Тайланд стаўся першаю краінаю ў Паўднёва-Усходняй Азіі, дзе легалізавалі аднаполыя шлюбы. У першы ж дзень, калі набылі моц змены ў заканадаўстве, новай магчымасцю скарысталіся больш за тысячу параў. Навошта кўір-асобы патрабуюць афіцыйнай рэгістрацыі стасункаў і калі такія саюзы могуць легалізаваць у Беларусі?
Аднаполыя саюзы сталіся легальнымі ў Тайландзе дзякуючы закону аб роўнасці шлюбаў: цяпер у Грамадзянскім кодэксе замест словаў «мужчына», «жанчына», «муж» і «жонка» ўжываюцца нейтральныя «сужэнец» і «асоба».
Аднаполыя пары атрымалі ўсе тыя ж правы, што і разнаполыя, у тым ліку права на ўсынаўленне дзяцей і на спадчыну.
«Закон аб шлюбнай роўнасці – пачатак больш глыбокага ўсведамлення тайскім грамадствам гендарнай разнастайнасці і прыняцця ўсіх у незалежнасці ад сексуальнай арыентацыі, расы або рэлігіі. Гэта пацверджанне таго, што кожны мае права на роўныя правы і годнасць», – адзначыла ў адмысловай заяве прэм'ер-міністарка Тайланду Пхээтхангтхан Чхінаўатра.
Сёння аднаполыя шлюбы легалізаваныя ў 38 краінах. У шмат якіх краінах кўір-асобы могуць аформіць грамадзянскае партнёрства.
У шматпакутнай Канстытуцыі Беларусі пасля зменаў 2022 года прапісалі, што шлюб – саюз мужчыны і жанчыны. На альтэрнатыўныя варыянты рэгістрацыі аднаполых параў няма аніякай надзеі, хутчэй наадварот, дзяржава плануе забараніць «гей-прапаганду» і «прапаганду чайлдфры».
У Расеі такая «прапаганда» ўжо забароненая, караюць штрафамі. Мінімальны – 1700 беларускіх рублёў у пераліку. Болей за тое, тамтэйшыя ўлады прызналі экстрэмісцкай арганізацыяй неіснуючы «міжнародны грамадскі рух ЛГБТ» і такія ж фантомныя «структурныя падраздзяленні» гэтага руху.
На гэтай падставе заводзяць крымінальныя справы, напрыклад, на арганізатараў тэматычных вечарынаў у начных клубах. У снежні ў маскоўскім СІЗА загінуў дырэктар турфірмы, якая ладзіла падарожжы для кўір-асобаў, – мужчыну затрымалі за «стварэнне экстрэмісцкай арганізацыі і ўдзел у ёй». Што адбылося за кратамі – самагубства або яго інсцэнаванне – дакладна не вядома.
Ва Украіне аднаполыя шлюбы забароненыя, аднак там рыхтуюцца да легалізацыі грамадзянскіх партнёрстваў. Адпаведны законапраект цяпер у Вярхоўнай Радзе. Прэзідэнт Уладзімір Зяленскі абяцаў падпісаць дакумент пасля ўхвалення дэпутатамі.
Польшча – адна з пяці краінаў ЕЗ, дзе аднаполыя саюзы аніяк не легалізаваныя. У гэтай кампаніі яшчэ Літва, Славаччына, Румынія і Балгарыя. Зрэшты, кааліцыя, што прыйшла да ўлады ў Польшчы пасля кансерватыўнай партыі «Закон і справядлівасць», абяцала дазволіць грамадзянскія партнёрствы, і адпаведны законапраект ужо рыхтуецца. Падобна, што сёлета дакумент разгледзяць у парламенце.
У яшчэ адной краіне-суседцы Беларусі – Латвіі – летась былі легалізаваныя грамадзянскія партнёрствы.
«На жаль, не, не магу сказаць, што беларусы добра ставяцца да сексуальных меншасцяў», – канстатуе ў размове з «Белсатам» гендарная і медыядаследчыца, доктарка навук Ірына Сідорская.
Яна мяркуе, што да гамафобіі ў Беларусі спрычыніліся савецкія часы, калі секс паміж мужчынамі быў крыміналізаваны, а таксама моцны традыцыяналізм: маўляў, прырода прадугледжвае стасункі толькі паміж мужчынам і жанчынаю, якія маюць заводзіць дзяцей. Але тое, што на свет з'яўляюцца не толькі гетэрасексуальныя людзі, – гэта таксама прыроднае, адзначае экспертка. Прымусіць чалавека змяніць арыентацыю немагчыма, прыкладна гэтак жа, як не прымусіш палюбіць манную кашу, калі ванітуе ад камякоў у ёй:
,,«Прапаганда гомасексуальнасці, нават калі б яна была, не працуе. Чалавек не можа выбіраць для сябе, быць яму гетэра-асобаю альбо гома-асобаю. Гэта прыроднае, гэта тое, з чым чалавек нараджаецца. Таму калі падлетак паглядзіць на кўір-людзей, ён не зробіцца ад гэтага кўір-асобаю».
Меркаванне пра тое, што «наглядзяцца дзеці на геяў і лесбіянак ды самыя стануць такімі» Сідорская назвала нонсэнсам і ахінеяй. Кажа, людзі проста не адукаваныя:
«Гэта і паказвае, што на самой справе ў людзей няма базавай інфармацыі на гэтую тэму, што сексуальная ідэнтычнасць – гэта тое, з чым чалавек нарадзіўся. І колькі там было спробаў змяніць сексуальную арыентацыю, „вылекаваць“ – і нічога не атрымалася».
У «нетрадыцыйных» сем'ях няма аніякай спецыфічнай пагрозы дзецям, у тым ліку ўплыву на іх будучыя сексуальныя перавагі. Крый божа, гвалт або забойства можа здарыцца ў любой сям'і, і гэта не датычыць арыентацыі бацькоў, падкрэслівае экспертка:
«Усе гэтыя жудасныя гісторыі – то аднаго дзіця забілі, то іншага, а там маці і тата, шматдзетная сям'я і гэтак далей. На жаль, штосьці дрэннае можа здарыцца з дзецьмі ў любой сям'і, і няма ніякіх доказаў, ніякай статыстыкі, што менавіта ў гомасексуальных сем'ях дзецям горш. Гэта ўсё нашыя міфы і забабоны».
Надоечы некамерцыйная амерыканская арганізацыя RAND апублікавала справаздачу пра ўплыў аднаполых шлюбаў на грамадства. Такія саюзы былі легалізаваныя ў ЗША (у штаце Масачусэтс) 20 гадоў таму, і акурат да гэтай даты быў прымеркаваны аналіз.
Даследнікі прыйшлі да высновы, што аднаполыя шлюбы станоўча адбіліся на здароўі і псіхалагічным стане ЛГБТ-людзей, зменшыўся распаўсюд інфекцыяў, што перадаюцца палавым шляхам, дзеці ў аднаполых сем'ях у выпадку афіцыйнай рэгістрацыі шлюбу бацькоў атрымоўваюць такі ж доступ да медычнага страхавання, як і ў разнаполых сем'ях. Паляпшаецца і паспяховасць у школах.
Акрамя таго, дзякуючы легалізацыі аднаполых шлюбаў больш дзяцей знаходзяць сем'і: у штатах, дзе маецца такі дазвол, колькасць усынаўленняў узрастае на 4–6 %.
Дый агулам легалізацыя аднаполых саюзаў станоўча ўплывае на грамадства: колькасць разнаполых шлюбаў вырасла на 1–2 %.
У справаздачы таксама адзначаецца, што цяпер 70 % амерыканцаў ухваляюць аднаполыя шлюбы.
Ірына Сідорская ўпэўненая, што ў Новай Беларусі ўлады маюць легалізаваць аднаполыя саюзы, нават калі грамадства саспее да кансэнсусу. Кажа, людзі падцягнуцца:
«Людзі могуць адстойваць вельмі кансерватыўныя, няправільныя погляды, погляды, што разыходзяцца з правамі чалавека. Таму ў ідэале, калі мы кажам пра дэмакратычную Беларусь, дзе насамрэч абараняюцца правы ўсіх людзей, улады мусяць прыняць адпаведную пастанову, а грамадскае меркаванне падцягнецца».
Суразмоўніца «Белсату» нагадала, што Беларусь – адзіная краіна ў Еўропе з смяротным пакараннем, і, падобна, бальшыня беларусаў не супраць таго, каб дзяржава расстрэльвала грамадзянаў. Пры гэтым праваабаронцы звяртаюць увагу на судовыя памылкі (а ў нашай краіне пра незалежныя суды можна толькі марыць) і настойваюць, што замест забойства мусіць быць пажыццёвае зняволенне.
Як у Беларусі няма дыскусіяў пра неабходнасць скасавання смяротнай кары, як да грамадзянаў ніхто не даводзіць хібы гэтага пакарання, гэтак і пра аднаполыя шлюбы – цішыня.
«З людзьмі трэба працаваць праз медыі і адукацыю, у школах. Сусветны досвед: пра гэта размаўляюць у медыях, ідуць грамадскія дыскусіі, прамаўляюць эксперты, прыводзяць аргументы, людзі спрачаюцца. Людзям вельмі важна, каб яны былі пачутымі, каб яны маглі выказаць свае меркаванні, напрыклад, супраць аднаполых шлюбаў, але каб на гэтае меркаванне ім адказалі эксперты і самыя кўір-людзі. Мне здаецца, у шмат каго зменіцца меркаванне», – разважае Сідорская.
Праваабаронца, адкрытая лесбіянка Наста Базар у размове з «Белсатам» таксама адзначыла неабходнасць «працы з людзьмі», аднак засумнявалася, што спушчаная зверху ўніз легалізацыя аднаполых шлюбаў – гэта добрая ідэя:
«Думаю, у нас бы так не атрымалася. Калі б у нас ухвалілі закон аб супрацьдзеянні хатняму гвалту, і не мяняючы нічога ў грамадстве, невялікая колькасць жанчын пачала б звяртацца ў міліцыю. То самае, мне здаецца, было б з аднаполымі шлюбамі. Закон ніяк не паўплываў бы на людзей, таму што з людзьмі трэба працаваць».
Актывістка адзначае: узровень гвалту ў Беларусі істотна вырас.
,,«Цяпер у Беларусі магчымыя тыя сітуацыі, што былі немагчымымі. Напрыклад, тая сітуацыя, калі на вуліцы збілі трансгендарную жанчыну – такога не было яшчэ некалькі гадоў таму. Узровень гвалту настолькі вырас. Людзі дазваляюць сабе тое, што дазваляе сабе ўлада».
Неталерантнае стаўленне ў Беларусі да сексуальных меншасцяў Базар называе праблемаю ўсяго грамадства:
«Як толькі адной частцы людзей забараняюць нешта рабіць – тое, што насамрэч не перашкаджае іншым, не парушае межы іншых, не шкодзіць, не псуе здароўе і не пагражае жыццю іншых, то абавязкова гэта распаўзецца на ўсё грамадства. Зараз трэба працаваць з двух бакоў».
Праваабаронца таксама наракае, што дэмакратычныя сілы пужаюцца гэтай тэмы і што беларускае грамадства ў эміграцыі таксама даволі гамафобнае:
«Ніводнага паста ад дэмсілаў я не бачыла 17 траўня ў Дзень змагання ў гамафобіяй, трансфобіяй і біфобіяй. Ніколі не было выказанае падтрыманне ЛГТБК-людзям. У верасні быў мэтанакіраваны ціск рэжыму на ЛГТБК унутры Беларусі – не было выказана падтрымання, нічога. Калі гэта IT, „Горадня Азот“, што-кольвек – заўсёды падтрыманне выказваецца; калі гэта ЛГБТК, мы гэта замоўчваем».
Як сказала Базар, дэмакратычныя палітыкі, абыходзячы тэму меншасцяў, спасылаюцца на тое, што «людзі не зразумеюць, спужаюцца».
«Пакуль мы будзем гэтага пужацца і ставіцца да гэтага як да нечага незвычайнага, яно будзе заставацца незвычайным», – падсумавала суразмоўніца «Белсату».
Сцяпан Кубік belsat.eu
