Лявон Халатран – пра нянавісць, уладу і працу паміж праектамі: прыбірае нумары ў гатэлі
Золкім студзеньскім вечарам п’ем гарбату на кухні ў Лявона Халатрана і павольна размаўляем пра жыццё. Па-чалавечы: пра каханне, уладу і ўнітазы. Былы ўладальнік культавых беларускіх бараў распавядае пра дзяцінства ў Віцебску і пра тое, што можа быць злым і помслівым. Апошнім часам – прыбірае ў Варшаве апартаменты, 30 злотых за нумар. Не таму, што зусім збяднеў, а каб «трохі супакоіцца » паміж праектамі. Новы праект «ужо не за гарамі», кажа.
– Лявон, я ўсю ноч напярэдадні інтэрв’ю здымаў пра цябе ў сне кіно. Гэта значыць, так і не заснуў па-сапраўднаму.
– Прыкольна, я толькі што, да вашага прыходу, размаўляў з чалавекам па тэлефоне пра фільм. Ага, пра мяне…
«Жанчыны ў Віцебску мяне не песцілі ўвагай»
– І што, з якога кадра павінен пачынацца фільм пра цябе?
– Гэта можа быць нешта накшталт таго, што мы з бацькамі – у 1990 ці 1991 – прыязджаем у Віцебск. Мы хутчэй падобныя на цыганаў, чым на армянаў. Дзесьці фотка ёсць: там дзед стаіць і я. Вельмі дзіўна выглядаем. І мода тады стромная была. Мне здаецца, мы былі больш савецкія людзі, а не якой-небудзь этнічнай прыналежнасці. Дакладней, нейкая сумесь аднаго і другога. Але ў Віцебску мы ўсё роўна моцна вылучаліся. Ну, уяві, прыехалі армяне ў Віцебск 1990-х… Я жыў там недзе да 2005-га.
– Халатран, аказваецца, віцебскі малец. Ці не: віцебскі армянін!
– Ну так. Журналісты часцей цікавіліся маім этнічным паходжаннем, а дваццаць гадоў жыцця ў Віцебску як быццам прайшлі бясследна. Шагал, Малевіч, о Божа! (Смяецца.)
– Выдатна, мы землякі. Падзяліся ўспамінамі віцебскага дзяцінства ці юнацтва.
– Калі перабраліся ў Віцебск, мне было чатыры ці пяць гадоў. Мой тата быў вайскоўцам. Таму ўсе ўспаміны звязаныя з гэтым: мы жылі каля вайсковай часткі і кудысьці з ім ездзілі. А калі пра школу, то там мне ўвесь час хтосьці даваў зразумець, што я тут не зусім свой, не беларус. Вучыўся ў звычайнай школе – № 4 на Фрунзэ.
– Першае каханне?
– Я тады проста… Хацеў сказаць «не па дзяўчынках быў». (Рагоча.) Ну, я тады быў вельмі сціплы, і мяне жанчыны не песцілі ўвагай…
– Хударлявы, высокі, нязграбны…
– Ага, і з вусікамі такімі – лашара, карацей. Вучыўся добра, хлопец смешны, але вонкава быў не окей, як мне здаецца.
– Віцебск пакінуў след у тваім жыцці, паўплываў на цябе?
– Напэўна, так, але гэта было вельмі даўно, і ў асноўным потым давялося перавучвацца і сталець. І сталенне было не ў Віцебску, адтуль я ад’язджаў зусім юны. Хоць было ўжо амаль дваццаць гадоў, але ўсё роўна не вельмі развіты быў, мне здаецца. Паўплываў Менск. І родным горадам я лічу Менск. Не Віцебск. Тады з Віцебску я перавёўся ў каледж сувязі, з аднаго ў іншы, на трэці курс. І там, у Менску, усе ключавыя падзеі майго жыцця і адбываліся. А ў Віцебску я проста заставаўся ў нейкім вегетатыўным стане.
«Магу быць злым, калі мяне нехта пакрыўдзіў»
– Добра, ты кажаш, у Віцебску дзяўчаты цябе не заўважалі. Скажы, за што цябе так любяць цяпер?
– Я, шчыра кажучы, не ведаю, ці любяць… Хутчэй, больш любяць, так. Проста калі стала разгортвацца гэтая медыйная гісторыя з маёй пасадкай, людзі бачылі, што гэта нешта сапраўднае. Чалавечая гісторыя: бацька, сын, іхныя дачыненні. То бок, калі казаць, што я камусьці падабаюся, то паўплывала гэтая гісторыя пра чалавечнасць, шчырасць і сумленнасць. Хай і прычасаная. Бо відавочна, што медыйны вобраз быў такі прычасаны трохі.
– А калі не прычэсваць?
– Тады сто адсоткаў хтосьці можа пабачыць, напрыклад, як я хаджу на «Варушняку» [назва беларускага фестывалю ў Варшаве] бухі, і сказаць: «Божа ты мой – і гэта той самы чувак?..» Але я ж нікому морду не б’ю, нічога дрэннага не раблю. І не кажу ў інтэрвʼю, што я вось там набухаўся і я пʼяніца. Хоць хіба не, не пʼяніца.
– Толькі што сказаў…
– Я думаю, мы крыху прычэшам, не? (Смяецца.) Але… бывае, так. Кожны здзяйсняе і дрэнныя, і добрыя ўчынкі. Думаць, што чалавек ідэальны, наогул неяк дзіўна.
– Гэта праўда. І ўсё ж: што ты там хаваеш, пад гэтай прычасанасцю?
– Жорсткае пытанне, таму што… Ну, я магу быць помслівым. Магу быць злым, калі мяне хтосьці пакрыўдзіў. У цэлым, магу нават падмануць кагосьці, напрыклад. Хоць у галаве ў сябе падладжу так, што, маўляў, «я ўсё роўна добры». Я думаю, што магу рабіць не вельмі добрыя рэчы.
– Гісторыя пра твой сыход з бару BackDoor, якую ты апублікаваў у сацсетках, – гэта прыклад помсты Халатрана, які можа быць злым, калі яго пакрыўдзяць?
– Так-так, гэта была помслівасць. А што рабіць? Я вычарпаў усе магчымыя інструменты для ўрэгулявання. У мяне проста не заставалася выбару, каб абараніць свае інтарэсы іншым спосабам.
А тое, што мае апаненты не зразумелі, не прачыталі, наколькі я злы і наколькі гэта можа быць небяспечна так са мной паступаць, – гэта ўжо іхнае глупства. Я нават не ведаю, як гэта апісаць. Настолькі не зразумець сітуацыю, што так не трэба паводзіцца з чалавекам, які, фактычна, сваёй рэпутацыяй выцягваў установу, а ты яго проста жорстка кідаеш. А чаго ж вы, хлопцы, хацелі?
Яны проста эмацыйна няспелыя людзі, я так гэта для сябе сфармуляваў. Яны шчыра думалі, што я праглыну гэта і пайду, абасраны, заб’юся ў кут.
Але я ўсё роўна адчуваю, як гэта сказаць, пакуты сумлення. Не вельмі вялікія, але адчуванне такое, што я ўзяў і адхвастаў дзіця або падлетка якога. Нас жа з дзяцінства вучылі, што трэба дараваць і гэтак далей. Дзесьці ўнутры нейкая мараль. Увогуле, трэба падумаць яшчэ пра гэта.
– Але ў гэтай гісторыі ты ўжо паставіў кропку, так?
– Не ведаю, з майго боку – хутчэй за ўсё, так.
«Не адчуваю ніякіх эмоцый да суддзі»
– Добра, можаш быць помслівым і злым. А ці адчуваеш прагу помсты ў дачыненні вертухаеў на «Валадарцы» і мянтоў на «хіміі»?
– Калі шчыра, то, напэўна, не. Таму што на той перыяд як быццам навешанае ўжо нейкае покрыва, якое хавае ад мяне эмоцыі і тое, што там адбывалася. Калі казаць пра «хімію», то я ўспрымаў гэта як нешта кшталту «чувакі проста робяць сваю працу». Так, зразумела, што яны ў дрэннай сістэме, але яны ўсё роўна будуць і павінны быць у любой сістэме, мянты гэтыя і гэтак далей. Ну і проста нейкай жэсці на «хіміі» яны мне не рабілі. І яшчэ я з імі неяк меў зносіны, а калі ідзе дыялог, тады гэтая розніца паміж людзьмі, гэты дыферэнцыял, памяншаецца.
Так, зразумела, што, калі мяне папросяць даць супраць іх паказанні, я без прамаруджання дам. І калі яны нейкае пакаранне панясуць, ну не сядуць, а, да прыкладу, пройдуць праз тую ж «хімію», будзе ідэальна. І люстрацыя таксама павінна быць.
Што ж да «губазікаў» ці суддзі… Да мяне даляталі чуткі, што суддзя там перажывала, магчыма, найграна. Але і яна павінна панесці пакаранне. Хоць чамусьці я не адчуваю ніякіх эмоцыяў. І калі б пабачыў яе цяпер – нічога б ёй не сказаў.
Мне проста ўсё зразумела наконт таго, чаму яны так робяць. Нізкі ўчынак, слабы, але я разумею, чаму яны так робяць.
«Драіш чарговы ўнітаз і думаеш: час з гэтым заканчваць»
– Прайшло два месяцы з моманту твайго скандальнага сыходу з BackDoor. Абяцаў новыя праекты. Чым цяпер займаешся?
– Я з’ездзіў у Грузію, потым вярнуўся і, шчыра сказаць, пратусаваўся ўвесь снежань і палову студзеня. Проста так шчыльненька. Хадзіў усюды, падрабязнасцяў не адкрыю. Карацей, даволі актыўна, але не моцна вынікова. Я экстраверт, мне падабаюцца людзі. Я наогул ненавіджу бавіць час адзін. Хачу кудысьці выйсці, кагосьці пабачыць. І ў гэтым няма нічога ганебнага, таму што людзям патрэбныя людзі, і гэта нармальна, я лічу.
Дык вось, я сустракаўся з людзьмі, якія мне прапаноўвалі нейкую супрацу або супольны праект, нейкія інвестыцыі. Але я ўсім казаў: хлопцы, я ў любым выпадку месяц вазьму на тое, каб сысці ў тусоўку. У Варшаве гэта вельмі лёгка зрабіць – увесь Менск, уся Беларусь тут.
І так, гэта самае распаўсюджанае пытанне, якое я чуў: чувак, калі ты адкрыеш бар? Відавочна, што такі запыт ёсць у беларусаў. Існуе шмат бараў, але чамусьці нечага сярэдняга і простага – няма. Не такога нефармальнага, як «Карма», ці не такога з прэтэнзіямі, як GiGi, ці не такога моднага, як Half, або апазіцыйнага – як Beer Station. Карацей, усё нейкае too much. І нічога такога, дзе я б хацеў мець кавалак працы.
А мой кавалак працы ў тым, каб зрабіць атмасферу. Я пакуль не ведаю, якая будзе канцэпцыя новага месца, якое я адкрыю, але дакладна ведаю, што буду прадаваць там сваю гасціннасць і сваю ўвагу. Гэта тое, што ў мяне найлепш атрымліваецца. Я нарэшце зразумеў: вось што я ўмею прадаваць.
– Гэта значыць, канкрэтнага плану на праект пакуль няма?
– Канкрэтнага няма. Але ў цэлым, я думаю, што гэта рэальна і ўжо не за гарамі. Толькі вось пачынаю перажываць, бо зноў-такі заканчваюцца грошы.
– І як выкручваешся?
– Калі ў мяне сканчаюцца грошы паміж праектамі, я звычайна іду на нейкую звычайную працу. І маю некалькі мэтаў. Па-першае, зарабіць трошкі грошай, па-другое, крыху супакоіцца. І, па-трэцяе, успомніць, што фізічная праца толькі збоку здаецца такой простай і прыкольнай. А потым ты такі стаіш – закатаваны [Халатран выкарыстоўвае больш экспрэсіўны выраз. – Заўв. «Белсату»], а ў маім выпадку – драіш чарговы ўнітаз у гатэлі, і думаеш: блін, пальчаткі парваліся, хімія раз’ела пальцы – трэба заканчваць з гэтым.
Увогуле, так, я пайшоў у гасьцішку прыбіраць нумары. А там трэба памыць усё і прыгатаваць – ад унітазу да ложка. Але я некалькі дзён пакуль яшчэ працую.
– Як там плацяць?
– За маленькі нумар – 30 злотых, за вялікі – 50, па-мойму, а калі ты паехаў на апартаменты ў іншай частцы гораду – то 60. Я пакуль што за гадзіну прыбіраю толькі адзін нумар. Хоць некаторыя цётачкі за паўгадзіны нумар робяць. Мне цяпер не больш за тры даюць. Але з кожным разам – усё лягчэй.
«Армянін без капейкі не бывае»
– Ты кажаш: «стаіш закатаваны». Закатаваны і шчаслівы?
– Як сказаць, ёсць адчуванне задавальнення, што ты не проста змарнаваў час. Раней я браў свой пацеркавы станок і плёў чокер, калі няма чаго рабіць. І тады выпрацоўваецца дафамін. Гэта значыць, я веру выключна ў гарманальнае кіраванне мозгам. І нельга ні ў якім разе апускаць сябе ў яму. Трэба ўвесь час нейкі вынік атрымліваць, усё роўна ад чаго.
– Гэта значыць, ты пайшоў прыбіраць нумары не таму, што зусім збяднеў і сядзіш без капейкі?
– Не, ну армянін без капейкі не бывае! У мяне кожны раз так было паміж праектамі. Я ездзіў збіраць стэлажы ў Вільню з сябрам. У нас быў бар «ДК», мы яго прадалі і праз некалькі месяцаў ад гультайства паехалі збіраць стэлажы ў Вільню.
Карацей, так было заўсёды. На беражку адпачыў – і далей пагнаў. А тут не стэлажы, прыкол бізнесу ў тым, што трэба хутка прыбраць у кароткі адрэзак часу шмат нумароў.
– Не падганяюць? Якая там атмасфера?
– Вельмі і вельмі здаровая атмасфера. Гэта польская фірма. Са мной стаіць мой менеджар і драіць туалет, бо я не паспяваю. І ён кажа: я хачу быць такім начальнікам, якога хацеў бы мець сам. І ён вось так робіць.
– Гэта ж і твой падыход, праўда?
– Так. І так павінна быць апрыёры, бо па-іншаму не працуе ў цяперашні час. Проста тыя, хто мазгамі застаўся ў 1990-х і 2000-х, чамусьці гэтага не разумеюць. Ты можаш жорсткі бізнес будаваць, але тады трэба загадзя правілы агучваць. У цябе будзе цякучка, і ніхто доўга не будзе затрымлівацца. Нейкі фактар павінен быць, які прымушае людзей працаваць на лайнапрацы. Напрыклад, ты вельмі шмат плаціш работнікам. Але калі такая праца нізкааплатная, тады няма чаго чакаць, што людзі ў цябе будуць заставацца.
– Ты драіш унітазы, але гэта, як ты кажаш, не «лайнапраца». Колькі думаеш там заставацца?
– Пакуль не ведаю. Проста працую. Мне падабаецца. І не, гэта не настальгія па «хіміі».
«Заходжу ў камеру з гэтым матрацам, і яны такія – зырк на мяне»
– Тады вярну цябе на «хімію». Дай мне пару кадраў – для меркаванага кіно – з Валадаркі і «хіміі», з таго, што ўрэзалася ў памяць.
– Першы кадр з Валадаркі – гэта, напэўна, калі я першы раз зайшоў у камеру. Я ноч правёў у адстойніку, раніцай мне выдалі матрац, і я з гэтай барадой пайшоў у камеру. Прыйшоў перад самай якраз ранішняй праверкай. Заходжу, а яны ўжо стаяць па перыметры. Зэкі, усе лысыя, стаяць вось так. І я заходжу з гэтым матрацам, і яны такія – зырк на мяне. Такі кадр.
Ну і яшчэ. Мы стаім з Антонам Бялінскім на падоле. Гэта мой падзельнік, і мы перасекліся там перад судом і стаялі тварам да сцяны, балбаталі і рагаталі як коні. «Ну як, чувак?» – «Ды нармальна ўсё, я там пратэінавыя батончыкі жру, качаюся, кніжкі чытаю. Вось калі б два месяцы і не больш – то наогул было б тое, што трэба». І я такі: «Так, два месяцы было б нішцяк, а шэсць ужо зашмат неяк!» І мы рагочам там, тварам да сцяны, і гэты ахоўнік ходзіць, акрыквае. Такое было…
– А з «хіміі»?
– Зараз падумаю. Ленінка, выхаваўчы пакой, і ты там сядзіш і глядзіш навіны. Наогул капец. Асабліва калі пачалася вайна. Сысці нельга. І я паказальна сядзеў, апусціўшы галаву і закрыўшы вушы, каб не бачыць проста і не чуць усяго гэтага.
Ці што-небудзь з калгасу таго, дзе я ганю сто быкоў і фігачу іх палкай па дупе, палка ламаецца, адлятае, адзін які-небудзь бык праслізгвае назад, і табе трэба вярнуцца па яго, а іншыя таксама пачынаюць вяртацца і могуць пачаць уцякаць. І ты пачынаеш гарлапаніць. Крычыш на іх, каб спалохаліся.
«Быццам усё, чаго дамогся, гэта – «быў палітвязнем»
– Ты пісаў, што беларусы мусяць выгнаць дыктатара найперш з сябе. А палітзэка з сябе ты ўжо выгнаў? Пазбавіўся ад гэтай таксічнай «хіміі» ў сваёй галаве?
– Выкінуў. Не ведаю, ці была яна там наогул. Я не ўспрымаў сябе там як ахвяру. Стараўся з гэтага выносіць нейкі даследчы вопыт. Напрыклад, вязуць мяне на Валадарку, а гэта было жорстка, таму што я думаў, што праз тры гадзіны апынуся дома і абдыму сына, як мне ў СК паабяцалі… Дык вось, «губазікі» вязуць мяне на Валадарку, і думка, якая мяне грэе, такая: а што там? Як гэта знутры выглядае? Тое ж самае, калі ў камеру заводзілі або калі на суд везлі. Даследчая цікавасць.
– Падтрымліваеш сувязь з іншымі палітвязнямі ў Варшаве?
– Не. Мяне ў нейкі момант вельмі моцна раздражняла, што я стаў проста экс-палітвязнем – і больш нікім. Ну, фігня нейкая! Я не супраць казаць пра гэта. Але складвалася ўражанне, што я як быццам больш у жыцці нічога і не рабіў. Быццам усё, чаго дамогся, гэта «быў палітвязнем». Так, ёсць людзі, якія знайшлі ў гэтым сваю адзіную самаідэнтыфікацыю ці што. Але не я, не. З усёй павагай, але гэта ў мяне выклікае нейкі дысананс.
«Стаў бы ў апазіцыю да Бабарыкі»
– У адным з інтэрв’ю ты казаў, што палітыка – бруд. Любая палітыка? Менавіта з гэтай прычыны ты цяпер не ўключаешся ў палітычную дзвіжуху беларусаў?
– Абсалютна. Слухай, калі палітык не будзе казаць тое, чаго ад яго хочуць пачуць, ці не будзе казаць тое, што трэба сказаць, каб пераканаць электарат, то ён перастае быць палітыкам. Калі ты хочаш быць палітыкам, табе трэба хлусіць. Я не хачу хлусіць, не хачу паводзіць сябе так, як я не хачу. Бо гэта адразу знішчыць маё жыццё, і я проста буду нешчаслівы, мне гэта не трэба.
Калі хтосьці дапускае для сябе, што яму трэба такім займацца, я не супраць, калі ласка. Але гэта, я лічу, апрыёры брудная справа. Такіх палітыкаў, якія кажуць усё, што думаюць, і ім пашчасціла пры гэтым займець падтрыманне людзей, я не ведаю. Ёсць такія наогул?..
Святлана Ціханоўская – гэта трошкі іншы выпадак, бо яна спачатку ўпрэглася за мужа, потым на яе навесілі ўся гэтую гару адказнасці. І яна яе мужна нясе. Так што ёй – рэспект. Я не думаю, што яна займалася б гэтым калі-небудзь са сваёй волі. Таму гнаць на яе не буду. А так я бачу, які бруд там адбываецца, што яны робяць, і я не хачу ў гэтым удзельнічаць наогул.
– А калі б заўтра выпусцілі Бабарыку і…
– Я б стаў да яго ў апазіцыю. Таму што я заўсёды ў апазіцыі. Ніколі не буду з уладай. Хоць… Калі ён выйдзе і прапануе мне нейкую класную пасаду… (Рагоча.)
Проста калі нехта атрымаў уладу, то для раўнавагі трэба, каб была нармальная апазіцыя. І я сыходжу ў апазіцыю. Нават у «Бэкдоры» я быў у апазіцыі. Чувакі кіравалі, а я быў у апазіцыі. І так заўсёды адбываецца. На кожнай працы. Так было б і з Віктарам Бабарыкам, калі мы разглядаем варыянт, што яго выпусцілі і ён прыйшоў да ўлады.
– А калі выпусцілі, але да ўлады не прыйшоў? Дапамагаў бы яму, як гэта было ў 2020 годзе?
– Так, відавочна. Бабарыку не патрэбныя былі грошы, таму што меў іх, вядомасць – таксама. Зразумела, што ў яго былі нейкія амбіцыі, але, на мой погляд, цалкам здаровыя. Хацеў паказаць, як гэта можна крута ўсё зрабіць, гучала вельмі нядрэнна. Таму дапамагаў бы і цяпер.
«Рабі што хочаш, толькі не дзічыну»
– Такім чынам, ты заўсёды ў апазіцыі і не любіш іерархіяў.
– Не імкнуся мець уладу над кімсьці. Я хутчэй за гарызантальны рух, хай ён і мае кучу мінусаў. У гэтым была адна з прэтэнзіяў да мяне з боку маіх былых партнёраў – у тым, што я заводжу сяброў сярод супрацоўнікаў і зрабіў не калектыў, а тусоўку.
Але такі мой стыль кіравання. Я стасуюся па-чалавечы з усімі і раблю тое ж, што робяць яны, прытрымліваючыся нейкай мінімальнай дыстанцыі. І ўсё. Для маіх былых партнёраў гэта было не окей. А для мяне было не окей гнабіць і абражаць людзей, спрабаваць імі маніпуляваць грубымі і вельмі архаічнымі метадамі.
– Гэты гарызантальны падыход распаўсюджваецца на твае дачыненні з сынам?
– Я думаю, так. Стараюся захоўваць з ім мінімальную дыстанцыю, спрабую пазначаць яму нейкія… Вось я цяпер, вядома, так кажу, бо ён бывае ў мяне два-тры месяцы на год. Таму складана мне нешта казаць. Але калі ён тут і дзесьці перабаршчвае, я яму кажу: чувак, так не будзе, вось тут – стоп. А так – рабі што хочаш. Дзічыну не рабі, а астатняе – што хочаш. Вось так.
– Мікі падобны на цябе па характары?
– Так. Такі ж добры і вясёлы, але часам любіць папесціцца. Такі «сюся» крыху. І мне здаецца, што ён раней, чым я ў юнацтве, атрымае ўвагу з боку жанчын. (Смяецца.)
Зміцер Міраш / ІР belsat.eu
