Mimo wojny polscy konserwatorzy zabytków wraz ze swoimi ukraińskimi partnerami kontynuują prace na Ukrainie. Między innymi w cerkwi garnizonowej świętych Apostołów Piotra i Pawła — dawnym kościele jezuitów we Lwowie. Rezultaty ich działań można obejrzeć na wystawie w Stajniach Kubickiego w warszawskich Łazienkach.
Kościół pw. świętych Apostołów Piotra i Pawła we Lwowie w Ukrainie zbudowany został w latach 1610–1635. W XVIII w. do Lwowa przybył Franciszek Eckstein (1689–1741), który wykonał na sklepieniu kościoła kompozycję malarską poświęconą dwóm apostołom: św. Piotrowi i św. Pawłowi. Artysta zmarł w czasie realizacji prac. Ukończył je syn artysty, Sebastian Eckstein.
To właśnie te freski odnawiali polscy i ukraińscy konserwatorzy. Były one bardzo zaniedbane – komuniści po wojnie zamknęli kościół, a od 2011 mieścił się w nim magazyn lwowskiej biblioteki im. Wasyla Stefanyka, która przejęła m.in. zbiory Ossolineum. W 2011 roku świątynia została przekazana Cerkwi Greckokatolickiej jako cerkiew garnizonowa.
Renowację malowideł ściennych w nawie głównej i prezbiterium zakończono w grudniu 2021 roku. Efekty tych prac możemy oglądać na warszawskiej wystawie.
Dorota Janiszewska-Jakubiak, dyrektor Instytutu Polonika, zajmującego się polskim dziedzictwem kulturowym za granicą zaznacza w rozmowie z Biełsatem, że wówczas, w grudniu 2021 roku kończono jeszcze prace przy fasadzie świątyni, gdzie strona polska współfinansowała konserwację rzeźb. Na początku 2022 roku rozpoczęto tworzenie planów na ten rok. Po 24 lutego musiały one zostać zmienione.
– Podstawowe pytanie było: jak pomóc, jak zabezpieczać zabytki, ale też jak pomóc od strony humanitarnej czy medycznej – podkreśla.
W pierwszych miesiącach Instytut Polonika skupił się zatem na zabezpieczeniu zabytków przed zniszczeniem w wyniku ewentualnych ostrzałów.
– W kościele pojezuickim część obiektów wewnątrz została osłonięta specjalnymi materiałami przeciwpożarowymi i został wprowadzony system gaśniczy. Jest to szczególnie ważne w kościele, który ma 30 metrów wysokości – dodaje.
Udało się zabezpieczyć w ten sposób aż 200 świątyń na Ukrainie. Instytut Polonika pomagał też przy ochronie obiektów zabytkowych znajdujących się na zewnątrz.
– Korzystaliśmy z doświadczenia naszych konserwatorów, którzy byli w Syrii po działaniach wojennych i wiedzieli, co się sprawdziło, a co nie – dodaje.
Dr Paweł Boliński, konserwator zabytków i kurator wystawy mówi Biełsatowi, że gdy udało się zabezpieczyć zabytki przed ewentualnym zniszczeniem, on i jego współpracownicy wznowili konserwację i renowację. Obecnie zajmują się, między innymi, ołtarzem głównym w lwowskiej cerkwi.
– Zdecydował też ten czynnik, że współpracujemy z ukraińskimi konserwatorami zabytków. Oni też tej pracy potrzebowali – żeby nie zwariować – podkreśla.
Polski zespół został ograniczony do minimum. Z ukraińskiego pracują kobiety i ci mężczyźni, którzy zostali zwolnieni ze służby wojskowej bądź też otrzymali odroczenie.
Dr Paweł Boliński zaznacza, że część jego kolegów znalazła się na froncie jako paramedycy, lekarze lub żołnierze. Oni też potrzebują wsparcia.
– Zbieramy pieniądze na pomoc związaną z medycyną, na umundurowanie i wyposażenie wojskowe – dodaje.
W tym kontekście istotne jest także to, że lwowska cerkiew świętych Apostołów Piotra i Pawła jest kościołem garnizonowym. Od 2014 roku w jednej z naw można obejrzeć zdjęcia żołnierzy, którzy zginęli na froncie, a także różnego rodzaju przedmioty związane z walką z rosyjskimi wojskami, na przykład pociski.
– Ta liczba zdjęć niestety rośnie z każdym dniem – mówi Biełsatowi proboszcz tej cerkwi, ojciec Taras Mychalczuk.
Zaznacza, że w jego świątyni często odbywają się pogrzeby wojskowych.
– Gdy ludzie stoją na placu przed cerkwią w czasie pogrzebu, szczególnie rodzina zabitego, są w wielkiej rozpaczy. Gdy wchodzą do wnętrza, to znajdują spokój w swoim sercu – dodaje.
Restaurację fresków duchowny nazywa “artystycznym frontem”.
Wystawa „I otworzyło się niebo…” będzie otwarta do 28.06.2023 r. Wstęp na nią jest bezpłatny.
Piotr Pogorzelski/belsat.eu
