У суботу, 6 мая, у Лондане адбудзецца каранацыя манаршай пары Віндзараў – Чарлза III і яго жонкі Камілы. Кароль і каралева-кансорт урачыста прыедуць у Ўэстмінстэрскае абацтва на набажэнства, падчас якога будуць памазаныя на царства і ўвянчаныя каронамі. У чым унікальнасць гэтай цырымоніі, як яна пройдзе, а таксама плэйліст каранацыі – у матэрыяле Belsat.eu.
Навошта патрэбная каранацыя? Хіба Чарлз III яшчэ не кароль?
Чарлз III стаў каралём 8 верасня 2022 года, адразу пасля смерці Элізабэт II, паводле правіла «Кароль ніколі не памірае» (вядомаму нам па фразе «Кароль памёр, няхай жыве кароль!»). Каранацыя – гэта дзяржаўнае свята (у тым ліку яно прыцягвае турыстаў), духоўнае падзея і даніна традыцыі. Яна надае сакральнасці служэнню караля і каралевы, а таксама падкрэслівае яго пажыццёвы статус. Акрамя таго, брытанскі манарх намінальна ачольвае царкву Англіі і падчас каранацыі клянецца выконваць ускладзеную на яго функцыю абаронцы веры. У пэўным сэнсе каранацыя становіцца канчатковым пацвярджэннем уступлення на трон і сцвярджэннем на пасадзе.
Камілу карануюць разам з мужам?
Так. Каралева-кансорт таксама будзе памазана і ўвянчаная каронай, хоць гэты абрад і прасцей, чым у яе мужа. Пры гэтым яна таксама ўжо каралева – стала ёю пасля смерці Элізабэт II.
Што значыць «каралева-кансорт»? Дыяна таксама была б ёю?
«Кансорт» значыць «муж», гэта значыць у гэтым тытуле паказваецца, што Каміла – не кіруючая каралева, а жонка караля. Так, калі б лэдзі Дзі не развялася з мужам і дажыла да ўсшэсця на пасад, яна таксама была б каралевай-кансортам. У гэтым жа статусе была каралева Элізабэт ў 1936-1952 гадах, калі кіруючым каралём быў яе муж Георг VI (а пасля яго смерці яна называлася каралевай-маці, паколькі яны з аўгусцейшай дачкой былі цёзкамі).
Выпадак каралевы Камілы асаблівы. Паколькі яна была другой жонкай, ды яшчэ разведзенай, пры жыцці Элізабэт II ўзнікалі пытанні аб яе будучым статусе. Тым больш, што яна не выкарыстоўвала тытул прынцэсы Уэльскай з павагі да памяці Даены Спэнсэр. Аднак Элізабэт II паставіла кропку ў гэтых абмеркаваннях, у лісце да парламента паказаўшы, што ў будучыні жонка спадчынніка трону мусіць атрымаць статус каралевы-кансорт і быць каранаваная разам з ім. Такім чынам, абвясціўшы Камілу каралевай-кансорт 8 верасня 2022 года, Букінгемскі палац выказаў не толькі пажаданні Чарлза III, але і волю памерлай Элізабэт II.
Калі Чарлз III хутка памрэ, Каміла стане кіруючай каралевай?
Не. Наступны ў чарзе на трон – Уільям, Прынц Уэльскі. Затым яго дзеці, скандальны брат прынц Гэры і яго дзеці, браты Чарлза III і далей па лініі атрымання пасада.
Калі яе вялікасць перажыве свайго мужа, яна стане каралевай-удавой і каралевай Камілай, а каралевай-кансорт стане Кэтрын, прынцэса Уэльская (ці ж будучая жонка прынца Джорджа).
Чым вядомы Чарлз III, апроч двух шлюбаў?
Чарлз III – першы брытанскі манарх з вышэйшай адукацыяй (вывучаў гісторыю, антрапалогію і археалогію ў Кембрыджы + курс валійскай мовы ва Уэльсе). Ён даўжэй за ўсіх у гісторыі Вялікай Брытаніі быў прынцам Уэльскім: стаў спадчыннікам трона ў 3 гады, прайшоў інвестытуру ў 21 год, заняў прастол у 74 гады. Прынц Чарльз служыў у ВПС і ВМФ, граў на фартэпіяна, віяланчэлі і трубе, займаўся жывапісам.
Старэйшы сын Элізабэт II вядомы таксама як філантроп, які стварыў Фонд прынца, які да цяперашняга часу дапамог прыкладна 1 млн маладых брытанцаў. Чарлз III заўсёды быў неабыякавым да архітэктуры (адпаведна з яго планам з’явіўся гарадок Паўндберы) і навакольнага асяроддзя (што выявілася ў тым ліку ў падрыхтоўцы да каранацыі).
А ў чым унікальнасць каранацыі?
Чарлз III і Каміла стануць адзінымі каранаванымі манархамі Еўропы. У Бельгіі, Нідэрландах, Люксембургу, Ліхтэнштэйне і Манака каранацыі не было ніколі, у Іспаніі, Швецыі, Даніі і Святым троне каранацыю замянілі інаўгурацыяй (прысяга ў парламенце), у Нарвегіі ёсць абрад блаславення на царства, але каранацыі таксама няма. Элізабэт II была апошнім каранаваным манархам Старога Свету, пасля яе каранавалі толькі двух Рымскіх Пап, але іх пераемнікі аддалі перавагу ўрачыстай інтранізацыі.
Адзіны ў свеце імператар – Нарухіта – таксама не быў каранаваны, у Японіі прынята афіцыйнае ўступленне на пасад пасля смерці або адрачэння папярэдняга імператара, а праз некалькі месяцаў праходзіць урачыстая інтранізацыя.
Між тым, каранацыі захаваліся ў некаторых краінах Азіі, Афрыкі і Акіяніі.
Таксама каранацыя Чарлза III будзе адрознівацца ад мінулых меншым у чатыры разы колькасці гасцей і не такім строгім дрэс-кодам, скарочаным цырыманіялам (скарочаныя маршруты з палаца ў абацтва і назад, а прысягу каралю з арыстакратаў прынясе толькі прынц Валійскі), устаўкамі малітваў, выкарыстаннем ранейшых атрыбутаў (раней амаль да кожнай каранацыі рабілі новыя адзенні і крэслы), удзелам у цырымоніі не-англікан і не-хрысціян. Упершыню ў каранацыі прымуць удзел англіканскія жанчыны-святары.
Як будзе праходзіць каранацыя?
Сама па сабе каранацыя брытанскага манарха – урачыстае англіканскае набажэнства. (Нездарма брытанскі гімн –гэта яшчэ і малітва.) У тым ліку таму спадчыннікі прастола мусяць быць англіканамі. Аднак у будучыні нешта можа змяніцца, калі манарх перастане быць кіраўніком Царквы Англіі ці адмовіцца ад каранацыі.
Сучасны рытуал каранацыі заснаваны на каранацыі Эдуарда VII у 1902 годзе, а ўзыходзіць да першага чыну каранацыйнага набажэнства, напісанага ў XIV стагоддзі на аснове першай каранацыі ў 973 годзе. Ён складаецца з урачыстай працэсіі ад Букінгемскага палаца ў Вестмінстэрскае абацтва, працэсіі ўнутры храма, пачатковых абрадаў, літургіі слова, прызнання і адабрэння, каранацыйнай клятвы, памазання на царства, каранавання, затым памазання і каранавання каралевы-кансорт, эўхарыстычнай літургіі, працэсіі на выхад з абацтва, шэсця ў палац, выхаду каралеўскай сямʼі на балкон.
Што трэба для каранацыі – толькі карона?
Спіс рэгаліяў даўжэйшы.
Па-першае, Карон будзе тры: дзве для караля і адна для каралевы-кансорт. Карануюць Чарлза III каронай св. Эдуарда, створанай у 1661 годзе для Чарлза II (ранейшыя рэгаліі знішчыў Кромвель), але перад выхадам з абацтва ён зменіць яе на карону Брытанскай імперыі (яна ў два разы лягчэй). Дарэчы, для Чарлза III гэта будзе не першае ўвянчанне каронай – падчас інвестытуры ў якасці прынца Валійскага ў 1969 годзе маці ўсклала на яго адпаведную карону. Каралеву Камілу ўвянчаюць каронай каралевы Марыі (створанай у 1911 годзе).
Па-другое, Чарлзу III па чарзе ўручаць скіпетр з крыжам (сімвалізуе свецкую ўладу караля), дзяржаву, скіпетр з голубам (знак духоўнай улады брытанскага манарха), каштоўны пярсцёнак суверэна, меч, бранзалеты і шпоры, а Каміле – пярсцёнак каралевы-кансорт і аналагічныя скіпетры.
Па-трэцяе, для памазання спатрэбяцца залатая ампула з алеем і каранацыйная лыжка. Апошняя – самы старажытны атрыбут каранацыі, гэтая лыжка вырабленая ў XII стагоддзі. Дарэчы, алей асвяцілі ў Ерусаліме з масла аліў на Аліўнай гары, дзе пахаваная бабуля караля, прынцэса Аліса. Асвячэнне здзейснілі праваслаўны патрыярх Іерусаліма і англіканскі архіепіскап.
Нарэшце, патрэбны трон і іменныя каралеўскія крэслы. Трон Св. Эдуарда існуе з 1300 года, у яго доўгая складаная гісторыя (на ім была пазалота, выразаныя множныя надпісы харыстаў і турыстаў, у гады Другой сусветнай вайны яго закапалі ў зямлю дзеля бяспекі, а ў раніцу каранацыі Элізабэт II на ім пабачылі спячую котку). Трон уладкаваны так, што ў яго традыцыйна змесцяць Скунскі камень, шатландскую рэліквію, якую ўжо даставілі ў Лондан сакрэтным шляхам. А ў падрыхтоўцы крэслаў выявіўся клопат Чарлза III аб экалогіі.
Як каранацыйныя крэслы звязаныя з экалогіяй?
Кароль распарадзіўся не ствараць новых крэслаў, а абнавіць тыя, што былі зробленыя для каранацыі Георга VI у 1937 годзе – іх абцягнулі новай тканінай з манаграмамі Чарлза III (C III R) і Камілы (C R). Літара R у іх азначае лацінскае Rex-кароль, і Regina – каралева. Вянчае вензелі карона Цюдораў, якая выкарыстоўвалася ў гербах і манаграмах да Элізабэт II, у валадаранне якой у геральдыцы была карона св. Эдуарда.
Іменныя крэслы (так-так, крэслаў на гэтай цырымоніі нямала! Кароль зменіць тры, а каралева два) рабілі для Элізабэт II і прынца Філіпа, іх таксама абцягнулі новай тканінай з новымі каралеўскімі вензелямі. Букінгемскі палац падкрэсліў, што гэта зроблена не проста з беражлівасці, але і з клопату аб навакольным асяроддзі.
Таксама для каранацыі зробленыя каля 100 дубовых крэслаў, абабітых сінім аксамітам з манаграмамі каралеўскай пары, іх пасля 6 мая прададуць і накіруюць атрыманыя грошы на дабрачыннасць.
Для чаго каранацыю робяць такой складанай цырымоніяй?
Гэта даніна традыцыям і асаблівасць, уласцівая набажэнстваў.
Чарлз III унёс у яе цікавыя змены: у каранацыі прымуць удзел прадстаўнікі ўсіх хрысціянскіх канфесіяў і іншых рэлігій, якія існуюць у Вялікай Брытаніі (юдэі, суніты і шыіты, будысты, сікхі, індуісты, джайны, бахаі, зараастрыйцы) – гэта падкрэслівае разнастайнасць хрысціянства і шматканфесійнасць грамадства. Дарэчы, на чале працэсіі будуць несці крыж з падарункам папы Францішка – часціцамі Крыжа Гасподняга.
Ускладанне кароны будзе не адразу?
Пры ўваходзе ў абацтва караля вітаюць у імя Цара Цароў, а Чарлз III адкажа, што прыйшоў у храм «у імя Бога і па яго прыкладу, каб не мне служылі, а служыць». Затым ідзе момант цішыні – маўклівая малітва іх вялікасці.
Пасля гэтага арцыбіскуп Кентэрберыйскі Джасцін Уэлбі пачне набажэнства традыцыйнымі словамі малітвы, а таксама ўступным словам. Потым ідзе трохразовы спеў Kyrie, eleison (у тым ліку на валійскай мове), прадстаўленне караля арцыбіскупам і прадстаўнікамі ордэнаў падвязкі, чартапалоху, крыжа Вікторыі і крыжа Георга – у форме пытання, ці гатовыя прысутныя аддаць манарху даніну павагі і служэння па яго прыкладу. Народ кожны раз адказвае фразай «Божа, захоўвай караля Чарлза!». Пасля гэтага каралю ўрачыста дораць Біблію, на якой ён прынясе клятву.
Якую клятву?
Каранацыйная прысяга складаецца з некалькіх частак у фармаце пытанне-адказ. Чарлз III паабяцае падтрымліваць царкву Англіі, кіраваць народамі ў адпаведнасці з іх законамі, дамагацца выканання закона і справядлівасці.
Пасля выканання духоўнага гімна кароль урачыста моліцца, просячы Бога аб ласцы, а затым зноў будзе гімн – «Слава ў вышніх Богу», малітва, чытанне з паслання апостала Паўла да Каласянаў (урывак прачытае прэм’ер-міністр, у гэтым выпадку індуіст Рышы Сунак), чытання фрагмента Евангелля ад Лукі, пропаведзь, гімн да Святога Духу Veni, Creator на англійскай, валійскай, шатландскай і ірландскіай мовах, уручэнне арцыбіскупу Кентэрберыйскім алею для памазання і малітва падзякі.
Усё гэта пакажуць у трансляцыі?
Уласна момант памазання караля на царства мы не ўбачым – каранацыйнае крэсла на гэты час закрыюць спецыяльна вырабленым трохбаковым полагам, паколькі памазанне мае вялікае духоўнае значэнне для караля. Але вядома, як гэта будзе: дэкан абацтва налье алей з ампулы ў форме арла ў каранацыйную лыжку, а арцыбіскуп Кентэрберыйскі памажа гэтым алеем рукі, галаву і грудзі Чарлза III.
Што будзе пасля памазання?
Затым кароль зменіць вопратку на льняную туніку Colobium Sindonis і так званую супертуніку. Чарлзу III па чарзе ўручаць шпоры, мячы, бранзалеты, на шыю надзенуць столу (заходнееўрапейскі аналаг епітрахілі), надзенуць у імператарскую мантыю, далей – дзяржава, пярсцёнак, пальчатка, скіпетры і, нарэшце, каранацыя.
Пасля ўскладання кароны на галаву Чарлза III гучаць гімн, фанфары, артылерыйскі салют і званы абацтва. Затым караля блаславяць арцыбіскуп Кентэрберыйскі і прадстаўнікі іншых хрысціянскіх канфесій. Чарлза III узвядуць на трон св. Эдуарда, там арцыбіскуп прынясе яму клятву вернасці ад імя Царквы, а прынц Уільям – ад свайго. Потым архіепіскап упершыню ў гісторыі пакліча ўсіх жадаючых у абацтве і дзе заўгодна таксама прынесці прысягу Чарлзу III.
Некалькі гімнаў – і каранацыя каралевы. Спярша памазанне па той жа схеме, што з каралём (але адкрыта, без балдахіна), уручэнне пярсцёнка, увянчанне каронай, уручэнне скіпетраў, узвядзенне на трон св. Эдуарда.
Затым набажэнства працягнецца звычайнай чаргой: прынашэнне дароў, эўхарыстычная малітва, прычашчэнне, спеў гімнаў і добраславенне. Пасля заканчэння літургіі пачынаецца працэсія ў палац. На выхадзе з сабора Чарлза III будуць вітаць прадстаўнікі іншых рэлігіяў.
Гэта канец каранацыі?
Не зусім. Кароль і каралева сядуць у старую і нязручную залатую дзяржаўную карэту (у абацтва яны прыедуць у больш новай карэце брыльянтавага юбілею Элізабэт II) і пройдуць у Букінгемскі палац, а ў канцы выйдуць разам са сваёй сямʼёй на балкон павітаць тых, хто сабраўся.
Свята скончыцца выхадам каралеўскай сямʼі на балкон?
Урачыстая частка – так, але 7 траўня ў Ўіндзары пройдуць канцэрт і светлавое шоу, а 8 мая (панядзелак) будзе непрацоўным днём, у які брытанцаў заклікаюць да валанцёрства.
Дзе і калі глядзець трансляцыю?
Шэсце пачнецца каля 10:20 па мясцовым часе, набажэнства будзе ісці з 11 да 13 гадзін. Трансляцыя будзе на YouTube-канале каралеўскай сямʼі (ёсць і рускамоўная тэкставая).
На каранацыі ёсць святочная страва?
Так, па ўсёй Брытаніі і ў некаторых іншых краінах ахвотныя арганізуюць «Вялікі абед» (гэтай ініцыятывай ад 2013 года апякуецца каралева-кансорт). Галоўнай стравай каранацыі Чарлз III і Каміла выбралі каранацыйны кіш. Пірог са шпінатам, бабамі, эстрагонам і сырам чэдар адлюстроўвае прыхільнасць каралеўскай пары да садоўніцтва і здаровага харчавання.
Колькі каштуе каранацыя?
Паколькі гэта дзяржаўнае мерапрыемства, за яго плаціць урад. Сума пакуль не называлася, аднак праціўнікам манархіі нагадваюць, што выдаткі на каранацыі 1937 і 1953 гадоў склалі толькі 0,009% ад ВУП Злучанага Каралеўства.
Гары і Меган прыедуць?
Малодшы сын караля прынц Гары прыедзе на каранацыю, а яго жонка Мэган, герцагіня Сасэкская, не.
Каго яшчэ не паклікалі?
На каранацыю запрошаныя 2000 гасцей, але сярод іх не будзе прадстаўнікоў Беларусі, Расеі, Афганістану, Сірыі, Венесуэлы і Ірану.
Затое чакаюцца шведскі кароль Чарлз XVI Густаў, наследныя прынцы Японіі (Акісіна) і Даніі (Фрэдэрык) з жонкамі, прэзідэнт Францыі Эманюэль Макрон, прэзідэнт Малдовы Мая Санду, прэмʼер-міністр Украіны Дзяніс Шмыгаль, першая лэдзі Украіны Алена Зяленская, першая лэдзі ЗША Джыл Байдэн, прэзідэнт Нямеччыны Франк-Вальтэр Штайнмаер, старшыня Еўракамісіі Урсула фон дэр Ляен і іншыя.
Уільяма карануюць паводле той жа схемы?
Гэтага пакуль не ведае ніхто. Не выключана, што Чарлз III стане апошнім каранаваным манархам Вялікай Брытаніі. Паколькі няма дакладных паведамленняў аб рэлігійнасці прынца Уэльскага (калі ён стане каралём, то чакаецца, што пойдзе па слядах бацькі і бабулі, выбраўшы першае з імёнаў – Уільям Артур Філіп Луі, стаўшы Вільгельмам V), ёсць верагоднасць адмовы ў будучыні ад урачыстай рэлігійнай цырымоніі каранацыі на карысць спрошчанай інаўгурацыі па мадэлі іншых еўрапейскіх манархій.
Вы абяцалі плэй-ліст.
Музыку і песні да каранацыі выбіраў сам Чарлз III. На цырымоніі прагучаць:
- Brighter Visions Shine Afar – Judith Weir;
- Tros y Garreg (Crossing the Stone) – Sir Karl Jenkins (выканае Alis Huws);
- Sacred Fire – Class (выканае Pretty Yende);
- Be Thou my Vision, Triptych for Orchestra – Nigel Hess, Roderick Williams, Shirley J Thompson;
- Voices of the World – Iain Farrington;
- King Charles III Coronation March – Patrick Doyle;
- Coronation Kyrie – Paul Mealor (выканаюць Sir Bryn Terfel и Choir of Westminster Abbey);
- Alleluia (O Clap your Hands) и Alleluia (O Sing Praises) – Debbie Wiseman (выканаюць Westminster Abbey Choir і The Ascension Choir);
- Make a Joyful Noise – Andrew Lloyd Webber;
- Coronation Sanctus – Roxanna Panufnik;
- Agnus Dei – Tarik O’Regan.
Ёсць і яшчэ адзін плэй-ліст, ён выкладзены на Spotify.
Іван Аляксееў /ММ belsat.eu
