштаў. Усё ж такі за 2,5 гады прэсінгу «назапасілася». На колькі? Прадказаць цяжка, аднак узровень коштаў у Беларусі павінен імкнуцца да расейскага, інакш будуць узнікаць небяспечныя дысбалансы. А там інфляцыя каля 10 %.
,,Такім чынам, інфляцыя будзе, але гэта значна лепш за далейшае назапашванне дысбалансаў і чаканне выбуху.
А прэм'ер Турчын радуе. Не толькі гэтаю пастановаю. Пакуль усё, што ён заяўляе публічна, цалкам укладваецца ў логіку разумнага кіравання эканомікаю, і відаць, як нават Лукашэнка ў інтэрв'ю тэлеканалу «Мір» (так, ён усё яшчэ жывы, і камусьці нешта паказвае), заяўляе, што калі рост у 2027–2030 гадах будзе 1–2 % на год, гэта не зробіцца праблемаю. І гэта таксама змена парадыгмы. Першая такая заява.
Дасць Бог, і да эканамічных рэформаў дажывём. Крок за крокам.
belsat.eu / МВ
