«План нацыянальнага прымірэння»: мужны крок Сярэдзіча, на які Лукашэнка не здольны
«Народная воля» апублікавала адкрыты ліст свайго галоўнага рэдактара Іосіфа Сярэдзіча. Ён заклікаў да нацыянальнага прымірэння дзеля захавання Беларусі. Журналіст адразу закінуў мяч у Дразды: першым крокам, паводле «плана Сярэдзіча», мусіць стаць спыненне рэпрэсіяў і вызваленне палітвязняў.
«Белсат» спытаў у кіраўніка НАУ Паўла Латушкі, ці гатовы ён да перамоваў, а ў аналітыкаў – ці здольны Аляксандр Лукашэнка цяпер размаўляць з апанентамі па-за сценамі КДБ.
Заснавальнік і нязменны галоўны рэдактар «Народнай волі» Іосіф Сярэдзіч, асабліва не падбіраючы словаў, напісаў у адкрытым лісце пра гвалт, які не спыняецца ад 2020-га, арышты, прысуды, здзекі, катаванні; пра «чобаты чужых салдатаў, што топчуць нашу святую зямлю»; пра неадэкватных прапагандысцкіх кілераў, якія распальваюць варожасць; пра загінулых падчас пратэстаў; пра эміграцыю найбольш адукаваных беларусаў; пра ўладу, якая знаходзіцца ў палоне сілавікоў; пра надзвычай агрэсіўныя формы канфрантацыі ў беларускім грамадстве; раскрытыкаваў камісію для «збеглых».
Сярэдзіч прапанаваў шлях выйсця з крызісу. Найперш цяперашнія ўлады мусяць спыніць рэпрэсіі і абвясціць шырокую амністыю, вызваліўшы ўсіх палітвязняў. Наступным крокам «уся апазіцыя дружна звернецца ў міжнародныя структуры з ініцыятывай зняць усялякія санкцыі з Беларусі». Далей – перамовы пры пасярэдніцтве Швейцарыі ці Фінляндыі «па ўсім спектры пытанняў, звязаных з нацыянальным прымірэннем і вызначэннем шляхоў далейшага развіцця краіны».
Галоўрэд «Народнай волі» заклікаў не марудзіць, каб паспець да парламенцкіх і мясцовых выбараў, якія мусяць адбыцца з удзелам вызваленых палітвязняў і з сумленным падлікам галасоў.
«Без нацыянальнага прымірэння мы, безумоўна, страцім Беларусь! Сёння, як, бадай, ніколі на працягу апошніх дваццаці-трыццаці гадоў, наша незалежнасць знаходзіцца ў страшэннай небяспецы», – папярэдзіў Іосіф Сярэдзіч.
«Нацыянальнае прымірэнне ўжо адбылося»
Дэмакратычныя сілы ніколі не былі супраць нацыянальнага прымірэння і дыялогу, заявіў «Белсату» кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, прадстаўнік Аб’яднанага пераходнага кабінету ў пытаннях транзіту ўлады Павел Латушка:
«Асноўная перашкода на шляху да нацыянальнага дыялогу – гэта не дэмакратычныя сілы, не санкцыі, а сам Лукашэнка. Без яго беларусы змогуць дамовіцца, таму што большасць ужо і так дамовілася ў 2020-м, калі выбрала ісці далей без Лукашэнкі. Менавіта тады адбыўся нацыянальны дыялог і прымірэнне».
Латушка заўважыў, што перадумовы для пачатку дыялогу, што прапанаваў Сярэдзіч, сугучныя народным патрабаванням: спыненне рэпрэсіяў і тэрору ды вызваленне палітвязняў:
«Менавіта Лукашэнка мусіць зрабіць першыя крокі, спыніць гвалт і вызваліць людзей. Мы патрабуем гэтага з 2020 года. Аднак увесь гэты час мы бачым толькі крокі рэжыму назад, у 30-я гады сталінскіх рэпрэсіяў».
Кіраўнік НАУ адзначыў: «Няма ніякіх прыкметаў таго, што рэжым Лукашэнкі збіраецца такія перадумовы выконваць. Наадварот, ягоныя перадумовы – закатаць усіх у асфальт і «паўзіце каяцца на каленях».
«Санкцыі ўводзяць не дэмакратычныя сілы»
Павел Латушка таксама пракаментаваў меркаванне Іосіфа Сярэдзіча пра касаванне санкцыяў у выпадку спынення палітычнага пераследу:
«Іх уводзяць не дэмсілы. Казаць пра тое, што санкцыі могуць быць цалкам знятыя ў выпадку спынення гвалту ў Беларусі, было б зусім некарэктна. Частка санкцыяў – імаверна. Таму вельмі важна тут не спекуляваць і не кідацца гучнымі словамі».
Палітык падкрэсліў, што Сярэдзіч выразна пазначыў Расею пагрозай незалежнасці Беларусі і фактычна падставай для нацыянальнага прымірэння. Пры гэтым, на меркаванне Латушкі, аўтар «мірнага плану» не ўлічвае фактару Крамля, які наўпрост уплывае на магчымасць дыялогу. Лукашэнка не перастане падтрымліваць Расею ў вайне, не выведзе расейскіх войскаў, не пакіне АДКБ і «Саюзную дзяржаву», не адновіць ахоўнай мяжы з Расеяй, пералічыў кіраўнік НАУ.
«Значыць, не будзе выкананая яшчэ адна значная ўмова для дыялогу дзеля захавання незалежнасці, якая чамусьці ігнаруецца: Беларусь не перастане быць расейскім вайсковым палігонам і плацдармам. У такіх умовах размовы пра дыялог і тым больш, як піша Іосіф Сярэдзіч, парламенцкія выбары – гэта размовы пра нейкую альтэрнатыўную рэальнасць», – падсумаваў Латушка.
Лукашэнка пойдзе на дыялог, калі пасварыцца з Пуціным?
Адкрыты ліст Сярэдзіча можа мець водкуг сярод часткі кіраўніцтва Беларусі, мяркуе дырэктар інстытуту «Палітычная сфера» Андрэй Казакевіч. У каментары «Белсату» ён адзначыў, што сярод тых, хто лічыць сябе ўладай, «ёсць разуменне, што Беларусь паступова губляе самастойнасць і незалежнасць». Ім пры гэтым няўтульна жыць у сацыяльнай напружанасці, калі заўважная частка насельніцтва ставіцца насцярожана ці варожа.
«Разам з тым мы не бачым хоць нейкай прыкметы таго, што будзе адбывацца рух у бок прымірэння. Не думаю, што ліст можа да гэтага спрычыніцца, ён можа толькі пазначыць палітычную пазіцыю і наяўнасць праблемы», – сказаў палітолаг.
Ён мяркуе, што цяперашнія ўлады, імаверна, пойдуць на дыялог, толькі калі прыпячэ:
«Такога кшталту кантакты могуць быць толькі тады, калі ўлады будуць вымушаныя гэта зрабіць, калі яны будуць знаходзіцца пад нейкім сур’ёзным ціскам з пункту гледжання захавання сваіх палітычных пазіцый. Першы рэалістычны фактар – пагаршэнне стасункаў з Расеяй з нейкіх прычынаў, хоць зараз мы можам цяжка сабе гэта ўявіць паводле шэрагу прычынаў».
Казакевіч звярнуў увагу, што ў нацыянальным дыялогу аб прымірэнні не зацікаўленая Масква. Ёй выгодная не кансалідаваная Беларусь, што можа спрабаваць выйсці з-пад уплыву Расеі, а аслабленая ўлада, якая канфліктуе са значнай часткай грамадства.
«Непахіснага правадыра ўсё ж нахілілі»
Палітычны аглядальнік праекту «Позірк» Аляксандр Класкоўскі таксама не бачыць прыкметаў таго, што цяперашнія ўлады на заклік галоўнага рэдактара «Народнай волі» кінуцца вызваляць палітвязняў і размаўляць з апанентамі. Аналітык сказаў «Белсату», што нават калі эканамічная сітуацыя пагоршыцца максімальна, Лукашэнка хутчэй паляціць у абдымкі да Пуціна, чым адкруціць гайкі:
«Ён пайшоў бы на большыя саступкі Расеі, стаў бы яшчэ шпарчэй і большымі кавалкамі прадаваць суверэнітэт, чым стаў бы на калені, у ягоным уяўленні, перад Захадам і «пятай калоннай». З гледзішча Лукашэнкі, лепей быць нейкім расейскім губернатарам, чым калі прыйдзе апазіцыя да ўлады і павязе яго ў Гаагу. Гэта для яго страшны сон».
Паводле Класкоўскага, Лукашэнка мяркуе, што прыход апазіцыі да ўлады азначае ягоную фізічную смерць, прычым пакутлівую: «І вось гэтыя фобіі будуць яго штурхаць хутчэй у бок Расеі, чым у бок саступак апазіцыі».
Суразмоўца «Белсату» падкрэсліў, што вызваленне палітвязняў можа выклікаць уздым у грамадстве, а там і да новых пратэстаў недалёка. І перамовы з апанентамі для Лукашэнкі – «нахіл непахіснага»:
«У ягоным разуменні гэта азначае, што нязломнага, непахіснага правадыра ўсё ж такі нахілілі, і гэта з маральна-псіхалагічнага гледзішча для яго вельмі балюча, ён жа хоча здавацца такім моцным і што ніхто не можа яго змусіць да нейкіх саступак. Сёння Лукашэнка занадта моцны. Ён пачуваецца занадта ўпэўнена дзеля таго, каб ісці на нейкія кампрамісы і перамовы з апазіцыяй».
«Мільён ябацек не паставіш да сценкі»
Аляксандр Класкоўскі адзначыў мужнасць галоўнага рэдактара «Народнай волі», які наважыўся надрукаваць ліст з «жорсткай ацэнкай сённяшняй сітуацыі».
«Сярэдзіч знаходзіцца ў Беларусі і кідае выклік сістэме. Ён кажа наўпрост і пра рэпрэсіі, і пра свавольства сілавікоў, пра гвалт, пра камісію для вяртання, пра прапагандыстаў вельмі жорстка выказваецца. Хай сабе гэты заклік, можа, і наіўны, але ўсё адно патрэба ў нацыянальным прымірэнні будзе вісець у паветры. І калі не цяпер, то некалі давядзецца: зменіцца сітуацыя, і Лукашэнка не вечны. І разарваную на сёння нацыю трэба будзе неяк сшываць», – заўважыў аналітык.
Класкоўскі згадаў нобэлеўскага лаўрэата Алеся Бяляцкага, які ў апошнім слове на судзе таксама казаў пра нацыянальнае прымірэнне. Ён, як і Сярэдзіч, – не палітык: «Гэта людзі, у якіх сапраўды баліць душа за радзіму. Гэта той арыенцір, які мы не павінны страчваць з віду. Барацьба барацьбою, але ж мы мусім мець канчатковую мэту: захаванне Беларусі, захаванне нашай нацыі».
Класкоўскі падсумаваў, як, зрэшты, і Сярэдзіч у сваім лісце, што без прымірэння ў Беларусі няма будучыні:
«Калі ўявіць сабе перамогу апазіцыі – ну не паставіш жа да сценкі мільён ці два мільёны гэтых так званых ябацек. З імі таксама трэба будзе неяк знаходзіць агульную мову і жыць у адной дзяржаве. Прымірэнне, кампраміс – тыя пытанні, без якіх немагчыма будучыня беларускай нацыі».
Сяргей Крот belsat.eu
