Многія разумныя, дэмакратычна настроеныя беларусы не разумеюць, навошта нам свая нацыянальная мова. Думаю, што галоўная прычына гэтага неразумення – рэальная цяжкасць у засваенні новай мовы.
Непрыемная праўда ў тым, што большасць з нас вучыла ў школе беларускую мову, як замежную. Мы вучыліся яе разумець, але практычна ніколі не выкарыстоўвалі ў побыце.
Размаўляць на мове, якой рэдка карыстаешся – складаная задача. Цяжка фармуляваць думкі. Слоўнікавага запасу не хапае. Замест таго, каб ствараць уражанне разумнага чалавека, пачынаеш гучаць, як пяцікласнік. Гэта нязручна.
Калі хтосьці з табой загаворвае па-беларуску – гэта чарговая нязручная сітуацыя: як яму адказваць? Па-руску – можна пакрыўдзіць. Па-беларуску – баішся памыліцца, сказаць няправільна.
Кожны раз, калі чытаеш артыкул ці слухаеш выступ па-беларуску, даводзіцца рабіць над сабой высілак, перакладаць у галаве.
Каб добра гучаць на любой мове, трэба яе пастаянна выкарыстоўваць. Нават калі захочаш падняць узровень валодання мовай – зноў перашкоды: кантэнт на беларускай шукаць цяжэй, чым на рускай або англійскай. Добрых твораў перакладзена на беларускую нашмат менш, чым можна знайсці на рускай, польскай, украінскай. Як для дарослых, так і для дзяцей.
За два гады жыцця ў Польшчы я падняў узровень польскай мовы да B1, і гэта запатрабавала шмат часу і высілкаў. Нягледзячы на тое, што мяне паўсюль атачаў польскі кантэкст і навучанне фінансаваў польскі ўрад. Лексічнае падабенства рускай мовы з польскай – 77%, беларускай – 86%. Гэта значыць, ведаючы толькі рускую, вывучыць беларускую мову на 1/10 лягчэй, чым вывучыць польскую. Тыя, хто быў вымушаны вучыць польскую мову практычна з нуля, зразумеюць, наколькі гэта няпроста.
Унікальнага кантэнту па-беларуску мала ў параўнанні з іншымі роднаснымі мовамі. Ва ўсім свеце, каб развіваць маленькія лакальныя мовы, дзяржава вылучае фінансаванне. У нашым выпадку дзяржава вылучае фінансаванне на знішчэнне беларускай мовы.
І ў Беларусі, і ў эміграцыі ў мільёнаў беларусаў узнікае вялікае пытанне: навошта вучыць сваіх дзяцей беларускай мове?
У Беларусі носьбітаў беларускай пераследуюць як ізгояў і злачынцаў. Руская мова ў Беларусі цяпер – гэта мова бізнесу, справаводства, судовых справаў. Мова палітыкі і навукі. Мова сучаснай музыкі, стэндапу і сацыяльных сетак. Беларуская мова ў Беларусі цяпер – гэта мова экстрэмісцкіх тэлеграм-каналаў і палітвязняў, што сядзяць у турмах. Жоўтая зорка на спіне другагатунковага.
У эміграцыі ў дзясяткі разоў прасцей знайсці рускую школу, чым беларускую. Вучыць мясцовую мову – абсалютная неабходнасць. Руская мова – пропуск на вялікія рынкі Расеі, Украіны (да 2022), Казахстану, усёй постсавецкай Азіі. Англійская мова – пропуск у астатні паспяховы свет ЗША, Канады, Аўстраліі, Вялікай Брытаніі.
Такім чынам, вывучэнне беларускай мовы патрабуе ўкладання значнага часу і высілкаў. Але мы ж вучым новыя мовы не проста для задавальнення, а дзеля нейкіх пераваг, правільна? У выпадку з беларускай мовай, замест пераваг, яе выкарыстанне стварае нам масу праблем. Узнікае пытанне – дзеля чаго гэтыя ахвяры? Для чаго нагружаць сябе, свайго дзіця, яшчэ адной мовай, на якой гаворыць настолькі мала людзей?
Ні для чаго. Калі вы лічбавы намад, які выбірае краіну, як форму юрыдычнай асобы – яна вам не патрэбная. Калі вы проста хочаце камфортнага жыцця – яна вам не патрэбная. Калі вы проста хочаце стаць палякам, украінцам, рускім або амерыканцам – яна вам не патрэбная.
Яна спатрэбіцца толькі ў тым выпадку, калі вы звязваеце сваю будучыню з Беларуссю. Калі ў вашых прыярытэтах ёсць пункт «каб людзі ў Беларусі з часам сталі жыць крыху лепш».
Якая ж сувязь паміж выкарыстаннем мовы і росквітам Беларусі? Калі чалавек прытрымліваецца дэмакратычных каштоўнасцяў і правоў чалавека, няўжо гэтага недастаткова? Навошта вучыць новую мову, калі ёсць квітнеючыя мультымоўныя краіны, такія як ЗША і Швейцарыя?
Каб шчыра адказаць на гэтае пытанне прыйдзецца трохі пабыць русафобам. У адрозненне ад Беларусі, ЗША і Швейцарыі цяпер ніхто не пагражае. Германія не адпраўляе танкі ў Аўстрыю пад прэтэкстам абароны прыгнечанай меншасці. Канада не абстрэльвае ракетамі ЗША «дзеля абароны франкафонаў».
Апошнія 200 гадоў Расея захоплівае навакольныя краіны і русіфікуе іх. Апошнія 20 гадоў Расея ўрываецца ў жыццё сваіх былых рускамоўных калоніяў, такіх як Украіна, Грузія, Казахстан, Беларусь і спрабуе ўсталяваць там падпарадкаваны ім урад. Для расейскіх уладаў мова – гэта зброя рускага свету. Гэта інструмент спачатку палітычнага і культурнага ўплыву, а потым і вайсковага.
Можна было б пагадзіцца на саюз з Расеяй, калі б ён абяцаў росквіт. Так не ж! Стаць часткай Расеі цяпер – значыць папоўніць шэрагі мабілізаваных на смерць.
Паглядзіце на гэтую публікацыю расейскага прапагандыста. Што яны хочуць зрабіць з украінцамі, калі перамогуць. Праграма зводзіцца да некалькіх простых рэчаў:
«Украінскую мову забараняць.
Носьбітаў – перавучваць.
Прыхільнікаў – пераследаваць.
Актывістаў – забіваць».
belsat.eu / ІР
Рэдакцыя можа не падзяляць меркавання аўтара.
