У нядаўнім інтэрв'ю брытанскаму выданню The Guardian прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі заявіў пра магчымасць абмену кантраляваных Украінай тэрыторый у Курскай вобласці на акупаваныя Расеяй украінскія землі. Ён адзначыў: «Мы абмяняем адну тэрыторыю на іншую». Пры гэтым Зяленскі не ўдакладніў, якія менавіта тэрыторыі Украіна хацела б атрымаць наўзамен, падкрэсліўшы, што «ўсе нашы тэрыторыі важныя, прыярытэту няма».
З лета 2024 года Збройныя сілы Украіны (ЗСУ) пачалі актыўныя баявыя дзеянні ў прыгранічных рэгіёнах Расеі, у тым ліку ў Курскай вобласці. У жніўні 2024 года ўкраінскія войскі ўзялі пад кантроль некалькі населеных пунктаў, што стала першым выпадкам утрымання тэрыторыі на тэрыторыі Расеі з пачатку поўнамаштабнай вайны. Да 12 жніўня пад кантроль ЗСУ трапілі 28 населеных пунктаў, што выклікала сур'ёзную занепакоенасць расейскага вайсковага кіраўніцтва і насельніцтва рэгіёну.
Па звестках розных крыніц, да сярэдзіны восені 2024 года ўкраінскія войскі кантралявалі каля 1268 кв. км тэрыторыі Курскай вобласці, што складала прыблізна 4,2% ад агульнай плошчы рэгіёну (29,9 тысяч кв. км). Аднак расейская армія пачала контрнаступленне, і да сярэдзіны студзеня 2025 года ёй удалося вярнуць 801 кв.км, што складае 63,2% ад раней страчаных тэрыторый. Нягледзячы на гэта, Кіеў працягвае ўтрымліваць частку рэгіёну, што дазваляе весці перамовы пра магчымы абмен.
Хоць Уладзімір Зяленскі не ўдакладніў, на якія менавіта тэрыторыі можа быць абмененая частка Курскай вобласці, ёсць некалькі верагодных варыянтаў. У першую чаргу, гаворка можа ісці пра часткі Данецкай і Луганскай абласцей, што цяпер знаходзяцца пад кантролем Расеі. Таксама Кіеў можа паспрабаваць вярнуць часткі Запарожскай і Херсонскай абласцей, якія маюць стратэгічнае значэнне.
,,Важно отметить, что оккупированные Россией территории Украины значительно превосходят по площади удерживаемые Киевом участки Курской области. Однако Украина может использовать факт контроля над частью российской территории как рычаг давления в переговорах, требуя большего территориального обмена.
У любым выпадку, відавочна, што для Крамля ўтрыманне Украінай кантролю над часткай «карэннай» Расеі – абсалютна непрымальна, таму яны робяць сур'ёзныя ваенныя намаганні, каб на момант пачатку гіпатэтычных перамоваў фактару Курскай вобласці больш не даводзілася ўлічваць. Каб вяртанне Курскай вобласці не тармазіла наступу на Данбасе, Расея нават была вымушаная выкарыстоўваць жаўнераў з КНДР, удзел якіх доўгі час афіцыйна адмаўляўся. Аднак нядаўна СБУ атрымала бясспрэчныя доказы ўдзелу КНДР у вайне РФ супраць Украіны. Гаворка ідзе пра двух вайскоўцаў Паўночнай Карэі, аднаго з якіх 9 студзеня захапілі байцы тактычнай групы № 84 ССА, а другога – дэсантнікі Збройных сіл Украіны.
Сам факт таго, што Расея не можа адваяваць сваіх тэрыторый без удзелу паўночнакарэйскіх жаўнераў – ужо рэпутацыйная рызыка для рэжыму Пуціна, але яны на гэта ідуць.
Захаванне кантролю над часткай Курскай вобласці не нясе істотных вайсковых пераваг для Украіны, аднак аказвае значны палітычны ціск на Крэмль. Украіна можа прапанаваць вярнуць гэтыя землі ў абмен на больш значныя рэгіёны, што дазволіць ёй аднавіць кантроль над стратэгічна важнымі тэрыторыямі, бо відавочна, што для Крамля захаванне часткі Курскай вобласці пад кантролем Украіны па выніках вайны – непрымальны сцэнар. Таму «выгандляваць» Украіна за гэтыя землі зможа нешта тэрытарыяльна яўна больш значнае.
Таксама не варта забываць пра дыпламатычны аспект: прапанова абмену можа быць успрынятая міжнароднай супольнасцю як крок да мірнага ўрэгулявання канфлікту, што можа ўзмацніць падтрымку Украіны на міжнароднай арэне. Больш за тое, сам факт таго, што Украіна здольная ўтрымліваць тэрыторыі на тэрыторыі Расеі, падрывае міф пра непрыступнасць расейскіх межаў і ставіць пад сумнеў эфектыўнасць Узброеных сіл РФ.
Аперацыя ЗСУ ў Курскай вобласці стала сур'ёзным ударам па іміджы Уладзіміра Пуціна. Расейская прапаганда доўгія гады пераконвала насельніцтва ў абсалютнай абароненасці межаў краіны, але ўварванне ўкраінскіх войскаў на расейскую тэрыторыю прадэманстравала, што гэта не так. Гэта прывяло да панікі сярод насельніцтва прыгранічных рэгіёнаў. Пуцін і яго асяроддзе паспрабавалі мінімізаваць наступствы гэтага ўдару. Былі праведзены тэрміновыя вайсковыя мабілізацыйныя мерапрыемствы, павялічана колькасць войскаў у рэгіёне, а расейская прапаганда засяродзілася на тым, каб прадставіць поспехі ЗСУ як часовыя ды нязначныя. Аднак, страта часткі тэрыторыі, хай і часовая, моцна ўдарыла па рэпутацыі Крамля як унутры краіны, так і на міжнароднай арэне.
,,Аперацыя ЗСУ ў Курскай вобласці аказала значны ўплыў на хаду вайны. Па-першае, яна паказала, што Украіна здольная не толькі абараняцца, але і весці наступальныя дзеянні нават на тэрыторыі Расеі. Гэта стала важным сігналам для заходніх саюзнікаў, якія пацвярджаюць эфектыўнасць украінскага войска і апраўдваюць далейшую вайсковую падтрымку.
Па-другое, уварванне ў Курскую вобласць нанесла сур'ёзны ўдар па рэпутацыі расейскай арміі, прадэманстраваўшы яе няздольнасць абараніць межаў краіны. А гэта ўжо сур'ёзны рэпутацыйны ўдар для «шахматыста», які, па запэўненнях яго ўласных прапагандыстаў, заўсёды «ўсіх перагульвае».
Па-трэцяе, прапанова Зяленскага пра абмен тэрыторыяў адкрывае новыя магчымасці для дыпламатычнага ўрэгулявання канфлікту. Калі Расея пагодзіцца на падобны абмен, гэта можа стаць першым крокам да больш маштабных перамоваў пра аднаўленне тэрытарыяльнай цэласнасці Украіны.
Такім чынам, Курская аперацыя ЗСУ стала не толькі ваеннай, але і палітычнай падзеяй, што паўплывала на ўвесь ход расейска-ўкраінскай вайны. Цяпер Кіеў можа выкарыстаць гэты поспех для ўзмацнення сваіх пазіцый як на полі бою, так і за сталом перамоваў.
