Самы дарагі і самы скандальны – такімі эпітэтамі ўзнагародзілі 22-і чэмпіянат свету па футболе ў Катары. Мы прайшліся па самых гучных скандалах.
«Купленыя» чэмпіянаты і вялікія грошы
Тое, што гэта будзе незвычайны чэмпіянат, выглядала бясспрэчным ужо 12 гадоў таму, калі 2 снежня 2010-га тагачасны прэзідэнт ФІФА Зэп Блятэр абвесціў, што ў 2022-м чэмпіянат свету ўпершыню ў гісторыі скіруецца на Блізкі Усход. Рэч і ў кліматычных умовах, і ў абсалютнай нефутбольнасці маленечкай краіны на беразе смарагдавай Персідскай затокі.
Адразу пасля таго, як Расею і Катар назвалі гаспадарамі сусветных чэмпіянатаў 2018 і 2022 гадоў, вельмі актыўна загучалі тэрміны «купленыя»: прэзідэнтам Уладзімірам Пуціным – каб хоць неяк палепшыць рэпутацыю ўласную і расейскую агулам пасля шэрагу інтэрвенцыяў у іншыя краіны ды рэгіёны і здушэння права голасу, Катарам – дзеля чарговай забавы шэйхаў, як нечага раней не выпрабаванага. Гэта ім як цацка, якой ніколі ў руках не трымалі. Усе 12 гадоў журналісты пісалі пра гэта.
Абодва чэмпіянаты планеты зрабіліся самымі дарагімі ў гісторыі. Спачатку рэкорд расходаў усталявала Расея, уклаўшы ў арганізацыю мундыялю $ 13,2 млрд (паводле сярэдняга абменнага курсу за 2013–2017 гады), а потым гэтую суму імкліва перакрыў Катар. Амерыканская кансалтынгавая кампанія «Front Office Sports», якая спецыялізуецца на фінансаванні спартовых імпрэзаў, ацаніла затраты арганізатараў на $ 220 млрд.
Адмыслова да сусветнага футбольнага форуму быў пабудаваныя цэлы горад Люсайль, плошча якога складае 35 квадратных кіламетраў, а насельніцтва вырасла да 450 тысячаў чалавек, тры лініі метро ў сталіцы – горадзе Доха, рэканструяваны аэрапорт, марскі порт і пабудаваныя абсалютна з нуля сем з васьмі стадыёнаў чэмпіянату свету (у тым ліку і сярод пустэльні). Арэны, дасюль не патрэбныя, не будуць неабходныя і пазней.
Першы скандал беспасярэдне на месцы правядзення мундыялю ўзнік яшчэ да матчу-адкрыцця паміж гаспадарамі і зборнай Эквадору. Паводле заявы рэгіянальнага кіраўніка Брытанскага цэнтру блізкаўсходніх даследаванняў Амджада Таха, Катар здолеў падкупіць некалькіх гульцоў нацыянальнай каманды Эквадору (называюць лічбу 8 і суму $ 7,4 млн), каб яны прагулялі Катару з лікам 0:1, прапусціўшы мяч у другім тайме. Інфармацыю пацвердзілі пяцёра інсайдараў з Катару і Эквадору, але словы Таха ў Twitter – «Свет павінен супрацьстаяць карупцыі ў ФІФА» – разляцеліся хутка. Эквадорцы выгулялі матч упэўнена з лікам 2:0.
Без піва і са шматлікімі абмежаваннямі
За два дні да старту чэмпіянату свету ўлады Катару, а дакладней, сям’я, што належыць да дынастыі шэйхаў і эміраў, забараніла прадаваць піва на стадыёнах, парушыўшы ўсе дамоўленасці з ФІФА і спонсарамі, «кінуўшы» іх на вялізную суму. Сотні тонаў пеннага напою ўжо былі дастаўленыя ў Катар.
Разумеючы, што трыбуны не будуць запаўняцца ўжо падчас афіцыйнага адкрыцця, катарцы пачалі раздаваць задарма квіткі мясцовым рабочым і эмігрантам са Шры-Ланкі, Пакістану, Бахрэйну, Індыі, Ірану, Егіпту. Ясна, што яны ніколі не заўзелі за каманды Бразіліі, Аргентыны, Харватыі ці Даніі, але адзеліся ў колеры гэтых краінаў і выглядалі як фанаты. Паколькі такія выпадкі мелі масавы характар, выглядала гэта вельмі ненатуральна і непрывабна.
Фанаты, прыляцеўшы ў Катар, сутыкнуліся з жахлівымі ўмовамі, якія ім прапанавалі арганізатары. Імправізаваныя намёты альбо складзеныя са шчытоў ці пластыкавых скрыняў пакоі ў фанацкай вёсцы каштуюць 175 еўраў за содні. Танней каштуюць вагончыкі накшталт будаўнічых. Пры гэтым на ложках – непрыдатныя матрацы, пакоі не маюць прыбіральняў, а вада з крана брудная. У гатэлях, натуральна, кошты высачэзныя.
Скандальнасці дадаюць футбалісты, якія, карыстаючыся магчымасцямі тэлебачання і тэлетрансляцыямі на ўвесь свет, так ці інакш імкнуцца выказваць сваю пазіцыю альбо да ўнутраных праблемаў дзяржаваў, якія яны рэпрэзентуюць, альбо, з іхнага гледзішча, несправядлівага ўціску ўдзельнікаў чэмпіянату планеты. Гэтак, зборная Ірану моўчкі стаяла падчас гімну краіны перад двубоем з Англіяй, выказваючы такім жэстам падтрыманне тым, хто пратэстуе супраць свавольства кіраўніцтва Ірану, а футбалісты зборнай Нямеччыны падчас камандавага фатаграфавання прыкрылі рот рукою, пратэстуючы гэтак супраць абмежаванняў ФІФА на падтрыманне гэтак званай вольнай любові.
Як аказалася, менавіта гэта сталася галоўнаю праблемаю для ФІФА і арганізатараў. Тое, што не ўспрымае ісламскі свет і што таксама ёсць вялікім грахом у хрысціянстве, Еўропа прывезла на Блізкі Усход. Гэтак званыя ЛГБТ-каштоўнасці з лозунгам «Адна любоў». Зборную Бельгіі змусілі прыбраць з формы колеры, якія нагадваюць вясёлку, а таксама слова «Love». І хоць павязку «One Love» ФІФА забараніла футбалістам выкарыстоўваць падчас матчаў, гульцы і федэрацыі былі гатовыя пайсці на любыя штрафы. Хіба што не на магчымыя жоўтыя і чырвоныя карткі.
Дарэчы, Данія ді іншыя краіны Скандынавіі ініцыявалі і выношваюць некалькі гадоў ідэю выхаду з ФІФА праз вялізную колькасць абмежаванняў на турнірах. Праўда, разумеюць, што гэта маларэальна.
Катарскія ўлады папярэджвалі, што гэта краіна з абсалютнаю мусульманскаю большасцю, у якой існуюць строгія нормы маралі. Плакаты са зваротам да заўзятараў прысутнічаюць каля ўсіх спартовых аб’ектаў краіны: «Праявіце павагу! Дапамажыце нам захаваць культуру і каштоўнасці Катару. Калі ласка, адзявайцеся сціпла ў грамадскіх месцах, закрываючы сваё цела ад плячэй да каленяў». Але сексуальная разбэшчанасць сучаснага свету пад абліччам дэмакратыі ды захавання правоў кожнага, у тым ліку і сексуальных меншасцяў, не спыняе таго-сяго ад памкнення парушыць мясцовыя нормы і выказаць непавагу да прадстаўнікоў абсалютна іншай культуры (напрыклад, «Міс Харватыя – 2016» Івана Кнёль прайшлася амаль аголеная па вуліцах Дохі) .
Скандалы і прэтэнзіі да ФІФА
Чэмпіянат свету ў Катары адзначыўся і тым, што ўпершыню адзін з яго ўдзельнікаў пазбавіўся працы падчас выступу за нацыянальную зборную сваёй краіны. З Крыштыянам Раналду скасавалі кантракт у клубе «Manchester United» пасля ягонага нашумелага лонданскага інтэрв’ю брытанскаму журналісту Пірсу Моргану.
Прычым клуб і футбаліст дамовіліся, што апошні пойдзе без усялякай кампенсацыі. Цяпер 37-гадовая зорка абірае варыянты далейшага працягу кар’еры не толькі ў Еўропе, але і ў ЗША, і нават у арабскай краіне.
Немалаважную таямніцу праблемнага стаўлення да сябе адкрылі габрэйскія арганізацыі. Каля 10 тысячаў чалавек гэтай нацыянальнасці ведалі, што афіцыйны Катар абяцаў вылучыць адмысловыя месцы для малітвы і зарганізаваць гэтак званае кашэрнае харчаванне. Але габрэйскія малебны ў часе гульняў былі забароненыя праз немагчымасць гарантаваць бяспеку такіх захадаў. Харчаваннем з асаблівасцямі спецыяльнай кухні паводле веравызнання (ёсць абмежаванне на мяса жывёлы, птушкі і рыбы) ніхто таксама не займаўся.
З самага свежага: Косава паскардзілася ў ФІФА на правакацыю зборнай Сербіі. Публіка пабачыла фотаздымак з раздзявальні сербаў, на якім відаць вывешаны сцяг краіны з тэрыторыяй дзяржавы, куды залучылі Косава ў сваіх межах, а таксама з надпісам: «Капітуляцыі не будзе».
На сайце Косаўскай федэрацыі футболу (па-албанску і па-англійску), а таксама ў Twitter арганізацыі адзначылі, што «такому шавіністычнаму акту не месца на спартовых імпрэзах, і тым больш там, дзе праходзіць найбуйнейшая сусветная футбольная імпрэза». «Непрымальна, што гэты факт замоўчваецца, і мы настойліва патрабуем, каб ФІФА строга пакарала Федэрацыю футболу Сербіі за гэты агрэсіўны акт, які супярэчыць каштоўнасцям, што перадае футбол», – адзначаюць у паведамленні. Паводле амерыканскай тэлевізійнай кампаніі ESPN, у ФІФА пачалі расследаванне інцыдэнту.
Пры ўсіх абвінавачаннях ФІФА ў несумленнасці і карупцыі, Міжнародная федэрацыя футболу ні пры яе папярэднім кіраўніку – Зэпу Блятэру, ні пры ягоным пераемніку – Джанні Інфантына – ніколі не мела намеру змяніць месцы правядзення чэмпіянатаў свету – у 2018 і 2022 гадах.
На расейскім мундыялі таксама не абышлося без скандалаў альбо кур’ёзаў. Хіба што яны былі больш лакальныя і завязаныя на палітычнай сістэме ў Расеі. Тады прэзідэнт ФІФА Джанні Інфантына назваў турнір 2018 года «найлепшым у гісторыі чэмпіянатам свету». Што скажа кіраўніцтва Міжнароднай федэрацыі футболу паводле вынікаў катарскіх прыгодаў? Прынамсі адусюль чуем блізкую рыторыку: поўны правал! І для ФІФА, і для яе кіраўніка. Чэмпіянат планеты – 2022, нагадаю, працягнецца да 18 снежня.
Аляксандр Пуціла belsat.eu
