Мова на памежжы ўзбагачаецца ці калечыцца? Адказ на гэтае пытанне дае «Мужыцкая праўда» Кастуся Каліноўскага, а таксама госця новага выдання «Мова нанова» паэтка Ванда Марцінш душ Рэйш.
Ванда Марцінш душ Рэйш нарадзілася на Пастаўшчыне, на памежжы Беларусі і Літвы. Сваё прозвішча атрымала ад мужа-партугальца. Спадарыня Ванда пражыла 25 гадоў у Шатландыі і на партугальскай Мадэйры. Валодаючы сямю мовамі, роднаю яна лічыць беларускую.
Спадарыня Ванда распавяла, як суіснуюць розныя мовы на беларуска-літоўскім памежжы. Як у змешаных сем’ях выбіраюць мову, каб гаварыць удома? Якія дзіўныя словы прыдумлялі літоўцы, калі прабавалі гаманіць па-беларуску? Як адлюстроўваецца на мапе тое, што літоўцы называюць беларусаў гудамі? Якую вельмі важную для Літвы кнігу пераклала на беларускую спадарыня Ванда?
Нашая госця прачытала свой верш са зборніку «Мора мары».
У граматычнай частцы паказваем, як па-майстэрску трасяніў Кастусь Каліноўскі, напоўніцу выкарыстоўваючы багацце беларускае мовы.
Прозвішча – рус. фамилия
Наогул – рус. вообще
Разам – рус. вместе
Злічыць – рус. сосчитать
Паляпшаць – рус. улучшать
Пнуцца = старацца
Перакладаць – рус. переводить
Трымаць – рус. держать
Карыстацца – рус. пользоваться
Саступаць – рус. уступать
Падсвядомасць – рус. подсознание
Хавацца – рус. прятаться
Асаблівае – рус. особенное
Маленства = дзяцінства
Натуральным чынам – рус. естественным образом
Штучны – рус. искусственный
Сям-там – рус. где-нигде
Параўнанне – рус. сравнение
Прымаўка – рус. пословица
Разорваць – рус. вспахивать
Лёс – рус. судьба
Паўздзейнічаць – рус. подействовать
Забараняць – рус. запрещать
Удакладніць – рус. уточнить
Памежжа – рус. пограничье
Бок – рус. сторона
Файны = добры
Сакавіты – рус. сочный
Суполка – рус. сообщество
Куточак – рус. уголок
На поўдзень – рус. на юг
Пры літоўскай мяжы – рус. у литовской границы
Існаваць – рус. существовать
Лотаць = пумпурына (пастаўск.) – рус. лотос
Уплыў – рус. влияние
Вымаўляць – рус. произносить
Пупышка – рус. почка
Квітнець – рус. цвести
Вынайсці = прыдумаць
Апынуцца – рус. оказаться
Спадчына – рус. наследие
Мары – рус. мечты
Хаціна = хата
Стому на шпацыр вадзіць – рус. водить усталость на прогулку
Палкасць – рус. пылкость
Завабіць – рус. заманить
Кашлата-брунатны – рус. мохнато-коричневый
Страта – рус. утрата
Спарыш = здвоены гаршчок
Развітальны – рус. прощальный
Не найгоршае – рус. не наихудшее
Адукацыйную праграму «Мова нанова» глядзіце кожную нядзелю на тэлеканале «Белсат» праз спадарожнік «Астра 4A» (ранейшая назва – «Sirius4»), онлайн, у закладцы «Праграмы» на нашай старонцы або на канале YouTube.
Калаж з фота: Wikimedia Commons
