Варшаўскі рынак «Olimpia» застаецца адным з самых любімых рынкаў гараджанаў. Тут можна набыць самыя розныя рэчы: і посуд, і антыкварыят, і кнігі, і ежу, і нават мэблю. Рынак працуе толькі ў нядзелі пры любым надвор’і ад 5:00 да 15:00. Рынку не будзе, толькі калі ў краіне нацыянальнае свята. Нам з надвор’ем не пашанцавала – яшчэ з ночы зарадзіў дождж, і ён ішоў увесь час, ні на хвіліну не спыняючыся.
…Мы выйшлі з метро на станцыі «Млынаў». Калі вы апынуліся ў гэтым месцы ўпершыню і не ведаеце толкам гораду, то натоўп падкажа, у які бок трэба рухацца. Проста ідзіце туды, куды і ўсе. Насустрач таксама ідуць людзі, але ўжо з пакупкамі. У натоўпе расейская і ўкраінская гаворка. Заходзім у цэнтральны ўваход, паварочваем налева ў першы ж шэраг і бачым чаргу. Падыходзім бліжэй… У вядзерцах селядзец з бочкі, а таксама кілька. Побач на падносе скумбрыя халоднага вэнджання, тут жа і вяленая таранка, ляшчы, вобла, плотка. Мужчына сярэдняга веку просіць прадавачку па-ўкраінску: «Калі ласка, мне тры селядцы, пажадана буйнейшыя і таўсцейшыя. І яшчэ ў ваш кантэйнер кількі столькі, колькі ўлезе пад вечка. Ну і аднаго ляшча. Памацайце яго добра, каб з ікрой быў. А яшчэ капусты марской таксама ў кантэйнер».
Праз тры пакупнікі высвятляецца, што ў чарзе не толькі ўкраінцы. Жанчына паказвае на кільку і просіць па-польску: «Вось гэтую малую рыбу 200 грамаў сюды ў пакуначак». Прадавачка: «Якая такая малая рыба?! Гэта ж буйная добрая кілька. Дзе ж яна малая?» Раздаецца смех. Мужчына просіць скумбрыю. Пакуль яму ўзважваюць тавар, цікаўлюся, што больш за ўсё купляюць. Абедзве гандляркі з Украіны. Юлія прыехала з Харкава, а Людміла – з Крывога Рогу. Яна адказвае: «Ды ўсё бяруць. Тут з самай раніцы чарга ўвесь час. У асноўным гэта ўкраінцы і беларусы. Хочуць такога селядца з бочкі, як удома. Тут жа такога няма. У асноўным тут рыба ў воцаце ці ў нейкіх заліўках. Дый скумбрыя ў асноўным гарачага вэнджання, а ў нас халоднага з дымком і без фарбавальнікаў. Няма ў яе таго залацістага колеру, затое яна натуральная. І тлусценькая. Тое, што трэба. Ну і мідыі таксама вельмі бяруць. Яны ў нас у такой крыху востранькай падліўцы. Пакупнікам таксама падабаецца. І цэны ў нас прымальныя».
Адзін селядзец будзе каштаваць прыкладна 10–12 злотых. А скумбрыя абыдзецца на пару злотых даражэй. Пытаю: «Мне тут трэба яшчэ пахадзіць. Ці будзе праз пару гадзінаў селядзец яшчэ?» Прадавачка адказвае: «Праз пару гадзінаў можа ўжо і не быць. Давайце я вам адкладу ў мяшочак. Потым падыдзеце, я вам яе ўзважу».
Ідзем туды, дзе ў скрынках незлічоная колькасць посуду. Тут можна купіць філіжанкі для кавы англійскія ці нямецкія. Нават трапляюцца талеркі вытворчасці Чэхаславаччыны. На некаторых сподках можна на адвароце прачытаць па-расейску: «Сделано в ГДР». Як яны тут апынуліся? У адной скрынцы ляжаць відэльцы, нажы і лыжкі, вырабленыя выключна з мельхіёру. Сярод іх трапляюцца зробленыя яшчэ ў СССР, якія выпускаў завод у Талліне ў 1970-я гады. Любы сталовы прыбор з гэтай скрынкі каштуе 5 злотых. Таллінская лыжка ў савецкія часы каштавала 4 рублі 70 капеек, і гэта было зусім не танна. Гэта было крыху даражэй за тыя, якія выпускалі іншыя заводы, напрыклад, у Харкаве, бо гэтыя прыборы пасярэбраныя. Дарылі іх на вялікія святы. Яны прадаваліся ў асобных прыгожых скрынках, разлічаных на камплекты на шэсць ці дванаццаць персонаў.
У скрынях уперамешку з посудам ляжаць нечые фатаграфіі. На здымках незнаёмыя людзі: мужчыны, жанчыны, дзеці… Мяркуючы паводле адзення і інтэр’еру, фатаграфіі былі зробленыя ў 1950–1960-х гадах. Яны не выклікаюць цікавасці ў пакупнікоў і ад дажджу згортваюцца. Як гэтыя здымкі трапілі ў чужыя рукі і на гэтую барахолку? Што сталася з гэтымі людзьмі, ці жывыя яны яшчэ?
Людзі ўвесь час нешта перабіраюць у гэтых змоклых скрынках. Чужое жыццё, захаванае на здымках, і горы вечкаў ад разбітых імбрычкаў. А я думала, што акурат вечкі – слабое месца ў сервізах. Ва ўсялякім разе ў маёй сямʼі заўсёды было менавіта так. А неўзабаве даходзім да скрынь, дзе імбрыкі без накрывак.
Ідзем далей уздоўж латкоў з садавіной, абуткам, сырамі і зноў абуткам. Ніякай спецыяльнай паслядоўнасці няма. Абутак спакойна можа суседнічаць з квашанай капустай і салёнымі гуркамі. Слоічкі з хатнім хрэнам з бураком на рынку каштуюць даражэй, чым у краме, але іх тут актыўна раскупляюць. Саленні і хрэн прадаюць мясцовыя жыхары. У іх можна яшчэ купіць каляндру і іншую зеляніну.
Натыкаемся на чарговы латок з рыбай. Гэтым разам рыба марожаная. Але ёсць і проста нядаўна злоўленая, напрыклад, таўсталобікі. А вось карпы і карасі нават ужо без галавы і пачышчаныя. Прадавец таксама з Украіны, з Хмяльніцкай вобласці. Зваць яго Мікола Мельнік. Разгаварыліся: «Ды тут жа ўжо зусім украінскі рынак. Паглядзіце, хто тут гандлюе, і галоўнае – хто тут пакупнікі. Палякі, вядома, таксама ёсць, але я б сказаў, што большасць тут украінцы. Прынамсі, мае пакупнікі – гэта на 90 % украінцы. Вось таўсталобік. У нас яго бяруць і для юшкі, і проста пасмажыць. А палякі ў сваіх стаўках такой рыбы ніколі не вырошчвалі. У іх разводзяць толькі карпаў. Вось хек серабрысты марожаны. Яго толькі ўкраінцы бяруць. А мойвы палякі таксама чамусьці не ведаюць. Ні замарожанай раней не бралі, ні вэнджанай. Цяпер вось патроху рассмакавалі і пачынаюць купляць. А нашыя часам прыходзяць і адразу: «О! Мойва! Ой, нешта захацелася! Трэба ўзяць пасмажыць, адвесці душу», – кажа Мікола і шырока ўсміхаецца.
Праходзім далей і натыкаемся на прадукцыю з Літвы. Высвятляецца, што тут можна купіць хлеб з Вільні, каўбаскі і пакункі са свінымі вушамі. Пакуначкі з вушамі бяруць часцей за ўсё, ну і хлеб, вядома. Дзяўчаты-гандляркі нават даюць пакупнікам яго пакаштаваць. Палову буханкі хлеба з кменам мне прадалі за 16 злотых. У чарзе мы знайшлі сваіх суайчыннікаў. Маладая пара. Сказалі, што з Менску. Жывуць больш чым сціпла, але пры гэтым надумалі купіць такі дарагі хлеб. Хлопец сказаў, што яны вельмі сумуюць па сваім хлебе. Гэты нагадвае ім наш «Нарачанскі». У Польшчы такога няма, і таму часам яны дазваляюць сабе купіць літоўскі хлеб і на гэтым жа рынку яшчэ і кавалак літоўскага салёнага сала.
Ідзем да выхаду. Людзей менш не робіцца. Пад дажджом ляжаць рэчы і нават футравыя. Прадаўцоў гэта зусім не бянтэжыць. Пакупнікоў гэта таксама не спыняе. Падыходзяць, пытаюцца, таргуюцца. Пад дажджом стаяць і кружэлкі. Мусіць, не першы раз. Невядома, ці можна імі ўвогуле карыстацца пасля гэтага. Але мы не сталі гэтага высвятляць, бо змест не выклікаў ніякай цікавасці. Дый правяраць няма на чым.
Кружэлкі застаюцца ззаду, а мы ідзем да выхаду. Яшчэ некалькі хвілінаў, і адзенне магло б прамокнуць наскрозь, а так бы мы маглі доўга яшчэ хадзіць па гэтым блышыным рынку, бо цікавага шмат. Па дарозе разгаварыліся з яшчэ адной украінкай, Вікторыяй. Яна прапаноўвае пакупнікам сала, вэнджаную скумбрыю і бляшанкі са згушчонкай. «Гэтая вытворчасць галандская, але на тэрыторыі Украіны. Ды вы не бойцеся – згушчонка такая як трэба. Не пашкадуеце. 12 злотых за бляшанку. Тут у краме вы такой не знойдзеце», – кажа яна. Я купіла скумбрыю, але паабяцала, што наступным разам згушчонку куплю абавязкова. Не глыбоцкая, вядома, але… Даводзіцца зайсці яшчэ па дарозе за селядцом. І сапраўды, застаўся толькі гэты пакуначак, загадзя адкладзены для мяне. Усё астатняе раскупілі. «Бярыце-бярыце. Можна і проста з бульбай паесці, а можна і пад футрам зрабіць. Прыходзьце яшчэ, калі ласка», – развітваецца з намі гандлярка. Прыйдзем, абавязкова прыйдзем.
Любоў Лунёва belsat.eu
