Z Ukrainy w błyskawicznym tempie znika wszystko, co kojarzy się z Rosją: pomniki, symbole, potrawy, a nawet świąteczne tradycje. Putinowi udało się zniechęcić Ukraińców nawet do Dziadka Mroza i sałatki olivier.
Dla Ukraińców Nowy Rok i Święta są wyjątkowe pod każdym względem. W wielu domach będzie tylko smutek i rozmowy o utraconych najbliższych. W większości ukraińskich domów panuje strach o przyszłość, ale i nadzieja, że koszmar wojny w nowym roku się skończy i Ukrainie uda się zwyciężyć. W ukraińskich domach od Lwowa po Donbas będą obecne i emocje niechęci, a nawet nienawiści do wszystkiego, co rosyjskie.
Nie jest to efekt, którego Władimir Putin pożądał, rozpoczynając najazd na Ukrainę, ale to on go wywołał. Rosyjska propaganda nazywa tę niechęć antyrosyjskim „faszyzmem”, zupełnie pomijając fakt, że to Rosja sama wywołała takie emocje na Ukrainie.
Derusyfikacja, czyli rugowanie rosyjskich wpływów kulturowych oraz w sferze symboliki i nazewnictwa trwa na Ukrainie od 2014 roku. Najbardziej znany był w tym czasie „leninopad”, czyli masowe obalanie wszechobecnych pomników Włodzimierza Lenina i innych komunistycznych przywódców.
W ukraińskich miastach zmieniane były nazwy ulic związane z radziecką i rosyjską historią czy same nazwy miast. Bohatersko broniący się dziś Bachmut wrócił do swojej historycznej nazwy. Do 2016 roku nosił nazwę Artemiwsk (od bolszewika Fiodora Siergiejewa ps. Artem). Od początku rosyjskiego najazdu w 2022 roku derusyfikacja znowu przyspieszyła. Trwa „puszkinopad”, czyli obalanie pomników rosyjskich twórców z Aleksandrem Puszkinem na czele. W Odessie pod koniec grudnia z cokołu spadła caryca Katarzyna II.
Kariera św. Mikołaja
W tym czasie w Odessie zdjęty z cokołu, a potem przewieziony do muzeum, został również Aleksander Suworow, carski generał. Ten drugi pomnik stanął w Odessie stosunkowo niedawno, bo w 2012 r. I to z inicjatywy miejskich deputowanych. Wokół Katarzyny II kontrowersje istniały od dawna, a podczas wojny tylko się nasiliły. Część mieszkańców domagała się demontażu pomnika. Na głowie carycy pojawiał się czerwony kaptur katowski. Pomnik polewano czerwoną farbą i pojawiał się na nim napis: „zabójczyni”. Jednocześnie pomnik, jak inne w Odessie, był zabezpieczony sklejką i workami z piaskiem przed skutkami rosyjskich nalotów na miasto.
Dla sporej części mieszkańców pomniki Katarzyny II czy Suworowa były po prostu elementem miejskiego krajobrazu, do którego się przyzwyczaili. Inni akceptowali fakt, że Odessa była w XVIII wieku rozbudowana przez rosyjskich władców i namiestników w duchu pięknego klasycyzmu. A w XIX wieku miasto kwitło jako główny czarnomorski port rosyjskiego imperium.
Jednak coraz bardziej bestialskie rosyjskie naloty przesądziły o losach pomników. Mimo autentycznych sentymentów i świadomości częściowo wspólnej historii Rosji i Ukrainy – zapadła decyzja o ostatecznym rozstaniu. Tym razem nie jest to decyzja odgórna, czy taka, do której przekonuje jedna z opcji politycznych. Obecnie nawet na wschodzie i południu Ukrainy nienawiść do najeźdźcy jest tak duża, że pojawia się chęć odcięcia również od tradycji pochodzących z Rosji (nie raz narzucanych siłą).
Mykoła, czyli święty Mikołaj, wypierał dziadka Mroza już od dawna. Mróz miał kiepski rodowód wymyślonej przez komunistów w ZSRR atrapy i konkurenta Mikołaja. Jednak w te Święta Mikołaj zrobił na Ukrainie oszałamiającą karierę. Tylko że nie mógł do końca zdecydować się, kiedy przyjść z prezentami. Dziadek Mróz tradycyjnie wpadał w Nowy Rok. Święty Mikołaj zaś 19 grudnia – w swój dzień, według kalendarza juliańskiego.
Wiele wskazuje na to, że Ukraińcy będą powoli i stopniowo odchodzić od tych kojarzonych z Moskwą tradycji. Za zgodą ukraińskiej cerkwi prawosławnej część Ukraińców świętowała Boże Narodzenie 25 grudnia. Tak jak w świecie zachodniego chrześcijaństwa (katolickiego, protestanckiego). Większość nadal pozostaje przywiązana do daty 7 stycznia, zgodnej z kalendarzem juliańskim, uznawanym przez cerkiew prawosławną.
Kwestia sałatki
Dla wielu zresztą i najważniejszym świętem jest świecki Nowy Rok, a dla innych – prawosławny początek roku, tzw. nowy stary rok. Również z suto zastawionym stołem, często w bardzo charakterystycznym stylu – wywodzącym się z radziecko-rosyjskiej kuchni.
– Szczerze powiem, że nie mogę już żreć sałatki olivier i śledzia pod szubą, dlatego mam propozycję: zrezygnujmy z tych wszystkich radzieckich tradycji – napisał mer Dniepra Borys Fiłatow.
Boje z warzywną sałatką olivier (wym. “aliwie”), czyli bogatszą wersją polskiej sałatki warzywnej, są na Ukrainie toczone od kilku lat. Do tej pory bezskutecznie, bo ta prosta i smaczna sałatka jest obowiązkowym hitem na świąteczno-noworocznych stołach. Jest jednak elementem tradycji odziedziczonej po ZSRR. Dziś zaś jest klimat na odrzucanie wszystkiego, co przyszło na Ukrainę ze Wschodu.
Wojna wywołuje potrzebę szybszych zmian. Także w kodach kulturowych i tradycjach. Skoro jest przyzwolenie cerkiewnej hierarchii, wierni będą stopniowo przechodzić na święta zgodne z gregoriańskim kalendarzem zachodniego chrześcijaństwa. Często w sposób demonstracyjny. Zmiany te zresztą zapoczątkowało uniezależnienie się Kijowskiego Patriarchatu w grudniu 2018 roku. A przyspiesza je kompromitacja Cerkwi Moskiewskiego Patriarchatu. To w jej świątyniach i klasztorach SBU znajduje rosyjskich agentów i prorosyjskie materiały agitacyjne. Na przykład w czasie nalotu na Ławrę Peczerską w Kijowie czy klasztory i cerkwie w Czerniowcach i obwodzie tarnopolskim.
W obiektach podległych Cerkwi Prawosławnej Moskiewskiego Patriarchatu wykryto dowody na dywersyjną działalność jej duchownych. Moskiewska Cerkiew zniechęca swoim zaangażowaniem po stronie armii najeźdźców, obrzydliwie antyukraińską retoryką patriarchy Cyryla.
Moskwa osiem lat temu anektując Krym i częściowo zajmując Donbas próbowała grać na prorosyjskich i postradzieckich sentymentach. Noworoczne tradycje, pomniki, Cerkiew, szeroko pojęta kultura – to wszystko znajdowało się w pakiecie kulturowym, którym Kreml kusił niezdecydowanych Ukraińców. Wojna i rosyjskie zbrodnie zlikwidowały jakąkolwiek – nawet teoretyczną – atrakcyjność tego pakietu. Dziś derusyfikacja zawędrowała pod ukraińskie strzechy i na dobre odcina Ukrainę od Rosji.
Michał Kacewicz/belsat.eu
Inne teksty autora w Dziale Opinie
Redakcja może nie podzielać opinii autora.
