Байдэн, вядома, чалавек нядобры. Абмен зняволенымі паміж Расеяй і ЗША (з Германіяй) арганізоўвалі выключна спецслужбы, а прэзідэнт вядучай заходняй дзяржавы, які неўзабаве адыходзіць, проста вырашыў папіярыцца. Гэта калі верыць крыніцам Лукашэнкі, не давяраць якім, зразумела, няма ніякіх падставаў.
Ёсць падазрэнні, што такім дзіўным чынам Аляксандр Лукашэнка дзяліўся з намі ўзроўнем уласнага ўдзелу ў гэтай гісторыі. Што гэта менавіта яму, ведаючы яго здольнасць не ў час расказаць усяму свету «па сакрэце» якую-небудзь ваенную таямніцу, таварыш Уладзімір Пуцін так пазначыў ролю: «Ты Рыка Крыгера аддай, калі ласка. Астатняе – не твая справа, ФСБ разбярэцца».
Разбірацца было з чым. Калі краіны Захаду выцягвалі з расейскіх турмаў уласных грамадзянаў і прыкметных расейскіх апазіцыянераў, якія трапілі за краты па фантастычна надуманых прычынах, то Нямеччыне прыйшлося аддаць, напрыклад, Вадзіма Красікава – супрацоўніка ФСБ і па сумяшчальніцтве забойцу, на сумленні якога смерць як мінімум траіх чалавек. І калі забойства ў Нямеччыне былога чачэнскага палявога камандзіра можна патлумачыць «інтарэсамі Расеі» (дакладней, Крамля), то мачылава 2007 і 2013 гадоў у самой Расеі ў гэтую канцэпцыю не ўкладаецца – там яго ахвярамі былі прадпрымальнікі.
Вось такія персанажы хаваюцца пад імем «хлопцаў», якіх «выцягнулі» (зноў па А. Лукашэнку) у абмен на Крыгера, Эвана Гершковіча, Іллю Яшына, Уладзіміра Кара-Мурзу і іншых.
На фоне гэтай падзеі смерць Аляксея Навальнага становіцца яшчэ больш вытлумачальнай. Ён павінен быў быць у гэтым спісе, але ж балюча не хацелася Пуціну адпускаць асабістага ворага такога калібру.
Гэта прыкмета «адлігі» ў адносінах Расеі і Захаду? Не. І нават роўна наадварот.
Прыкметай паляпшэння адносін было б вызваленне палітычных апанентаў, незаконна кінутых у месцы пазбаўлення волі, вызваленне без якіх-небудзь умоваў, проста па прычыне іх невінаватасці. А вось такі абмен – гэта прызнанне прорвы паміж Расеяй і развітым светам, якая паглыбляецца, вяртання ў стан халоднай вайны. Тады ж таксама адбываліся такія абмены.
Ну, а што ж мы? Пытанне: чаму часткай абмену не быў нобелеўскі лаўрэат Алесь Бяляцкі? Або Маша Калеснікава, Віктар Бабарыка... Чаму?
Прычын некалькі.
1. Адсутнасць беларускіх «Красікавых» у еўрапейскіх турмах. Я мяркую, што ўзровень здольнасцяў да дзеяння сённяшніх супрацоўнікаў КДБ такі, што яны ў прынцыпе не здольныя вырашаць задачы па знішчэнні «ворагаў рэйха» за мяжой. Мне давялося правесці некалькі месяцаў у СІЗА КДБ побач з адным з беларускіх шпіёнаў, які ў далейшым быў перавербаваны спецслужбамі Літвы, за што і сядзеў. Узровень развіцця гэтага хлопца наўрад ці дазваляў яму выконваць у розуме складанне двухзначных лікаў, хоць па паперах ён напэўна праходзіў як мацёры Шцірліц.
2. Адрозненне ў псіхалогіі паміж Пуціным і Лукашэнкам. Першы ўяўляе з сябе піцерскага вулічнага бандыта, які кіруецца не законамі, а паняццямі. І па гэтых паняццях «сваіх» кідаць нельга. Хай гэтыя «свае» і з'яўляюцца забойцамі, шпіёнамі або гандлярамі зброяй. Для Лукашэнкі ж ніякіх «сваіх» няма. Іх проста не існуе і ён нікога не збіраецца ратаваць. Пацвярджэннем гэтага тэзіса з'яўляецца арганізаваны выратавальны рэйс «Белавія» з Ізраіля, за які пасажырам давялося заплаціць па $500. У краіны на гэтыя мэты грошай не знайшлося.
3. Вельмі малы ўплыў беларускіх дэмакратычных сілаў на падзеі, якія адбываюцца. Трэба адзначыць, што і расейскія дэмакраты ў дадзеным абмене выконвалі толькі экспертную функцыю. У іх запытвалі спісы на вызваленне, яны іх выдавалі – не больш за тое. Рашэнні прымаліся без іх.
Аднак у нас няма і такога ўплыву. Ілюстрацыяй такога становішча справаў з'яўляецца нечаканае ўвядзенне еўрапейскіх санкцый супраць беларусаў месяц таму. Пра новыя абмежаванні на мяжы беларускія дэмакраты даведаліся з прэсы. Іх, на жаль, нават не праінфармавалі.
І ўсё ж такі сам абмен выклікае надзею. Калі такое стала магчыма адзін раз, то чаму б гэтаму не здарыцца зноў? З іншымі ўдзельнікамі, пры іншых абставінах, з іншымі нават прадметамі здзелкі, але што цяпер немагчымага?
Трэба рухацца далей, не спыняцца, спрабаваць.
P.S. Незразумелая частка гісторыі гэтага абмену выглядае так: з польскай турмы быў вызвалены агент ГРУ Павел Рубцоў, а наўзамен Польшча не атрымала нічога. Анджэй Пачобут працягвае адбываць тэрмін у беларускай турме. Так што пытанні да ўласных палітыкаў могуць і павінны быць не толькі ў беларусаў.
Аляксандр Кныровіч / ІР, «Белсат»
